Pressan - 12.01.1989, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 12. janúar 1989
11
Vegna umfjöllunar í Pressunni
Matarverð á Islandi og erlendis
Vafasöm aöferð
í Pressunni 5. janúar sl. er reynt
að gera, eins og blaðið segir, „rétt-
mætan og áreiðanlegan sainan-
burð“ á verði á „nauðsynjum“ hér
og erlendis. Útkoman er villandi og
íslandi i óhagumfram það sem rétt-
mætt er. Heppilegt væri að íslenskir
fjölmiðlar tækju upp agaðri vinnu-
brögð í svona samanburði. Þessi
þjónusta, sem Pressan er góðu heilli
að reyna að veita, er nefnilega dýr-
mæt.
Á pistil þennan ber samt fyrst og
fremst að líta sem tillögur að bætt-
um vinnubrögðum almennt, en
ekki sem kvörtun við blaðið eða
starfsmenn þess, enda bar greinin
með sér að vera skyndigaman
blaðamanns en ekki fræðileg út-
tekt.
Matvara Pressunnar vegur níð-
þungt
Matvaran í samanburðarfræðum
Pressunnar nemur um 90% ís-
lenska verðsins. (Matvara í neyslu-
grunni Hagstofu íslands er 20,6%
af heildarútgjöldum fjölskyldunn-
ar.) Algengt er að neytendur fussi
og sveii yfir háu verði á íslenskum
landbúnaðarvörum og kenni háum
framleiðslukostnaði og slæmu
kerfi um, þegar þeim eru bornar
hráar tölur um matarverð í fjöl-
miðlum, líkt og í verðkönnun Press-
unnar 5. janúar sl.
Ég mun því staldra við matvæla-
þáttinn. í Pressunni var því m.a.
slegið föstu að verðlag á nauðsynja-
vöru væri tvöfalt hærra á íslandi en
í Englandi og Frakklandi. Ekki skal
hér efast um að hægt sé að fá svo-
leiðis tölur, en íhugum nokkur
grunsamleg atriði:
„Algengustu nauðsynjavörur"?
Pressan athugar aðrar „nauð-
synjavörur" en Hagstofa íslands og
hagstofur nágrannalandanna nota
ævinlega í neyslugrunni sínum og
vísitölum. Hjá Pressunni sjást ekki
heiðarlegar alþýðuvörur eins og
kjöt, fiskur, grænmeti og garð-
ávextir á listanum yfir nauðsynja-
vörur, en Kelloggs Corn Flakes,
camembertostur, klósettpappír og
djús eru leidd til hásætis „í mjög
sennilegri og í hóf stilltri innkaupa-
körfu“.
SöhiskaJturimi breytir útkoinunni
Smásöluverð reynist í könnun
Pressunnar í flestum tilvikum
hærra á íslandi en í útlöndum, og
munar mestu í samanburði við Eng-
land, en minnstu í samanburði við
Svíþjóð.
Nú er það einmitt svo að sölu-
skattur á mat í Evrópu er hæstur á
íslandi og í Svíþjóð en enginn í
Bretlandi. Matur nemur 90% af
verði innkaupakörfu Pressunnar.
Samhengið kemur fram í töflunni,
hár söluskattur þýðir hátt verð
svona lagaðrar innkaupakörfu.
Þjónustan
Sumar þjóðir hafa langan af-
greiðslutíma verslana, eins og ís-
Iendingar, og mikið vöruúrval og
þjónustu í hverri verslun. Aðrar
hafa stuttan afgreiðslutíma, eins og
Hollendingar (þar er söluskattur á
mat 4%), og gjarnan minna vöruval
í hverri verslun, skv. sænskri rann-
sókn 1987.
Afleiðingin: Hærra smásöluverð
á íslandi en í löndum sem hafa
styttri afgreiðslutima og minna
vöruval.
Niðurgreiðslur
Niðurgreiðslur eru misháar eftir
löndum og koma þar að auki á mis-
jöfnum stöðum inn í framleiðslu-
ferlið. íslendingar greiða niður
kindakjöt og mjólkurvörur, aðrar
þjóðir, eins og Norðmenn, greiða
Iíka niður egg, allt kjöt o.fl. Víða
eru samanlagðar niðurgreiðslur og
styrkir til landbúnaðarframleiðslu
hærri en þekkist á íslandi.
