Pressan - 10.11.1988, Page 5

Fimmtúdagur 10. 'nóvember ið88
PRESSAN ræðir við nokkra einstaklinga um þá
erfiðu lífsreynslu að verða gjaldþrota.
Þeir, sem verða gjaldþrota, missa ekki bara
allar eigur sínar. Þeir einangrast líka og líða sál-
arkvalir vegna dómhörku annars fólks — og oft
bœtir eigin sektarkennd ekki líðanina. Aðrir
g/íma þar að auki við reiði og biturleika í garð
ýmissa aðila, sem tengjast gjaldþrotamálinu.
í síðasta mánuði var stofnað hér
á landi félag gjaldþrota einstakl-
inga. Vakti það mikla athygli —
kannski ekki síst sökum þess að um
svipað leyti mynduðu sparifjáreig-
endur með sér samtök. Þarna voru
andstæðurnar í þjóðfélaginu sumsé
lifandi komnar. Þeir, sem eiga
meira en þeir þurfa til daglegs
brúks, og þeir, sem eiga ekkert.
Báðir þessir þjóðfélagshópar
hafa hingað til haft afar hægt um
sig. Eiginlega verið í felum. Það
hefur ekki þótt viðeigandi að flíka
því að maður eigi fjármuni í bönk-
um eða öðrum ávöxtunarstofnun-
um — hvað þá að maður hafi „farið
á hausinn", eins og það er stundum
nefnt. Gjaldþrota einstaklingar og
jafnvel heilu fjölskyldurnar hafa
nánast lokað sig inni í niðurlæg-
ingu og skömm og sumir m.a.s. flutt
af landi brott í kjölfar slíks skip-
brots.
Þetta virðist þó vera að breytast
með tilkomu hinna nýstofnuðu
samtaka gjaldþrota -fólks. Þar er
unnið að því að skapa vettvang fyrir
þessa aðila til að hittast, styrkja
hver annan og miðla öðrum af
reynslu sinni á sama hátt og margir
aðrir hópar hafa gert með góðum
árangri. Slík stuðningssamtök hafa
t.d. reynst vel fyrir krabbameins-
sjúklinga, alkóhólista og fórnar-
lömb sifjaspells, svo dæmi séu tek-
in. Samkenndin í slíkum hópi á ef-
laust einnig eftir að gera mörgum
gjaldþrota manninum lífið léttbær-
ara. Að öllum líkindum veitir síður
en svo af því, þar sem það getur
ekki verið neitt grín að missa allar
eigur sínar og draga jafnvel fjöl-
skyldu og vini með sér í fallinu.
ÞAKKLÁTUR FYRIR AÐ
FADIR MINN VARD EKKI
VITNI AÐ ÞESSU
PRESSAN sló á þráðinn til Grét-
JÓNÍNA
LEÓSDÓTTIR
ars Kristjónssonar, stofnanda sam-
taka gjaldþrota fólks, sem þekkir af
eigin raun þá tilfinningu að standa
pppi slyppur og snauður, með
almenningsálitið á móti sér. Hann
var spurður að því hvernig líðan
hans hefði verið, þegar ljóst varð að
gjaldþrot yrði ekki umflúið.
„Þetta tók náttúrulega mjög á
mig, svo ekki sé meira sagt. Mér leið
óskaplega illa og lengi gat ég ekki
talað um þetta við nokkurn mann.
Ég er alinn upp við það að menn
eigi ávallt að standa í skilum og
borga það, sem þeim ber. Þess
vegna var áfallið gífurlegt. Faðir
minn var t.d. sú manngerð, sem stóð
jafnt við töluð orð og væru þau
undirritaðir samningar. Ég þakkaði
því Guði fyrir að hann var ekki
lengur á meðal okkar, þegar ég varð
gjaldþrota. Honum var þá a.m.k.
hlíft við að verða vitni að þessu.
Ég var afar heppinn að því leyti
að fjölskyldan stóð með mér eins
og einn maður og studdi mig ómet-
anlega. Það var líka mitt lán að taka
ekki fjöldann allan af fólki með
mér í fallinu, eins og margir lenda í.
Þó kom þetta illilega niðri á syni
mínum, sem var skráður fyrir fyrir-
tækinu með mér. Það gerði ég í
þeim tilgangi að ekki færi á milli
mála að hann hefði lagt fé í þetta, ef
eitthvað kæmi nú fyrir mig. En
strákurinn missti íbúðina sína af
þessum sökum.
