Vísir - 04.04.1981, Blaðsíða 29

Laugardagur 4. aþrH,1981
29
NU SINNIA REIÐISKJALFI
deildarinnar eftir aö Kim Phil-
by og Anthony Blunt voru fyrir
bi og með þvi aö beita útilok-
unaraöferðinni komust þeir aö
þeirri niöurstöðu aö þar gæti aö-
eins verið um Sir Roger Hollis
aö ræða. Breskir blaöamenn
hafa og bent á að þótt ekk-
ert hafi beinlinis sannast-
á Hollis þá er máliö enn
til rannsóknar meö vissu milli-
bili sem þeim þykir benda til
þess aö aðeins sé beöiö eftir
sönnunargögnum i málinu. En
sagan er ekki öll sögö. Sumir, og
þar á meðal Phillip Knightley,
sem veit hvað hann syngur i
málum sem þessu, eru vissir
um að ákærurnar gegn Hollis
séu, eða hafi verið, liöur i valda-
baráttu innan MI5 þar sem
tekist hafi verið á um grund-
vallaratriöi i rekstri leyniþjón-
ustunnar. Knightley bendir á að
tvær fylkingar hafi löngum tek-
ist á um völdin innan MI5,
annars vegar hinir „frjáls-
lyndu” og svo hins vegar
nokkurs konar „Gestapo” deild.
Hollis taldist ákveöið til hinna
frjálslyndu, hann lagði áherslu
á aö enginn skyldi sakaöur um
njósnir fyrr en sekt hans væri
hafin yfir allan efa og færi ein-
hver aðgerð útum þúfur taldi
hann að leita bæri vandlega að
orsökum þess, áður en hafin
væri galdaraofsókn gegn
hugsanlegum svikurum. Þeir
menn sem Knigthley nefnir
„Gestapo” (og gætir þar með
ekki ýkja mikils hlutleysis) eru
fremur fáir en áhrifamiklir
starfsmenn MI5 sem leggja
ofurkapp á að hreinsa deildina
af öllum þeim sem taldir eru
hafa tengsl við kommúnista og
yfirleitt öllum þeim sem á ein-
hvern hátt voru taldir vafasam-
ir. Þeir vildu taka upp aðferðir
sem J. Edgar Hoover beitti
menn sina i FBI, láta þá
gangast reglulega undir lyga-
mælingapróf sem Hollis var
mjög andvigur. Samstundis féll
grunur á hann sjálfan. Knight-
ley, og ýmsir fleiri, telja þvl að
ásakanirnar gegn Hollis hafi
einungis stafað af umræddri
valdabaráttu en i raun sé
mannorð hans óflekkað.
En hvað veldur þvi að þetta
mál kemur upp á yfirborðið ein-
mitt núna, mörgum árum eftir
að það var rannsakað? Hvaða
heimildir hefur Chapman
Pincher fyrir ásökunum sinum?
Hann hefur harðneitað að gefa
þær upp en segir að heimildar-
menn sinir séu allir starfsmenn,
eða altént fyrrverandi starfs-
menn, MI5. Talið er að hann
hafi m.a. gengið i smiöju James
Angletons og sé það rétt er þaö
ekki sérlega traustvekjandi.
James Jesus Angleton var hér
áður fyrr háttsettur innan
bandarisku leyniþjónustunnar
CIA og hafði hann miklar á-
hyggjur af „moldvörpustarf
semi” KGB, svo miklar raunar
að margir höfðu áhyggjur af
þvi að hann væri að hefja
galdraofsóknir sem myndu
skaða CIA mikið ef hann fengi
að fara sinu fram. Arið 1974,
þegar William Colby tók við
yfirstjórn CIA, bað hann Angle-
ton að hætta en eftir það hefur
Angleton haldið uppi sinum eigin
rannsóknum á þessum málum.
Hann var og er sannfærður um
að Sovétmenn hafi laumað
njósnurum sinum i góðar stöður
i öllum helstu stofnunum bæði
austan hafs og vestan og hefur
löngum verið ein helsta upp-
spretta þeirra sem gaman hafa
af samsæriskenningum. Vand-
inn er bara sá að heimildar-
menn Angletons eru, að þvi er
virðist ekki sérlega traustir.
