Pressan - 12.01.1989, Blaðsíða 25

‘Jfirmmtudagur 12/janúar-1989
&S
sjúkdómar og fólk
Jónas og streitan
Stressaður sölumaður
Jónas, vinur minn, var einn af
þessum mönnum sem hægt var að
kalla stressaða. Hann var alltaf á
þönum frá einum stað á annan og
gat aldrei setið kyrr. Hann var hug-
myndaríkur og fljótur að koma öllu
í framkvæmd. Hann vann á tveim-
ur stöðum og var í einhverjum
einkabissness á kvöldin auk alls
kyns félagsmálastúss. Hann átti
hraðskreiðan þýskan bíl og ók hon-
um eins og fantur um bæinn á eilífu
spani milli vinnustaða og funda.
Jónas reykti mikið, drakk talsvert
um helgar (svona til að slaka á, eins
og hann sagði sjálfur), og þambaði
svart kaffi allan daginn. Hann var
kvæntur og átti 2 börn á skólaaldri,
en allt frá menntaskólaárunum
hafði Jónas verið djarftækur til
kvenna og haldið framhjá konu
sinni þegar hann mögulega gat.
Hann var framarlega í lífsgæða-
kapphlaupinu, átti raðhús á góðum
stað i bænum, tvo ágæta bíla, innbú
frá Casa og föt frá Sævari Karli.
Sölumaður
verður veikur
Svo var það einu sinni, að Jónas
var lagður inn á sjúkrahús vegna
gruns um kransæðastíflu. Hann
hafði verið í vinnunni og fengið
hringingu frá gamalli kærustu og
þau ákveðið að hittast. Jónas
hringdi heim og sagðist þurfa að
fara á fund með strákunum út af
samningum við þýska iðnrekendur.
Síðan sagði hann i vinnunni, að
hann þyrfti að fara út á flugvöll, og
þannig tókst honum að stinga af.
Þegar Jónas hafði lagt bílnum á af-
viknum stað og var á spretti yfir
götu og inn í blokkina þar sem kær-
astan gamla bjó fékk hann skyndi-
lega slæman verk fyrir brjóstið og
út í annan handlegginn. Honum
tókst að staulast inn í nærliggjandi
sjoppu. Búðarstúlkan var upptekin
við að Iesa það nýjasta um Isfólkið
og tyggja tyggjó, en hætti því þegar
hún sá útlitið á Jónasi. Hann var
náfölur, löðursveittur og leið greini-
lega mjög illa, svo hún hringdi á
sjúkrabíl, sem flutti hann beint á
spítala. Jónas lá í 6 daga á spítalan-
um, hann fór í nokkur hjartarit og
einu sinni í áreynsluhjartarit.
(Sjúklingurinn er þá látinn hjóla á
þrekhjóli og hjartarit tekið á með-
an. Þannig er hægt að sjá breyting-
ar, sem verða við áreynslu.) Hann
var magaspeglaður og teknar voru
ótal blóðprufur. En læknarnir
fundu ekkert að Jónasi. — Þetta
hefur bara verið stress, sagði lækn-
ÓTTAR
GUÐMUNDSSON
irinn þegar Jónas var útskrifaður.
— Þú verður að forðast stress á
næstunni og reyndu líka að hætta
að reykja, og vertu blessaður.
Órólegur sö/umaður
Næstu daga tók Jónas lífinu með
ró. Hann var greinilega dauð-
hræddur og vissi ekkert hvernig
hann átti að haga sér. En svo kom
hann heim til mín einn sunnudag og
sagðist ekki halda þetta lengur út.
— Hver djöfullinn er eiginlega að
mér? spurði hann. — Mér líður
ekki nógu vel, ég er kvíðinn og
svitna við minnstu áreynslu, mér er
flökurt og eiginlega alltaf með
hjartslátt. — Þú ert svona stressað-
ur, sagði ég. — Já, þetta segið þið
allir, sagði Jónas, og svo klykkið
þið út með því að segja mér að forð-
ast allt stress, en hvernig á ég að fara
að því? — Ég ætla ekki að segja
það við þig, sagði ég. Við getum
aldrei forðast allt stress. Stressið er
og verður alltaf í kringum okkur,
stress er eins óaðskiljanlegt frá til-
veru nútímamannsins og bílaum-
ferð og mengun. Við verðum auð-
vitað alltaf stressuð svo lengi sem
við erum ofanjarðar. Sjáðu til
dæmis umferðina, hún kemur alltaf
til með að valda okkur streitu.
