Pressan - 01.12.1988, Síða 16

16
i ' n
Fimmtudagur 1. desember 1988
úr hæstaréttardómwm
ÓFORSVARANLEG
MEÐFERÐ Á STÚLKUBARNI
í dómi hæstaréttar uppkveðnum 28. apríl árið 1933
var dæmt í máli réttvísinnar á hendur manni nokkr-
um sem gefið var það að sök að hafa ekkí sýnt stúlku,
sem hreppsnefnd ráðstafaði til hans, næga umhirðu
og að hafa ekki gefið henni nægan mat.
„Heffir hinn ákærði, og sömu-
íeiðis kona hans, stöðugt neitað
því að stúlkan hafi verio bundin
i f jósinu, heldur aðeins lokuð
• • æ a
Forsendur málsins voru þær aö
sumarið 1929 kom hreppsnefnd
Eskifjarðarhrepps barninu fyrir
hjá ákærða og konu hans. Stúlk-
an var tíu ára göniul og vangefin.
Oddviti Eskifjarðarhrepps
gerði samning við ákærða þann 7.
nóvember sama ár um að ákærði
tæki að sér framfærslu barnsins
frá 29. júlí 1929 til 29. júlí 1930.
Dvaldi stúlkan á bæ þeirra
hjóna santningsárið en að þeint
tíma liðnum var engin ráðstöfun
gerð um framfærslu hennar og
dvaldist hún áfram hjá ákærða
óumsamið.
Um hvítasunnuleytið 1930 lór
móðir stúlkunnar i kynnisför á
bæinn, þar scm stúlkan dvaldi.
Lét hún þess getið við oddvita
hreppsnefndar, er hún kom heim,
að ekki færi vel unt stúlkuna.
Náði ntóðirin santkomulagi við
oddvitann unt að fá stúlkuna til
sín og í ntars árið 1931 var hún
send heim. Maður sá er sótti
stúlkuna sagði, að hún hefði verið
mjög máttfarin og virst mjög
svöng, því hún borðaði mcð ntik-
illi áfergju þann mat sem henni
var gefinn á lciðinni heint.
Samkvæmt vottorði héraðs-
læknisins á Eskifirði, sem skoð-
aði stúlkuna, var hún mjög mögur
útlits; handleggir og fætur grann-
ir, lítil fita undir húð. Var hún
töluvert undir meðalþyngd eftir
aldri og hæð. í báðum hnésbótum
voru 5—6 cm_ breiðir harðir,
grunnir marblettir, sem læknir
taldi líkleg för eftir hönd. Fætur
voru báðir bláir að lit, sérstaklega
tær, og nokkur bjúgur um ökkla.
Á lendum og baki hafði hún út-
brot, talsvert útbreidd, meðgraft-
arbólum sumstaðar. Hún var
mjög máttlítil, þurfti stuðning er
hún steig í fæturna, lá með
kreppta fætur og virtist mjög
hrædd er komið var nálægt þeini.
Tæpunt 4 vikum síðar skoðaði
sami læknir hana aftur og hafði
hún þá m.a. þyngst um 2,6 kg.
Máttur hennar hal'ði aukist og
hún gat staðið stundarkorn
óstudd.
Ákærði sagði að hann hefði
haft vinnumann og vinnukonu til
að sinna þörl'um barnsins á santn-
ingsárinu 1929—1930, en sumarið
1930 og veturinn áeftir hefðu ekki
aðrir verið á bænum, auk stúlk-
unnar, en hann og kona hans.
Var stúlkan að sögn þeirra
hjóna höfð í baðstofunni um
sumarið en er kólna tók í veðri var
hún flutt út í l'jós og höfð þar síð-
an dag og nótt þar til hún var sótt
samkvæmt ákvörðun oddvita.
Rúmi hafði verið slegið upp
fyrir hana á tröðinni í fjósinu og
tjaldað í kring með striga. Pallur
var fyrir framan rúmið og tré-
bekkur til að sitja á. í rúminu var
heydýna, þar á ofan segldúk-
spjatla og línbrigði, yfirsæng og
koddi.
í forsendum dóms aukaréttar
segir: „Hefir ákærði, og sömu-
leiðis kona hans, stöðugt neitað
því að stúlkan hal'i verið bundin í
fjósinu, heldur aðeins lokuð inni,
og hal'i hún getað hreyl't sig um
fjósið en hún hal'i mest hafst við
á pallinum fyrir l'raman rúmið,
þegar hún ekki lá í rúntinu.
Dimmt virðist hal'a verið í fjósinu
og þungt loft, en hiti sæmilegur.“
Ákærði neitaði stöðugt að
stúlkunni hel’ði ekki verið gefið
nóg að borða. Við rannsókn máls-
ins kom í ljós að hún gat ekki
borðað allan mat hjálparlaust og
átti það til að fleygja matnum.
Ákærði gætti þess ekki að hún
borðaði þann mat sem fyrir hana
var borinn. Hann gaf þá skýringu
á holdafari stúlkunnar að hún
hefði verið lasin í nokkra dagaáð-
ur en hún fór og þess vegna hefði
hún lagt af. Ekki sá hann ástæðu
til að kalla á lækni þrátt fyrir þau
veikindi.
Varðandi marbletti í hnésbót-
um stúlkunnar þóttust hjónin
ekkert við þá kannasl. Konan
sagðist ekki hafa tekið eftir þeim
þar sem dimmt hefði verið i fjós-
inu. Þeint var þó kunnugt um að
stúlkan hafði bjúg á fótum og
sögðu það stafa af því að hún
hefði alltaf verið blaut í fæturna.
Konan viðurkenndi að hún hefði
ekki getað sinnt stúlkunni, þar
sem hún hefði veriðein á bænum.
Hún var vanfær um þær mundir
og ól barn í janúarmánuði og var