Þessi reynsla hefur verið hræði-
lega erfið, en núna er ég allur að
hressast. Ég er að rísa upp úr þessu
og farinn að vera með kjaftinn
uppi. Stofnun samtakanna hefur
átt sinn þátt í því, þó ég hefði lík-
lega aldrei ýtt þeim úr vör, ef ég
hefði vitað hve mikil samskipti við
fjölmiðla fylgdu í kjölfarið. Mig
grunaði ekki hvað þetta hefði í för
með sér. Ég hélt heldur ekki að
þetta yrðu svona fjölmenn sam-
tök... Viðbrögðin hafa verið með
ólikindum. En þessu fylgja útgjöld,
sem félagarnir eiga að sjálfsögðu
ekki auðvelt með að taka á sig. Þar
er um að ræða heilmikinn síma-
kostnað, frímerkjakaup og annað.
Þetta hefur þó gefið mér margt í
staðinn og í gegnum samtökin hef
ég kynnst því að vandamál mitt er
ósköp lítið miðað við það, sem
aðrir þurfa að glíma við. Sumir fé-
hann. Ég er um þessar mundir að
reyna að manna mig upp í að fara til
vinnuveitanda míns og segja hon-
um frá því hvernig komið er fyrir
mér. Sú hugsun er nefnilega stöðugt
í huga mér hvað myndi gerast, ef
þessi aðili kæmi inn og hreytti ef til
vill einhverjum ónotum í mig fyrir
framan alla.
lagarnir standa frammi fyrir gífur-
legum vanda og draga jafnvel marg-
ar fjölskyldur með sér. Það þarf
ekki mikið ímyndunarafl til að
skilja hvernig Iíðan þeirra er.“
EINS OG AD SÖKKVA í PYTT
Næst hafði PRESSAN samband
við konu, sem rak lítið fyrirtæki.
Það var tekið til gjaldþrotaskipta
fyrir rúmum tveimur árum. Hún
tók vel í þá bón að lýsa þeirri
reynslu.
„Þessi rekstur, sem ég var með,
varð smám saman óviðráðanlegur
og sú stund kom að ekki var um
annað að ræða en gjaldþrot. Svo
hörmulega vildi hins vegar til að á
sama tíma var manninum mínum
sagt upp vinnu, sem hann hafði
verið í um áratuga skeið. Þetta
tvennt skapaði því gífurlegt álag og
varð til þess að eiginmaður minn
varð andlega veikur. Hann þurfti á
hjálp að halda og var þess vegna
lagður inn á geðdeild, þar sem hann
þurfti að dvelja í nokkurn tíma.
Það veit þó í rauninni nær enginn
í fjölskyldunni um gjaldþrotið. Ég
hef t.d. aldrei sagt foreldrum ntín-
um frá þessu og engum af systkin-
um mínum. Ég var það lánsöm að
sleppa við að draga aðra fjöl-
skyldumeðlimi með mér í fallinu,
því ég væri ekki uppistandandi ef
svo hefði verið. Mér finnst óskiljan-
legt hvernig fólk kemst í gegnum þá
martröð. Það er nógu erfitt að
hrökkva við í hvert sinn, sem maður
mætir einhverjum á götu sem tap-
aði á viðskiptum við mann, þó ekki
sé um nákomna ættingja að ræða.
Einn aðili, sem tapaði á viðskipt-
um við mig, vinnur m.a.s. í næsta
húsi við núverandi vinnustað minn.
Ég hef ekki enn mætt honum, en
það er óskaplega óþægilegt að geta
hvenær sem er átt von á að hitta
Þegar hafa hátt á annað hundrað manns gengið í
samtök gjaldþrota einstaklinga. Samtökin hafa, eðli
málsins samkvœmt, ekki úr miklum fjármunum að
moða til að setja auglýsingar í blöð, en forráðamenn
þeirra telja að félagarnir vceru orðnir enn fleiri ef svo
vœri. Þess vegna er ekki úr vegi að benda á að menn
geta haft samband við Grétar Kristjónsson í síma 92-
15826.
lnnst inni veit ég mætavel að
ógæfan helltist ekki yfir okkur
hjónin vegna þess að við værum svo
vondar manneskjur. Þetta er hlut-
ur, sem getur komið fyrir ofur-
venjulegt fólk. Hvorugt okkar
hefur t.d. farið út í óreglu eða neitt
slikt. Það á heldur ekki við um ann-
að fólk, sem ég þekki og hefur lent
í því að verða gjaldþrota. Og ekki
hefur farið svona fyrir okkur af
þeim sökum að við höfum lifað