Menn á bílum með A-númeri að
þvælast um bæinn á vitlausum ak-
reinum leitandi að einhverjum hús-
um, skimandi í allar áttir, auðvitað
verðum við stressuð af þessu þegar
okkur sjálfum Iiggur á. Verðtryggð
lán og óöryggið sem ríkir í íslensk-
um efnahagsmálum valda okkur
stressi, svo það er ómögulegt að
segja einhverjum að forðast allt
stress, þá er alveg eins hægt að segja
viðkomandi að hætta að anda. Þú
verður að læra að lifa með stress-
inu. — Hvernig þá? spurði Jónas.
Skipulagt líf
— Þú verður að skipuleggja líf
þitt upp á nýtt. — Mér finnst ég
vera vel skipulagður, sagði Jónas,
ég' er í „3 vinnum" og anna því
nokkuð vel. — Já, það er rétt, sagði
ég, en það er ekki nóg. Þúverður að
læra að búa ekki til kringumstæður
sem eru streituvaldandi. — Eins og
hvernig? spurði Jónas kindarlega.
— Eins og þessi eilífu kvennamál
þín, sagði ég. Þú ert kvæntur og þú
getur ekki haldið áfram að halda
við allar þessar konur úti í bæ, það
veldur þér mikilli streitu. Þú ræður
bara ekki við alla lygina og óheiðar-
leikann lengur. Ef þú vilt halda
áfram að leika Casanova verðurðu
að skilja við kellinguna og krakk-
ana og fara síðan á fullt. Þessi eilífi
feluleikur er orðinn þér um megn.
Svo verðurðu að skipuleggja vinnu-
tímann þinn og taka þá ákvörðun,
hvort þú ræður við að vera í allri
þessari vinnu og aka eins og kapp-
aksturshetja á milli. — Ég verð að
vinna, sagði Jónas. — Veit ég það,
en það má kannski eitthvað á milli
vera. Svo verðurðu að forðast það
sem eykur streituna eins og kaffi,
sígareltur og áfengi. Auk þess verð-
urðu að hugsa vel um matartíma og
næringu og hætta þessu sífellda
sælgætisáti. — Nú fórstu alveg
með það, sagði Jónas. — Já, sagði
ég, en það sem veldur streituvið-
bragðinu hjá þér og skapar þessa
miklu spennu sem þú upplifir er
hormón sem heitir adrenalin. Lík-
aminn framleiðir þetta hormón sem
svar við ákveðnu áreiti. Þetta horm-
ón er stundum kallað flótta- og bar-
dagahormónið og veldur því að
vöðvarnir spennast upp, hjartað
herðirásér og augun stækka. Kaffi,
sígarettur og mikið áfengi valda þvi
að framleiðsla þessa hormóns
eykst, svo þú upplifir streituna enn
sterkar. Mikið sykurát skapar
sveiflur i blóðsykri sem veldur
adrenalínlosun.
Streitulosun
Svo verðurðu að koma þér upp
einhverri streitulosun svo þú getir
lifað með allri þessari streitu sem
herjar á þig. — Streitulosun, hvað
er nú það? spurði Jnas. — Streitu-
losun er eitthvað sem þú gerir lyrir
likamann 3—4 sinnum í viku til að
láta þér liða vel. — Eins og hvað?
spurði Jónas. — Góður streitulos-
ari er líkamshreyfing eins og sund,
hlaup, göngur, lyftingar og þess
háttar. Þú verður að stunda ein-
hverja slika íþrótt nokkrum sinnum
í viku, að minnsta kosti 20 mín. í
hvert sinn. Slíkt gegnir fjölþættu
hlutverki. Þú færð losun fyrir alla
spennuna sem byggist upp inni í þér
og auk þess eykurðu framleiðslu
ákveðinna boðefna sem myndast i
heilanum, þegar reynt er á líkam-
ann á þennan hátt. Þessi boðefni
heita endorfín og valda mikilli vel-
líðan. Þú verður að gcra allt þetta
fyrir þig, ef þú ætlar þér að losna
við stressáhrifin: Hætta að reykja,
borða á reglulegum tiriium og forð-
ast mikið sælgætisát, minnka
áfengisdrykkju. Svó verðurðu að
koma þér uppeinhverri streitulosun
eins og hlaupum eða þess liaítar. Þá
lér þér að líða miklu betur, sannaðu
til. Hann horfði á mig með tor-
tryggnisaugnaráði og sagði svo:
— Djöfull hlýtur þetta að • vera
erfitt. — Það er erfitt að vera
manneskja, sagði ég spckingslega.
