Pressan - 02.09.1988, Qupperneq 18

18
Föstudagur 2. september 1988
sfjórnmálamaður um stiórnmálamann
HALLDÓR ER ENGINN DURTUR
Halldór er krónprinsinn í Framsókn.
EFTIR
GUÐMUND
EINARSSON
Sviðið er framboðsfundur á
Djúpavogi. Halldór Ásgrímsson er
í ræðustól. Hann heldur með hvít-
um hnúum í púltið, stígur eitt skref
aftur á bak, hallar sér fram og segir
með ógnarþunga: „Það verður að
stjórna."
Það fer ljúfsár hrollur um fram-
sóknarmennina í salnum og maður
ímyndar sér að fjallið fyrir ofan
bæinn, Búlandstindur, hneigi sig.
Hnúarnir hvítna enn og ég hugsa:
„Skyldi hann taka púltið með sér í
sætið?“
Næstvinsælasti stjórnmála-
maður þjóðarinnar er á heimavelli.
Aðrir frambjóðendur burðast við
að Iofa hundrað umbótum í þúsund
liðum en Halldór Ásgrímsson lofar
aðeins að halda áfram að vera Hall-
dór. Traustur. Duglegur. Fram-
sóknarmaður.
Framganga Halldórs er föst og
full ábyrgðar. Sumir segja að hann
hafi tamið sér framsóknargöngu-
lag; samræmt, fornt. Það er erfitt
að lýsa því. Ef útlendingar sæju þá
Ólaf Þ. Þórðarson, Guðna Ágústs-
son og Halldór Ásgrímsson ganga
frakkaklædda yfir Austurvöll að
Alþingishúsinu myndu þeir telja að
þar væru höfuðstöðvar öryggislög-
reglunnar. Þannig er frantsóknar-
göngulag; samræmt, fornt.
Hluti þessarar arfleifðar er
ræðustíllinn, sem ber glöggan svip,
sem sumir kenna við Ólaf heitinn
Jóhannesson. Helsta einkennið er
að áherslan er ekki á fyrsta atkvæði
orða, eins og venja er í íslensku.
Þannig er orðið sjávarútvegsráðu-
neytið bitið í sundur og verður sjáv-
ar-útvegs-ráðu-neytið.
Framkoma Halldórs er stundum
á þyngri kantinum. Hann er oft
þegjandalegur og óárennilegur og
ýmsir telja hann durt.
Á fyrstu viku þingvistar minnar
spurði ung blaðakona hvort við
Halldór værum frændur því við
værum svo líkir. Ég neitaði, spurði
einskis frekar, en kvaldist lengi í
óvissunni um það hvort þetta væri
til lofs eða lasts.
’ En Halldór er enginn durtur. Um
það bera þeir vitni, sem hafa um-
gengist hann. Á stuttri viðkynningu
hefur hann sagt mér fleiri gaman-
sögur úr þingflokki Framsóknar en
vænta mætti á heilli ævi. Ég spái því
að með kunningjum sé hann glaður
á góðri stund, ef Steingrímur hefur
ekki blaðrað í kvöldfréttunum.
Halldór er krónprinsinn í Fram-
sókn. Hann hlýtur að taka við af
Steingrími og hann hlýtur einhvern
tíma að verða forsætisráðherra.
En það liggur ekki í augum uppi
hverjum tökum Halldór tekur
flokkinn sem formaður. Ef vin-
sældir Framsóknar byggjast á með-
og-móti-aðferðinni, já-en-tilsvör-
unum og í stjórn úr stjórn-stefn-
unni, sem Steingrímur framfylgir,
þá mun Halldór ekki eiga sjö dag-
ana sæla í formennskunni.
En ef vinsældir Frantsóknar
byggjast á „kletturinn-í-hafinu“
ímynd Steingríms, þá bið ég Guð að
hjálpa okkur andstæðingunum
þegar sjávarguðinn stígur upp úr
hafinu og sest á klettinn. Hann skil-
ur það hiutverk betur en leikstjór-
inn.
Vinsældir sínar á Halldór trúlega
talsvert að þakka hvalamálinu. Það
er eins í stjórnmálunum og hand-
boltanum að þjóðin skiptist upp í
ótal brot þegar liðin keppa á
íslandsmótinu, en þegar lið fer til
útlanda standa allir saman.
Þegar Halldór var á fundum Al-
þjóðahvalveiðiráðsins bárust okkur
fréttir af því að okkar maður stæði
sig frábærlega og skoraði hjá
Grænfriðungum.
Þjóðin fylltist líka stolti, þegar
Halldór var á fundum með amer-
íska heimsveldinu og beygði keisar-
ann þar til samninga. Okkar
maður.
Þetta sýnir auðvitað að fram-
sóknaraðferðin; samræmd, forn,
virkar líka á ensku.
Til að teljast fullnuma í pólitíska
háskólanum á Halldór aðeins eitt
námskeið eftir, þ.e. að vera óbreytt-
ur þingmaður í stjórnarandstöðu.