Annars vegar er um að
ræða áöurnefndan Anatoly
Goltisin sem hefur sakað svo
marga um að vera sovéska
njósnara að með ólikindum
er og hins vegar annan
flóttamann, Michael Goleni
ewski. Eftir að hann flúði til
vesturs hélt hann þvi fram að
KGB-menn væru hvarvetna i
háttsettum embættum á Vestur-
löndum og rækju þjóðfélögin i
raun. Goleniewski þessi er varla
sá allra áreiðanlegasti i brans-
anum, hann heldur þvi nefni-
lega fram að hann sé Alexei
Nicholaevich Romanov, sonur
Nikulásar II Rússakeisara og
þvi réttborinn erfingi rússnesku
krúnunnar. Blaðamennirnir
Summers og Mangold sem rit-
uðu fyrir nokkrum árum yfir-
gripsmikla bók um örlög Rússa-
keisara lögðu á sig að rannsaka
fortið Goleniewskis og full-
yröingar hans algerlega. Ef all-
ir heimildarmenn Angletons eru
af þessu taginu er varla ástæöa
til að taka hann alvarlega...
Annar maður hefur hins
vegar verið nefndur til sög-
unnar sem hugsanlegur
heimildarmaður Chapman
Pinchers og þann mann er
fyllsta ástæða til að taka alvar-
lega. Það er Harold Wilson,
fyrrverandi forsætisráðherra.
Virðum fyrir okkur ástandið i
Bretlandi á siöari hluta sjöunda
áratugarins. Harold Wilson er
forsætisráðherra og eiginlega
gengur honum ekki sérlega vel
Chapman Pincher. Verkfæri „Gestapo” manna innan M15?
að ráða við efnahagsvandræöin,
verðbólguna og allt það. Margir
telja að hann sé á góðri leið meö
að koma kommúnisku skipulagi
á i Bretlandi og hafa af þvi
miklaráhyggjurog þungar. Þar
á meðal eru starfsmenn innan
MI5 og áður en varir hefur Wil-
son sannfærst um að starfs-
menn þeirrar stofnunar hafi
sameinast um að ófrægja sig á
allan hátt. Wilson lét oftar en
einu sinni i ljós áhyggjur i þessa
átt og sér i lagi eftir að hann
sagði af sér embætti forsætis-
ráðherra i mars 1976. Þá steig
hann það mjög svo óvenjulega
skref að eiga viðtöl við tvo
breska blaðamenn, Barrie
Penrose og Roger Courtier og
viðraði þar skoöanir sinar um
að MI5 væri ekki fyllilega
treystandi. Siðar átti svo ritari
Wilson, Lady Falkender, enn
ýtarlegri viðtöl við blaðamenn-
ina og þar kom margt óvenju-
legt fram. Fáir lögðu trúnað á
þaö þá en siðan hefur ýmislegt
orðið til þess að staðfesta skoð-
anir Wilsons.
t mars 1977 sagði Lady Fal-
kender þeim Penrose og Courti-
er til dæmis, að Harold Wilson
hafi verið sannfærður um aö
fyrrverandi yfirmaður MI5 væri
sovéskur njósnari og þar getur
vart verið um annan að ræða en
Roger Hollis. Nokkru siöar
minntist hún á „fjórða mann-
inn” i Philby-málinu og sagöi
hann hafa verið um tima gæslu-
mann listaverka drottningar-
innar. Rúmum tveimur árum
siðar kom i ljós að þar var um
að ræða Anthony Blunt. Einnig
minntist hún á fyrrum sendi-
herra Breta i Moskvu sem hefði
flækst i snörur KGB eftir að
hann tók upp ástarsamband viö
stúlku sem vann i sendiráðinu
en var náttúrlega á vegum
KGB. Snemma á þessu ári upp-
lýsti The Sunday Times að þar
hefði veriö um Sir Geoffrey
Harrison að ræöa. Og furðuleg-
asta ásökun Wilson og Falkend
ers virðist einnig á rökum reist:
árið 1977 sagði Lady Falkender
að árið 1968 hefði verið gert
samsæri um aö steypa Wilson af
stóli og hefði Lord Mountbatten
veriö viðriðinn þaö. Nú er ýmis-
legt komið frammi dagsljósið
sem bendir til þess að þetta sé
satt og rétt og verður komið aö
þvi siðar.
