Pressan - 01.12.1988, Page 12

12 Fimmtudagur 1. desember 1988
FIMM ÁR ERU LIÐIN FRÁ ÞVÍ EINOKUN GUFUÚT VARPSINS VAR ROFIN
gerð. En við fluttum með okkur
helgisiði frá rás 1 og héldum að þeir
væru grundvallaratriði í dagskrár-
gerð. A rás 1 og 2 var frábært starfs-
lið, en við vorum svo bundin í gaml-
ar hugmyndir. Það brast önnur
stífla þegar ofurhugar fóru af stað
með Bylgjuna, sem var ekki spáð
nema fáum mánuðum. Páll hopp-
aði yfir þegar Einar Sigurðsson
bauð honum vinnu, pakksaddur af
rás 2.“
Páll: „Hugmynd Einars var að
starfrækja útvarp sem væri laust
við nefndarstörf. Bylgjan fór af
stað með ákveðnum tæknilegum
fæðingarhríðum í ágúst 1986, en
velgengni hennar síðan kveikti í
öðrum. Þorgeir hoppaði á síðustu
stundu yfir til Stjörnunnar áður en
hún fór í loftið í júní 1987. Stjarnan
gat ekki leyft sér að sýna á sér
byrjendasnið, heldur var eins og þar
nýttist reynsla Bylgjunnar. Menn
vissu nú að fenginni reynslu að
þetta var hægt. Frjálsar útvarps-
stöðvar voru veruleiki. Við höfðum
nú útvarpsstöðvar sem ekki þurfti
að taka eins rosalega hátíðlega og
verið hafði áður.“
— Hver er að ykkar mati staða
ríkisútvarpsins nú á þessum Ijós-
vakatímum?
Páll: Eg vil hafa ríkisútvarp. Það
er eign okkar allra, það er öryggis-
atriði og menningarleg nauðsyn.
En það verður að endurskoða hlut-
verk sitt. Það á að okkar mati ekki
að vera markaðsútvarp, það á að fá
sitt rekstrarfé á fjárlögum. Það er
fáránlegt að það skuli vera að keppa
við frjálsar útvarpsstöðvar um aug-
lýsingar. Við getum aldrei haft sér-
hæfingu, okkur er sniðinn þröngur
stakkur vegna markaðarins. Staða
ríkisútvarpsins er þar allt önnur.
Við erum enn að móta okkar dag-
skráruppbyggingu, þar sem við
erum að reyna að ná til sem flestra,
til þess að lifa þetta af. Og þar má
segja að Stjarnan og Bylgjan starfi
á svipaðan hátt, þó að vissulega sé
áherslumunur.“
Þorgeir: „Það er kominn tími til
að aðilar innan ríkisútvarpsins
hætti að bera okkur það á brýn að
við séum að eyðileggja íslenska
menningu og tungu, við erum hluti
menningarinnar. En hlutverka-
skiptin verða að vera Ijósari í þess-
ari ljósvakaleiksýningu.“
— Hverju spáið þið um framtíð-
ina?
„Viss þróun hefur átt sér stað.
Stíflan er brostin, og hefur flætt
yfir. Tækniþróunin hefur verið
gífurleg. Nú væri óhugsandi að fara
af stað með útvarpsstöð jafntækni-
lega frumstæða og gert var í upp-
hafi. Fleira og fleira fólk hefur
öðlast reynslu af starfi á frjálsum
útvarpsstöðvum, fólk sem hefur
nýjar hugmundir og framkvæmir
þær og tekur sjálft ábyrgð á þeim.“
Páll: „Menn eru að jafna sig, átta
sig. Ef til vill er þörf á vissri endur-
skoðun, við erum enn að þreifa
fyrir okkur og leita okkur að far-
vegi. Á sama hátt á ríkisútvarpið
vonandi eftir að móta sinn farveg
skýrar. En frjálsar útvarpsstöðvar
eru komnar til að vera,“ segja þeir
Þorgeir Ástvaldsson og Páll Þor-
steinsson'.
VID ERUHI
hugmyndina um frjálsa útvarps-
stöð, en það var ekki í byrjun.“
— Nú voruð þið báðir starfs-
menn á rás 1, Þorgeir fráþví 1977 og
Páltfrá 1980, þegar veður skipuðust
í lofti.