Það reynir á þolrifin á allt annan
hátt en stjórnarsetan. Til að láta
heyra í sér í meintu þagnarsamsæri
fjölmiðla verða þingmenn í stjórn-
arandstöðu að vera vakandi og yfir-
lýsingafúsir. Til að lifa af drepandi
tilbreytingarleysi í stjórnarand-
stöðu á miðjum vetri reyna þing-
menn að koma með falleg mál, nýja
vinkla, eins og það heitir, og sýna
að þeir séu fundvísir og skapandi í
pólitík.
I þessari rullu hefur enginn séð
Halldór Ásgrímsson. En ntikið
vildi ég gefa til að sjá hann standa
um miðja nótt í tómum þingsal í
stjórnarandstöðu í bullandi, inni-
haldslausu málþófi.
Á Austfjörðum er elsta, fastasta
og traustasta berg á íslandi. Á með-
an Halldór Ásgrímsson nennir í
framboð verður þar elsta, fastasta
og traustasta fylgi á íslandi.
Þá verður líka mikið á brattann
fyrir hina.
Síðan ég tapaði þar í kosningum
með 7 atkvæðum vakna ég öðru
hvoru af þungri martröð. Þádreym-
ir mig að ég sé kjósandi á Austur-
Iandi og sé að koma út úr kjör-
klefanum eftir að hafa krossað við
Halldór Ásgrímsson.
Vió þekkjum stjórnmálamenn best
þegar þeir agnúast og skammast út í
andstæðinga sina. Samt þykjumst við
vita aó innst inni þekki stjórnmálamenn
pólitiskaandstæðingasinabeturen þeir
láta uppi oplnberlega.
PRESSAN ákvaö að fá stjórnmála-
menn til að gera persónulega úttekt á
kollegum sinum ur andstæðum flokkum
— okkur hinum til fróðleiks og skemmt-
unar.
Guómundur Einarsson, fyrrum al-
þingismaður, ríöurávaöið með palladóm
um Halldór Ásgrimsson sjávarútvegs-
ráðherra.
ásviði og utan
Nýr tími enn
Það er enginn friður í þessari ver-
öld. Ekki eru menn fyrr búnir að
átta sig á nýjum tíma en hann er
floginn hjá og kominn annar, enn-
þá nýrri, oft gersantlega óskiljan-
legur útfrá þeim forsendum sem við
höfðum áður náð að átta okkur á
og þekkja. Manni verður iðulega á
að spyrja: Til hvers er öll þessi
þekkingarleit, öll þessi viðleitni til
að skilja samtímann, öll þessi skrif
og útvarpsmas sem fólk iðkar i því
skyni að hjálpa hvert öðru við þá
skilningsleit? Nýir tímar koma í sí-
fellu og ævinlega undir einhverjum
alls óvæntum formerkjum, án rök-
réttrar framvindu frá því sem á und-
an fór. Þar veldur kannski mestu
þetta merkilega eðli barna að þau
nenna ekki að leggja sig eftir þeim
hlutum sem foreldrar þeirra hafa
þegar skilið og kunna tök á. Það er
eins og það sé innbyggt í sjálfar
frumurnar að sérhvert nýtt líf fæð-
ist og elst upp í forakt á því lífi sent
á undan því er gengið, — foreldri
sínu. Miklu frekar sækja menn
fróðleik og fyrirmyndir aftur i ald-
ir, eða kannski, það næst þeir kom-
ast sjálfum sér, til afa sinna eða
langafa.
En fyrst og fremst vilja ntenn afla
eigin lífsreynslu. Við þetta hamast
þeir uns alltíeinu þeir hrökkva upp
við það að líf þeirra er á enda runn-
ið og sosum ekkert við þessa lífs-
reynslu alla að gera. Og mér skilst
að hún hjálpi ekki mikið í helvíti
heldur.
Það er útaffyrirsig kominn nýr
tími hér á þessu blaði. Raunar nýtt
blað sem ekki er alveg fyrirfram vit-
að hvern svip muni bera eða hvaða
nýjung innleiða í mannlífið. Enn á
ný verða þeir sem það skrifa að setja
sig i nýjar stellingar, fara í einhvers-
konar andlega endurhæfingu eins
og nú tíðkast að segja og gera. Það
eitt að stytta skrif sín um helming,
eins og hér stendur til, heimtar ein-
hvern allt annan hugsunarhátt,
aðra hrynjandi og aðra miðun á
verkefnið. Það er einsog að fara
alltíeinu að stökkva hástökk í stað-
inn fyrir að hlaupa fimmtánhundr-
uðmetrana. Það þarf hinsvegar
hvorki að vera neitt betra — né
verra.