Ljóst er að „Hollis-málið”
komst uppá yfirborðið i beinu
framhaldi af þessum viðtölum.
Þeir Penrose og Courtier gáfu
þau út i bók og tóku m.a. i hana
ásakanirnar um að einhver
fyrrverandi yfirmaður MI5
hefði verið sovéskur njósnari.
Þeir komust að þeirri niður-
stööu að átt væri við Roger Holl-
John Profumo. Varö hann að
segja af sér vegna þess aö Hollis
var njósnari Sovétmanna?
Hubert Humphrey. Hann fékk
leynileg skilaboö frá Harold
Wilson.
George Bush. Hann tók að sér að
rannsaka ásakanir Wilsons gegn
M15.
James Callaghan. Kom hann i
veg fyrir samsærið?
is en töidu sig ekki hafa nægar
sannanir til aö birta nafn hans.
Og það er mikilvægt aö um
þetta leyti taldi Harold Wilson
hugsanlegt að Hollis væri
fórnarlamb öfundarmanna sem
vildu klekkja á honum með þvi
að breiða út falskar sögusagnir.
Alla vega var Wilson handviss
um að ákveðnir aðilar innan
MI5 svifust einkis til að ná sér
niðri á andstæðingum sinum og
meðal þeirra andstæðinga voru
Wilson og Verkamannaflokkur-
inn yfirleitt. Wilson reyndi að
snúast til varnar og leitaði þá
meðal annars til Sir Maurice
Oldfield, þáverandi yfirmanns
MI6, sem nú er nýlátinn, en Old-
field er talinn hafa verið fyrir-
myndin að George Smiley,
aöalpersónunni i njósnabókum
John Le Carré. Oldfield athug-
aði málið og komst að þeirri
niðurstöðu að deild innan MI5
væri vissulega aö vinna gegn
hagsmunum Wilsons og nú var
Wilson i vandræðum. Ekki gat
hann leitað til MI5 til að rann-
saka sviksemi innan MI5 og MI6
var ekki i neinni aðstððu til aö
kanna málið til botns. Wilson á-
leit að eitthvað yröi hann að
gera og það sem hann gerði var
vissulega mjög óvenjulegt af
breskum forsætisráðherra:
hann leitaði til CIA.
Þann 10. febrúar 1976 baö Wil-
son Lord Weidenfeld, bókaút-
gefanda, sem m.a. gaf út endur-
minningar Wilsons, að heim-
sækja sig i Neðri málstofuna og
þegar þeir voru orðnir einir
spurði Wilson forleggjara sinn
hvort hann vildi takast á hendur
leynilega sendiför til Bandarikj-
anna og hitta þar að máli Hu-
bert Humphrey, öldunga-
deildarþingmann, en Weiden-
feld gaf einnig út endur-
minningar hans. t meö-
fylgjandi bréfi voru nöfn þeirra
manna innan MI5 sem Wilson og
Lady Falkender fannst sérstak-
lega grunsamlegir. Wilson vildi
að Humphrey bæði George
Bush, sem þá gegndi embætti
yfirmanns CIA, að rannsaka
fyrir hverja þessir menn ynnu,
hvort þeir ynnu til dæmis fyrir
CIA? Afleiðing þessarar leyni-
ferðar Weidenfelds til Banda-
rikjanna var að George Bush,
sem nú er varaforseti þar
vestra, fór sérstaka ferð til
Bretlands þann 18. mars sama
ár til að ræða viö Wilson.
Wilson hafði þá reyndar
skipt um skoðun og var
orðinn sannfærður um
að þaö væri
leyniþjónusta
Harold Wilson. Hvað gekk
eiginlcga á i stjórnarttð hans?