mjög lasburða eftir barnsburð-
inn. Sagði hún þetta allt hafa
dregið úr vinnukröftum og starfs-
þreki sínu,
Ákærði viðurkenndi að ekkert
vit hefði verið að hafa stúlkuna á
bænum við þær aðstæður sem
þau hjón gátu boðið henni upp á.
Hann færði sér það til málsbóta
að stúlkan hefði verið hjá sér
ósamið og í reiðuleysi og hann
reiknað með, að hún yrði sótt á
hverri stundu.
í forsendum dóms aukaréttar
segir: „Þykir alveg vafalaust, að
skortur á nægilegri fæðu, léleg
aðbúð og vanhirða hafi verið
orsök þessa eyndarástands, er hún
var í, er hún var tekin af bænum
og, að hún hafi í raun réttri verið
að veslast upp fyrir vöntun á hin-
um sjálfsögðustu lífsskilyrðum:
Svo sem nægilegri fæðu, Ijósi og
lofti. Þess ber þó að gæta, að gegn
neitun ákærða er það ekki sann-
að, að barnið hafi, vísvitandi, ver-
ið svelt, heldur mun um að kenna,
að þess hafi ekki verið gætt sem
skyldi, að hún borðaði þann mat,
sem fyrir hana var borinn.
Hins vegar verður það að teljast
alveg óforsvaranleg meðferð á
stúlkunni, að hafa hana innilok-
aða dag og nótt í loftlitlu og
dimmu fjósi vetrarmánuðina
1930—’31, sem hún dvaldi á bæn-
um. Ákærði hefur að vísu borið
það fyrir, að ekki séu einsdæmi að
fávitar hafi verið hafðir í fjósum
og þó rétt muni vera, að slíkt hafi
áður komið fyrir á landi hér, þá er
það síst til eftirbreytni og alveg
óafsakanlegt að beita svo misk-
unnarlausri meðferð við barn á
aldur við l..“
í forsendum dómsins segir:
...En þótt hreppsnefndin hafi
sýnt lítt skiljanlegt tómlæti í öllu
þessu máli, bæði nteð þvi að ráð-
stafa ekki barninu strax og samn-
ingstími var útrunninn og eins
með þvi að ganga ekki miklu fyrr
úr skugga um, hvernig henni liði á
bænum, þrátt fyrir ítrekaðar
umkvartanir yfir meðferðinni, þá
losar þetta ekki út af fyrir sig
ákærða við ábyrgð. Því honum
bar, að sjálfsögðu, að tilkynna
hreppsnefndinni, ef hann Ieit svo
á, að barnið væri í reiðuleysi hjá
sér, að hann gæti ekki haft það
lengur, þegar hann sá fram á, að
hann gat ekki látið því líða sóma-
samlega vegna erfiðra heimilis-
ástæðna."
Við ákvörðun refsingar í auka-
rétti var tekið tillit til heimilis-
ástæðna þeirra hjóna um þær
mundir er stúlkan dvaldi á heimili
þeira og með hliðsjón af því, að
mjög ógreinilega var gengið frá
samningum við ákærða, þótti
refsing hæfilega ákveðin fangelsi
við venjulegt fangaviðurværi i
einn mánuð auk alls kostnaðar
sakarinnar.
Dómur þessi var síðan staðfest-
ur í hæstarétti. ■
Regnboginn frumsýndi um síðustu
helgi dönsku kvikmyndina
Babbettes Gæstebud, en hún hlaut
Óskarsverölaunin sem besta er-
lenda myndin viö síðustu úthlutun
þeirra verðlauna, sem sumir halda
aö sé gæðastimpill. Þetta er unaös-
leg mynd, gerö af Gabriel Áxel, sem
mörgum er I fersku minni hér á
landi, því hingað kom hann fyrirein-
hverjum árum og geröi hér kvik-
mynd sem kallaðist Rauöa skikkj-
an. Síðan þáhefurmikiö vatn runniö
til sjávar og mörg vor tekið viö af
vetri. Gabriel þessi lengstum veriö
búsettur I Frakklandi, enda kemur.
það land og menning þess mjög viö
sögu myndarinnar! Myndin er gerö
eftir samnefndri sögu dönsku
skáldkonunnar Karenar Blixen og
segir frá frönskum meistarakokki
sem flýr París og sest að hjá tveim-
ur öldruöum piparjómfrúm á Jót-
landi, I afar smáu þorpi. Konur þess-
ar, reyndar systur, eru dætur predik-
arans á staðnum og hafa helgað llf
mm
mm

Æ

1 iglpp:
■*-JL, «
sitt guöi og andlegum efnum —
matur er þeim ekki nautn heldur
næring og allt líf þeirra einkennist
af afneitun. Einkum þó holdsins, I
hvaöa mynd sem það birtist. Mynd-
in er sem fyrr segir unaðsleg, þetta
er ekta bíó meö persónum, sögu-
þræði, dýpt og hugsun — listaverk.
Ekkert bla bla hér á ferö frá frænd-
um okkar Dönum.
Ljósmyndari PRESSUNNAR, Helga
Vilhelmsdóttir, var viðstödd frum-
sýninguna og festi þar á filmu
nokkra gesti.
Vala Thoroddsen og dóttlr hennar
María voru meðal gesta, en sú siðar-
nefnda fæst m.a. við að uppfræða
unga íslendinga um Dani og danska
tungu.
Danski sendiherr-
ann var að sjálf-
sögðu viðstaddur
herlegheitin og
sést hér (t.v.) á tali
við Friðbert Páls-
son, forstjóra Há-
skólabíós.
Og hér sjást sömu herrar á tali við forseta
vorn, frú Vigdisi Finnbogadóttur.