Pressan - 11.05.1989, Blaðsíða 5

5
' '^immtúdágúr ÍVmaí'f989
Útlendingur þarf ekki nema tveggja sólarhringa
viðdvöl hér ó landi til að komast inn i íslenska heil-
brigðiskerf ið. Útlendingur þarf hvorki að framvísa
dvalar- né atvinnuleyf i til að fé sjúkrasamlagsskír-
teini og þar með óvísun ó ókeypis læknisþjónustu.
Vitað er að útlendingar misnota kerfið en enginn
veit í hve miklum mæli.
EFTIR: PÁL VILHJÁLMSSON — MYND: EINAR ÓLASON
Útlendingar sækja í auknum
mæli hingað til að fá læknisþjón-
ustu sem þeir eiga ekki kost á í
heimalandi sínu. Starfsmenn í út-
lendingaeftirliti og sjúkrasamlagi
segja íslenska heilbrigðiskerfið gal-
opið og hvergi á byggðu bóli eins
auðvelt að komast inn í kerfið.
„Eg hef spurst fyrir um hvernig
þessu er háttað í nágrannaríkjum
okkar og fengið þann grun minn
staðfestan að það sé sérstaklega
auðvelt fyrir útlendinga að komast
inn í heilbrigðiskerfið á íslandij’
segir Karl Jóhannsson, lögreglu-
fulltrúi í útlendingaeftirlitinu.
Athugun Pressunnar leiddi í ljós
að það tekur útlending ekki nema
tvo daga að fá sjúkrasamlagsskír-
teini hér á landi. Maður sem kemur
með flugvél að morgni að utan get-
ur farið rakleiðis niður á Hagstofu
íslands og fyllt út aðseturstilkynn-
ingu. Það tekur einn dag að af-
greiða málið og með útskrift frá
þjóðskrá fer viðkomandi niður í
sjúkrasamlag og fær skírteini sam-
dægurs.
Lára Hansdóttir, deildarstjóri i
Sjúkrasamlagi Reykjavíkur, stað-
festir að þessi ieið sé fær og tekur
undir með Karli að sáraeinfalt sé
fyrir utanaðkomandi að komast
inn í kerfið.
SJÁLFVIRKT KERFI
„Þeir erlendir kollegar sem ég hef
talað við um þetta mál segja mér að
í öðrum löndum þurfi útlendingar
annaðhvort atvinnuleyfi eða dval-
arleyfi til að komast inn í trygginga-
kerfið. I sumum tilfellum þarf
hvorttveggja atvinnu- og dvalar-
leyfi. Hér á landi fá venjulegir túr-
istar aðgang að kerfinu," segir
Karl.
Reglum um greiðslu til sjúkra-
samlags var breytt árið 1973. Fyrir
þann tíma var innheimtur sérstakur
skattur til sjúkrasamlagsins og gat
hver og einn séð hversu mikið af
kaupinu fór til sjúkrasamlagsins.
Þá var einnig nokkur biðtími eftir
un á því sé útbreidd. Island er úr al-
faraleið og það kostar útlendinga
töluvert ómak að koma hingað.
Einnig kemur það til að ísland er
óþekkt úti í hinum stóra heimi og
fæstir vita af þeim möguleikum
sem hér bjóðast.
Þeir læknar sem Pressan ræddi
við bentu á að langur biðtími væri
í flestar stærri aðgerðir á sjúkrahús-
um og ekki trúlegt að það borgaði
sig fyrir útlendinga að bíða vikum
og mánuðum saman eftir því að fá
sjúkrahúspláss. Á hinn bóginn er
mjög greiður aðgangur að ýmissi
sérfræðiþjónustu hér á landi. Það
er tiltölulega einfalt mál að fá gerða
á sér rándýra rannsókn og þarf ekki
einu sinni tilvísun heimilislæknis til
að sjúkrasamlagið borgi.
„Við vitum að heilbrigðiskerfið
er misnotað,” segir Lára Hansdóttir,
„en við vitum ekki umfangið á mis-
notkuninni!’ Karl Jóhannsson tek-
ur í sama streng. Karl þekkir þessi
mál vegna starfa síns við útlend-
ingaeftirlitið. „Við sjáum ekki
nema brotabrot af misnotkuninni
og mér þykir sennilegt að hún hafi
aukist síðustu ár,” er hans skoðun.
UTLENDINGUM FJÖLGAR
Hvorki Lára né Karl vita fyrir víst
hversu margir útlendingar ganga
inn í íslenska tryggingakerfið til
þess eins að þiggja læknisþjónustu.
Eftir að útlendingar eru komnir til
landsins og skráðir í sjúkrasamlag
er ekkert fylgst með þeim.
En bæði hafa þau fylgst með
þeirri þróun undanfarinna ára að
íslenskir karlmenn koma með kvon-
fang sitt frá löndum eins og Fil-
ippseyjum og Thailandi. Fjöl-
skyldubönd hjá þessum þjóðum
eru mjög sterk og ekki óalgengt að
skyldmenni heimsæki stúlkur sem
setjast hér að.
Það sem af er árinu hafa komið
til íslands 55 einstaklingar með
vegabréf frá Filippseyjum og Thai-
landi og dvalið hér í lengri eða
skemmri tíma.