Páll: „Við vorum saman með
syrpu á rás 1 1980, og eftir á að
hyggja er hún eiginlega fyrsti vísir-
inn að rás 2. Það sáum við ekki þá.
Við fórum svo báðir yfir á rás 2,
sem fór í loftið 1. desember 1983.
Við tókum að fullu þátt í þessu
ævintýri og trúðum á það, en auð-
vitað var ríkisútvarpið að bregðast
við eins og markaðsútvarp, ætlaði
að vera á undan frjálsu stöðvun-
um.“
Þorgcir: „Við trúðum að við vær-
um að móta nýtt útvarp, sem yrði
ekki eins og rás 1. Vonbrigðin urðu
því gífurleg. Við fengum aldrei að
vera fullorðinsútvarp. Fengum af-
markaðan útsendingartíma frá
10—12 og 2—6. Við máttum ekki
trufla auglýsingatíma rásar 1. Átt-
um að spila tónlist, vera undirspil í
amstri dagsins, en um leið og við
færðum okkur út fyrir það rákumst
við á vegg dagskrárdeildar. Það var
þessi langa leið frá hugmynd til
framkvæmdar sem erfitt var að
sætta sig við. Páll rakst bara á veggi
er hann kom méð nýjar hugmyndir
og ég, sem var i forsvari, týndist í
þrasi um stjórnunaratriði. Þetta var
náttúrlega bara ríkisútvarp.
Það var auðvitað stórt
skref sem tekið var þegar rás 2 var
stofnuð og þá brast stífla. Það varð
auðvitað viss bylting í dagskrár-
Fyrir fimm árum fór rás 2 í fyrsta skipti í loftið og rauf
þar með einokun gömlu gufunnar eða Ríkisútvarpsins
eða rásar 1 eins og hún er kölluð í dag. Rás 2 var eign
Ríkisútvarpsins, en engu að síður bylting; nú kváðu við
nýir tónar sem yngri kynslóðir höfðu þráð svo sáran.
Það einkennilega er, að upphaflega, eða árið 1926, var
útvarpsrekstur í höndum einkaaðila. En það leið ekki á
löngu uns ríkisvaldið lagði hönd einokunar yfir útvarps-
sendingar. Frá árinu 1930 hét útvarp á íslandi Ríkis-
útvarpið og ekkert haggaði einveldi þess fyrr en risinn
fæddi afkvæmi í árslok 1983 sem skýrt var rás 2. Meðal
fyrstu starfsmanna rásar 2 voru þeir Páll Þorsteinsson,
nú útvarpsstjóri Bylgjunnar, og Þorgeir Ástvaldsson,
dagskrárstjóri Stjörnunnar.
Þegar PRESSÁN bað þá að líta yfir farinn veg frjálsra
útvarpssendinga á íslandi voru þeir strax sammála um
eitt: Við erum komnir til að vera!
TEXTI: HALLA JÓNSDÓTTIR MYND: MAGNÚS REYNIR
— Áttuð þið ykkur gamlan
draum um frjálsan útvarpsrekstur?
Páll: „Nei, af og frá. Við störfuð-
um hjá Ríkisútvarpinu og vorum
einfaldlega trúir því starfi. Hug-
myndir okkar um útvarp voru mót-
aðar af Ríkisútvarpinu og við héld-
um einfaldlega að svona ætti útvarp
að vera. Maður hlustaði á Jón Múla
og svo stalst maður til að hlusta á
kanann.“
— Hvar fœddist hugmyndin að
annars konar útvarpsrekstri?
Þorgeir: „Ja, það var þingnefnd
sem skilaði áliti um einkarétt ríkis-
útvarpsins. Hjá útvarpinu sjálfu
gerðist ekki mikið. Það var í mjög
fastmótuðum skorðum. Óskráðar
reglur þess voru einna líkastar
helgisiðum sem alls ekki var hrófl-
að við, nei engum datt það í hug. En
breytingarnar í þjóðfélaginu hafa
orðið svo miklar. Stóra verkfallið
hjá BSRB í Iok áttunda áratugarins
skerpti andstæður og hleypti af
stokkunum umræðum. Síðan var
það annað verkfall sem hafði afger-
andi áhrif, árið 1984, þegar út-
varpssendingar lögðust niður um
tíma. Þá urðu kröfurnar um aðra
útvarpsstöð háværar. Og þá, 1984,
höfðum við báðir fyrir löngu keypt
KOMNIR
TIL AÐ VERA!