Afleiðingin: Hærra smásöluverð
á íslandi en í löndum sem styrkja
landbúnað sinn meira en við.
Stærð borga
Vöruverð er að jafnaði hærra í
þorpum og smærri borgum en í
stórborgum. í verðsamanburði er-
Iendis er þess jafnan gætt að bera
saman vöruverð í borgum af sam-
bærilegri stærð.
Afleiðingin: Hærra smásöluverð
á íslandi, þegar borið er saman við
verð í milljónaborgum eins og
London, París, Stokkhólmi og
Kaupmannahöfn.
Gengi
Gengi gjaldmiðla er oft reiknað
með öðrum hætti í samanburði á
vöruverði fram til ákveðins tíma.
Blaðamaður Pressunnar miðar í
greininni frá 5. jan. sennilega við
gengi dagsins sem greinin er skrif-
uð, að íslenskum fjölmiðlahætti.
Odýr matur og gróóurvernd
Hver var svo raunverulegur
kostnaður við framleiðslu „ódýra“
útlenska matarins sem hlaðist hefur
upp í birgðageymslum og er skellt á
útsölur öðru hvoru? Mengun jarð-
vegs og vatnasvæða? Sjúkdómar?
Skaðlegar afleiðingar hormóna,
eiturefnanotkunar á ökrum og rot-
varnarefna í matvælum? Skógar-
dauði?
Svarið er: Allt þetta og meira til.
Mönnum er nú Ijóst að þessi
„ódýru" matvæli hafa víða tollað
orkulindir og jarðargæði óhóflega
undanfarna áratugi.
Staðreyndir þessar þekkjum við
mætavel vegna umræðna um gróð-
urlendi íslands og rýrnun þess. Við
sem nú lifum þurfum að borga
hluta af matarreikningi forfeðr-
anna. Við þurfuni að endurgreiða
landinu þann hluta af skóginum og
kjarrinu sem eyddist undanfarnar
aldir af vetrarbeit og eldsneytisöfl-
un, eða með álagi búfjár á afrétt-
um, meðan þjóðin átti ekki annars
úrkosta til að skrimta.
Evrópa er að sjá sinn reikning
núna. En hún berst við atvinnuleys-
ið og telur betra að niðurgreiða bú-
vörur stórkostlega til að halda uppi
vinnu í sveitum.
Hvað segir smásöluverðið?
Smásöluverð á matvælum getur
sagt hitt og þetta um skattastefnu,
niðurgreiðslur og aðferðir ríkis-
stjórna, þjónustu verslana, neyslu-
mynstur og fleira, en þarf skýringa
við ef raunhæfur samanburður á að
nást milli landa.
Á íslandi ríkir frjáls álagning á
flestar vörur og oft hefur komið
fram hjá Verðlagsstofnun hve mikill
verðmunur er milli verslana. Verð-
könnun er flókið mál og í niðu-r-
stöðum hennar þarf að gera skýra
grein fyrir aðferðum.
Því miður er ísland ekki aðili að
umfangsmikilli alþjóðakönnun
OECD á vöruverði og kaupmætti
ráðstöfunartekna, en niðurstöður
er meðal annars að finna á norsku
í 25. vikuhefti Statistisk Sentralbyrá
1988.
Niðurstaða
Hér hefur verið reynt að girða
fyrir þann hugsanlega en eðlilega
misskilning lesenda Pressunnar, að
íslenskur matur sé óeðlilega dýr,
þótt smásöluverð „nauðsynjavöru“
sé hærra en erlendis. Gæði eru dýr,
fullkomin þjónusta kostar sitt, rík-
issjóðir innheimta skatta sína með
ólíkum hætti eftir löndum. Rikis-
sjóður íslands endurgreiðir sölu-
skatt á ákveðin matvæli með aukn-
um niðurgreiðslum. Búvörufram-
leiðslan okkar hefur sem betur fer
orðið æ hagkvæmari undanfarið.