Þegar við skildum var Jónas þungt
hugsi en virtist þó eitthvað vera að
átta sig á eigin ábyrgð á ástandi
sinu. ■
ÁHUGASAMUR
BLAÐAMAÐUR
Ákveðið hefur verið að fjölga stöðum á ritstjórn
PRESSUNNAR og leitum við því að áhuga-
sömum hlaðamanni, sem gœti hafið störf hjá
okkur sem allra fyrst. Reynsla af hlaðamennsku
œskileg, en ekki skilyrði. Mjög góð íslensku-
kunnátta er hins vegar alveg nauðsynleg.
Skriflegar umsóknir veróa að berast blaöinu (Ármúla 36 Rvk.) fyrir 20.
januar næstkomandi.
PRCSSAN
dagbókin
hennar
dúllu
//
j.j,
Kœm daglxík.
Mikiö rosalega er ég fegin að það
er hælt að sýna þessa Nonna og
Manna-þætti. Það var sko ekki
horlándi á sjónvarpið i fleiri, l’Ieiri
daga fyrir þessu. Pabbi og Addi
bróðir sátu alveg límdir við tækið
og ætluðu aö kolbrjálast, ef maöur
siakk upp á að skipta um stöð, en
mér tókst aldrei að latta fídusinn
við þetta. Pabbi sagði, að ég væri
ómenningarleg og spillt af amerisk-
um glamorþáttum, en ef Nonni og
Manni voru menning er ég sko
guðsfegin að vera ekki með þá
bakteríu. Ég meina það... Hvað er
svona spes við tvo sveitalúðagæja i
vaðmálsfötum og væmna peysu-
faiakellingu, sem tveir áslsjúkir
kallar slási iim!? Það vaniaði lika
algjörlega alla axjón í þelta.
Það er aldeilis eillhvað annað aö
horla á Dallas, maður. Sue Ellen er
nýbúin að spæla J.R. gjörsamlega í
spað. Þetta var frábærl plolt. Hún
léi klína hálfberum auglýsinga-
myndum af viðhaldinu hans um all-
ar irissur, þannig að fulll af köllum
gælu glápt slefandi á Itana (þ.e.a.s.
viðhaldið og þá fór J.R. auðvitað i
lerlegan minus) og siðan keypli Sue
Ellen kvikmynd handa stelpunni,
sem auöviiað álli að búa til langt,
langt i burtu. Og þá var viðhaldið
afgreiil og kallinn eins og kleina!
Það er bara versi að það liefði eng-
inn gelað gerl þetta ncma svona
milli eins og Sue Ellen, þvi þetta
koslaði hana Iteilan helling.
Ég lalta saml ekki hvað fólki
linnsi floil við nærlöiin, sem við-
lutldið var að auglýsa. Þetla var alll
úr einhverjum óþægilega sleipum
nælon- eða silkiefnum nicð
blúnduveseni úl uin alli, sem sling-
ur mann örugglega. Sumi af þessu
dóii var iíka meira en lílið furöulegl
í laginu og greinilega eitlhvaö van-
hugsað — eða a.m.k. hannað af
köllum, sem þurfa ekki að nota
þetta sjálfir. T.d. var fullt af silki-
nærbuxum og boluin, sem voru cin
flík. Hvernig gengur það nú eigin-
lega upp, þegar maður þarf að lára
á klósettið? Ég bara spyr... Þá þarf
manneskjan að klæða sig gjörsam-
lega úr öllu, sem er auðvilað klárl
klúður! (Neina það séu smcllur i
klofinu, eins og á bleyjubörnum, en
ég held að þaö sé mjög óliklegt.)
Vááá... Ég er annars greinilega
alveg að tapa mér. Farin að skrila
mn úllenskar silkinærbuxur í dag-
bókina mina! Þetia er ekki
normall. /Etli ég cndi ekki eins og
annna á Einimelnum, sem getur æst
sig úl af nákvæmlega öllum sköp-
uðum hlutum, þó þeir komi henni
ckkert við. I lún er t.d. alveg tryllt al'
illsku vegna þess livað margir setja
svona jólaljós mcð sjö kertum út í
glugga hjá sér í desember. Hún segir
að þetta sé dæmigerð islensk della.
l ólk lai alliafæði í sömu hlutinaog
það endi ekki fyrr en hvert einasta
mannsbarn „involverist". Amma
segir lika, að það sé aldrei nein tíska
á íslandi. Bara „júníform" (svona
einkennisföt eða svoleiðis). Ef hvítt
sé i tisku, þá sjáist ekki kjaftur á
götum úti nema í hvítum fötum.
(Ilún segist sko hafa sinn eigin
„stil“ og ekki taka þátt i þessu sjói!)
Illess. bless. Diílla.