Það er þó Ijóst og því má lofa, að
ég held, að í þessum hérna dálkum,
undir titlinum Á sviði og utan eða
Leiklist, verður haldið áfram að
fjalla fremur almennt um lífið og
listirnar (allar) og enda þótt hér
verði skoðaðar og nefndar á nafn
flestar þær leiksýningar sem uppi
verða í Reykjavík og nágrenni þá
verður ekki um að ræða neina beina
úttekt á þeim hverri fyrir sig, ekki á
þann veg sem menn eru vanastir —
að tíundaðir séu allir aðstandendur
og þeiní gefnar einkunnir fyrir
frammistöðu sína. í fyrsta lagi hefi
ég ekki mikla trú á að sú aðferð skili
listinni eða lesaranum miklu gagni:
sé sýning ekki ljós og skýr eftir ára-
langa yfirlegu höfundar og mán-
aðalangar æfingar leikara, þá er til
þess harla veik von að ein lítil
blaðagrein, skrifuð í hvelli á einni
nóttu, eins og oft þarf að gera til
þess að hún nái í prentsmiðjuna á
réttum tíma, breyti miklu þar um. í
annan stað ber þess að gæta að allir
þeir sem við leiklistargyðjuna fást
eru ýmist félagar og vinir þess sem
hér skrifar eða þá hatursmenn,
nema hvorttveggja sé. Ég verð að
tala um þá og við þá ósköp varlega
því hvort sem þeir taka á mér eitt-
hvert mark eða ekki þá er hitt víst
að þeir láta mig oft særa sig. lðu-
lega hefur ntér orðið á að gera menn
rúmliggjandi og/eða snælduvit-
lausa með því sem mér sjálfum
finnst ekki annað en létt spaug fyrir
byrjendur, hvað þá ef ég færi nú að
benda á einhverja galla eða skamm-
sýni í vinnu þessa fullkomnunar-
gjarna og viðkvæma fólks.
Þetta er ósköp trist, einkum fyrir
listina sjálfa. Miklu farsælla væri ef
þess gæfist kostur að kryfja hvert
unnið verk alvarlega að verkalok-
um og skoða af kunnáttu og rétt-
sýni galla þess og kosti í Ijósi þess
hvað er að gerast í andlegu lífi
landsins og heimsins. Með því móti
væri von um stöðuga framför. Með
því móti yrði von um listir sem
næðu lengra en svo að vera
„skemmtilegt, sniðugt, skrýtið,
skondið, Iaglegt, þrungið og djúp-
sætt og gert af næmum skilningi“.
Með ákveðinni viti borinni gagn-
rýni sem ekki væri gert skylt að
hlífa sífellt þeim sem ekki mega við
henni væri kannski von til þess að
fá fram list sem væri í raun og veru
verðmæt, — hvorki meira né
minna.
Því miður skilur fólk hina svo-
kölluðu gagnrýni ekki þeim skiln-
ingi, almenningur á eg við. Hún er
lesin til þess fyrst og fremst að gá
„hvort maður ætti kannski að sjá
þetta“, hvort þessi eða hinn er góður
eða lélegur". Gleymum ekki að við
Iifum í þjóðfélagi hinnar heilögu
samkeppni. Ekki einu sinni lista-
mönnunt gefst kostur á að grúfa sig
í einlægni yfir verkefni sitt. Þeir eru
rétt sem aðrir uppteknir af því að
standa sig — bera hinn efra skjöld
yfir keppinautana. Eitt af því sem
til slíks þarf er „góð krítikk“ að
hefta inn í möppu og senda heim til
mömmu. Ein helsta aðferðin til
þess að fá góða krítikk er einfald-
lega sú að heimta hana og þá að
skapa sér þá aðstöðu i mannfélag-
inu að geta beitt slíkri kröfu með
árangri. Slíkt er ekki ógerlegt hér í
kunningjaþjóðfélaginu. Við vitum
um leikhúsmenn sem hafa beitt
hnefunum vegna þess, að nú ekki sé
talað um algengasta vopnið; ævi-
Ianga geðvonsku og heift. Þess eru
einnig dæmi að einstaka leikarar
hafi fengið mæta menn rekna af
blöðunum. Nú kannski að verðleik-
um. En það er ekki aðalatriðið.
Aðalatriðið er það að þarna er
bardagagleðin og krafturinn að
verki en ekki listfengið.
Leiðinlegast við þetta allt er þó
það að gagnrýni, vond eða góð,
hjálpar hvorki leikaranum né skað-
ar hann. Heiður sá sem hann kann
að hafa innunnið sér i gær hjálpar
ekkert við verkefni morgundagsins.
Bardaginn því ekki til mikils:
— vegna þess að óaflátanlega
dynur y fir okkur nýr tími með nýjar
viðmiðanir og þó, einkum og sér í
lagi, áhugaleysi um allan liðinn
tíma. Fyrir því er öruggur meiri-
hluti.
"Gleymum eklci að við lifum i
þjóðfélagi hinnar heilöau
samkeppni. Ekki einu sinni
listamönnum aefst kostur á að
grúfa sig í einlægni yfir verkefni
sitt"