Eitt dæmi í viðbót: Japanir eru
eyþjóð eins og við. Þeir greiða
bændum sínum fjórtánfalt heims-
markaðsverð á hrísgrjónum, því
þeim dettur ekki í hug að hætta
ræktun heimafyrir, þótt tímabund-
ið lægra verð sé á erlendum grjón-
um. Undirboðin á heimsmarkaði
matvæla snerta þá ekki, þeir eru að
hugsa um öryggismál þjóðar sinn-
ar. Það gæti reynst þeim æði dýrt
þegar upp er staðið að kaupa ódýr
hrísgrjón.
Ættum við ekki að taka þetta
með í matarreikninginn?
Ólufur H. Torlason,
forstöðumaður
Upplýsingaþjónustu bænda.
„heiðarlegar
ALÞÝÐUVÖRUR“
Ólafur H. Torfason þiggur laun
fyrir að skapa íslenskum landbún-
aðarvörum góða „ímynd“ og því
koma viðbrögð hans við óhag-
stæðri útkomu íslensku innkaupa-
körfunnar svo sem ekkert á óvart.
Það er hins vegar ekki í hans verka-
hring að segja blaðamönnum hvaða
vörutegundir þeir eigi að kanna,
þegar samanburður er gerður á
verði i ýmsum Iöndum. Það er
hlægilegt að ýja að því að
PRESSAN hafi eitthvað á móti
„heiðarlegum alþýðuvörum" eins
og kjöti, fiski o.s.frv.. Þær voru
bara alls ekki til umræðu í þetta
sinn. Hver veit nema síðar komi að
þeim, Ólafur!
Verðsamanburður okkar fólst
einfaldlega í því að við fórum út i
búð og keyptum tíu algengar
neysluvörur, sem vel getur verið að
Ólafi þyki ónauðsynlegar, en flokk-
ast eigi að síður sem slíkar á býsna
mörgum heimilum. (Mjólk, smjör,
egg, ostur, brauð, klósettpappir,
kornflögur, dagblað, djús og kaffi.)
Við báðum kunningja okkar á fjór-
um stöðum í Evrópu — Kantara-
borg, Árósum, Örnsköldsvik og
París — að gera hið sama og bárum
siðan saman hvað hver þurfti að
borga fyrir vörurnar. Einfalt mál.
Og við vorum að kaupa ákveðinn
varning þann 4. janúar, á því verði
sem vörurnar kostuðu nákvæmlega
þá — ekki einhverju meðalgengi
heils árs!
Þess má geta, að um sl. áramót
hækkuðu matvörur mjög í Svíþjóð.
Hefði könnunin farið fram í desem-
ber hefði samanburðurinn þar og á
íslandi því orðið enn óhagstæðari.
Ritstj.
Tafla Pressunnar endurbætt:
Verð á innkaupakörfu Söluskattur á helstu
Röð landa Pressunnar matvælum í viðkomandi
eftir verði (90% matvæli) löndum
1. ísland 1425,30 25%
2. Svíþjóð 1104,00 23,5%
3. Danmörk 829,30 22%
4. Frakkland 804,35 5,5%
5. England 711,55 0,0%
Hér sést að hátt verð körfunnar fylgir háum söluskatti á matvælum.
ö 68 5168.
Hvalrengi 515,-
Bringukollar 295,-
Hrútspungar 590,-
Lundabaggi 570,-
Sviöasulta súr 695,-
Sviðasulta ný 821.-
Pressuö sviö 720,-
Svínasulta 379,-
Eistnavefjur 490,-
Hákarl 1.590,-
Hangilæri soöiö 1.555,-
Hangiframpartur soöinn “f .'t 5 5 j"
Úrb. hangilæri 965.-
Úrb. hangiframpartur 721.-
Haröfiskur 2.194,-
Flatkökur 43,-
Rófnastappa 130,-
Sviöakjammar 420,-
Marineruö síld 45 j” Í l^lCÍd
Reykt síld 45,- stk.
Hverabrauö 78,- pk.
Seytt rúgbrauö 41,- pk.
Lifrarpylsa 507,-
Blóömör 427,-
Blandaöur súrmatur 389,-
Smjör 15 g í fötu
n.
Opiö alla virka daga
Föstudaga
Laugardaga
9—18.30
9— 19.30
10— 16.00