Læknar og hjúkrunarfólk sem
HEILBRIGÐISKERFI
Utlendingarsækja í ókeypis læknisþjónustu hérlendis
að sótt var um inngöngu í sjúkra-
samlagið, eða þrír til sex mánuðir.
Eftir breytingarnar 1973 voru
sjúkrasamlagsgreiðslur innifaldar I
almennum skattgreiðslum. Sú
breyting og afnám daggjaldafyrir-
komulagsins á sjúkrahúsum gera að
verkum að mun erfiðara er að fylgj-
ast með þeirri þjónustu sem sjúkl-
ingum er veitt hér á Iandi. Þegar
fólk er á annað borð komið inn í
sjúkrasamlagið verður kerfjð sjálf-
virkt: vSjúkrahúsin eru á föstum
fjárlögum og Iæknar fá greitt gegn
framvísun reiknings. Enginn fylgist
með hverjir komast inn í þetta sjálf-
virka kerfi.
EKKERT EFTIRLIT
„Það er í raun ekkert eftirlit með
skráningu í sjúkrasamlag hérlend-
is,” segir Lára Hansdóttir.
Þó að heilbrigðiskerfið sé galop-
ið er ekki þar með sagt að misnotk-
Pressan ræddi við vissu fæst af
mögulegri misnotkun útlendinga á
heilbrigðiskerfinu. Það kemur
heldur ekki til þeirra kasta að
ákveða hvort handhafar sjúkra-
samlagsskírteina greiði skatta og
skyldur á íslandi.
ÓDÝRT AÐ EIGNAST BARN
Á ÍSLANDI
Aftur á móti er það vel þekkt í
kerfinu að islenskar konur búsettar
erlendjs, í flestum tilfellum í Banda-
ríkjunum, komi til íslands að fæða
börn sín. Það er nánast hefð fyrir
því að íslenskar konur búsettar í
Bandaríkjunum fæði börn sin hér-
lendis.
Rakel Valdimarsdóttir, hjúkrun-
arframkvæmdastjóri á Landakoti,
bjó í Kaliforníu á vesturströnd
Bandaríkjanna fyrir meira en ára-
tug. Hún segist oh hafa heyrt það á
tali íslenskra kvenna að ódýrt væri
að fara til íslands og eignast börnin
þar. Ókeypis læknisþjónusta gerði
meira en borga flugfargjaldið.
Yfirljósmóðirin á Landspítalan-
um, Kristín Tómasdóttir, segir
nokkuð um það að íslenskar konur
komi frá Bandaríkjunum á sína
deild. „Oftast eru þetta konur sem
eru aðeins tímabundið búsettar í
Bandaríkjunum, til dæmis vegna
náms. Það er samt ein og ein kona
sem á heimili í Bandaríkjunum en
kemur hingað til að fæða barn
sitt,” segir Kristín.
Sólveig Þórðardóttir, yfirljós-
móðir á Sjúkrahúsinu í Keflavík,
hefur svipaða sögu að segja. „Það
er alltaf eitthvað um að konur giftar
Bandaríkjamönnum komi hingað.
Þær fá bæði ódýrari og betri þjón-
ustu hér en í Bandaríkjunum” Sól-
veig sagði sængurkonur oftast
flytja lögheimili til landsins.
Starfsfólk sjúkrasamlagsins í
Reykjavík tók til skamms tíma eftir
því að íslenskar konur búsettar er-
lendis fluttu Iögheimili sitt til lands-
ins og aftur úr landi áður en árið var
liðið. Lára Hansdóttir telur einsýnt
að ástæðan fyrir þessum flutning-
um hafi verið að konurnar komu til
landsins og lögðust inn á fæðingar-
deildir.
Með lögheimili hér á landi var
konunum tryggður ókeypis að-
gangur að fæðingarhjálp. Með
breyttu skráningarkerfi hætti
starfsfólk sjúkrasamlagsins að reka
augun i þessa kyndugu búferla-
flutninga. Það er hinsvegar ólíklegt
að þeir hafi lagst af.
ÞRÓUNARHJÁLP?
Meira en tíunda hver króna sem
íslendingar borga í skatt fer til heil-
brigðisþjónustunnar. Á móti miklu
og dýru heilbrigðiskerfi kemur að
sérhver landsmaður fær svo gott
sem ókeypis læknisþjónustu. Eng-
inn þarf að neita sér um lækningu
sakir efnaleysis.
Öflugt heilbrigðiskerfi er ekki
sjálfsagður hlutur. Fyrir utan lönd
Vestur-Evrópu eru fá þjóðríki sem
geta státaó af jafngóðri heilbrigðis-
þjónustu og Island.
Þegar metið er hvort og í hve
ríkum mæli á að leyfa útlendingum
að njóta íslensku heilbrigðisþjón-
ustunnar koma aðallega til rök af
tvennum toga. Annarsvegar að út-
lendingar borgi ekki til heilbrigðis-
þjónustunnar og því eigi þeir ekki
rétt á henni. Hinsvegar að íslend-
ingar hafi vel efni á því að veita út-
lendingum aðgang að heilbrigðis-
kerfinu, sérstaklega þar sem útlend-
ingarnir koma í flestum tilvikum
frá löndum fátæktar og eymdar.
Sennilegt er að öðrum augum sé
litið á íslenskar konur sem giftar
eru útlendingum og koma heim til
að fæða börn sín. Þær eru, þrátt
fyrir allt, íslenskar.