Pressan - 11.05.1989, Blaðsíða 23

Fimmtudagur 11. maí 1989
því þeir fá ekki að keppa í
fótþolta."
Skólaganga Jóhanns Péturs
hófst ekki fyrr en hann var níu ára.
„Ég lærði að lesa, skrifa og reikna
hjáafaogömmu,“segirhann. „Afi
var mikill reikningsmaður og
kenndi mér hugarreikning, sem ég
hef því miður glatað á síðustu ár-
um. Nú er nefnilega allt í vélum og
tölvum! Amma las mikið fyrir mig
og kenndi mér að lesa, en þegar ég
var níu ára fór ég að fá kennslu inn
á barnadeildina. Læknarnir sáu að
þetta gat ekki gengið öðruvísi og sú
kennsla varð fyrsti vísirinn að því
að nú eru kennarar starfandi á
barnadeildum sjúkrahúsanna."
Hann tók vorprófin sín á sjúkra-
húsinu og gekk alltaf vel: „Ég mis-
skildi þetta samt eitthvað I upphafi.
Mér þótti svo merkilegt að vera
kominn í skólanám að ég hélt að
maður þyrfti að læra blaðsíðurnar í
bókunum orðrétt utan að. Ég man
hvað mér þótti erfitt að læra fyrstu
tvær blaðsíðurnar í kristinfræð-
inni! Mér leist nú ekki meira en svo
á þessa aðferð!“ Á sumrin fór hann
heim í Skagafjörð með ömmu sinni
og afa, og hélt því alltaf góðu og
sterku sambandi við foreldra sína
og systkini.
Dvölin á barnadeildinni leiddi til
vinskapar Jóhanns Péturs og Sígur-
bjarnar Magnússonar lögfræðings:
„Móðir Sigurbjarnar, Áslaug Sig-
urbjarnardóttir, fór að starfa á
barnadeildinni þegar ég var 14 eða
15 ára. Hún bað son sinn að heim-
sækja mig og hann kom aftur með
frænda sinn, Ólaf Garðarsson. Við
þrír höfum verið góðir vinir frá
þeirri stundu og nú rekum við Ólaf-
ur lögfræðistofu sarnan."
Hann kveikir á rafmagnsstólnum
og ekur fram í eldhús. „Sjáðu fyrsta
boðskortið okkar ÓIafs!“ segir
hann og bendir upp í hillu. Þar gef-
ur að líta krukkur með rauðum
berjum og merkimiðinn er boðs-
kort. „Þetta var fyrsta stofan okk-
ar, sem við opnuðum 1986. Svo
bauðst okkur að kaupa húsnæði á
Austurströnd á Seltjarnarnesi og
ákváðum að ráðast frekar í kaup en
eyða í leigu. “ Honum er skemmt
þegar ég segist furða mig á hvernig
hann komist I hjólastólnum -upp á
skrifstofuna á annarri hæð. „Ég fer
upp í bílageymsluna og þar er slétt
inn.“
Hvolfdi nýja bílnum í
Hvalfirðinum
Hann fékk nýlega nýjan bíl, einn
þann fullkomnasta á landinu: „Sá
bíll gerir mér kleift að komast inn
og út sjálfur,“ segir hann. „Ég er
með fjarstýringu sem opnar hurð-
ina, þá kemur lyfta út og ég keyri
upp á hana, hún lyftist upp, ég ek
undir stýrið og stóllinn læsist þar.
Þetta kemur sér mjög vel.“ Um-
ræddur bíll er hins vegar ónýtur.
núna: „Ég velti honum í Hvalfirðin-
um nýíega," segir Jóhann Pétur.
„Bíllinn er gjörónýtur en ég fékk
ekki skrámu.“ Hvernig var þetta
með „né ófeigum í hel komið“?
Rafmagnsstóllinn sem Jóhann
Pétur á núna er líka fullkominn.
Hann er þeim eiginleikum búinn að
hann er hægt að hækka upp, þann-
ig að hægt er að ná í efri hillur, „og
komast í augnsamband; við við-
mælendur“, segir hann. Bætir svo
við: „Fyrir utan það hyað þetta er
miklu þægilegra í kokkteilboðum!"
Á stólnum er áfastur farsími: „Ég
hef verið að berjast fyrir því fyrir
Sjálfsbjörg að fá farsímana viður-
kennda sem öryggistæki. Eins og er
greiðir Tryggingastofnunin tal-
stöðvar í bílana en talstöðvar eru
ekki aðeins fyrri tíma tækni í þess-
um efnum, heldur er það líka verra
fyrir fatlaða að þurfa að kalla í ein-
hvern og einhvern ef eitthvað kemur
fyrir. Farsiminn er ekki aðeins gott
öryggistæki fyrir fatlaða, heldur
getur hann einnig nýst sem þjón-
ustutæki. Ef við þurfum til dæmis
að kaupa inn getum við lagt bílun-
um fyrir utan og hringt í verslunina
og beðið þá að koma út með tiltekn-
ar vörur. Við teljum það skamm-
sýni að viðurkenna ekki farsímana
í stað talstöðvanna. Ég hef nú trú á
að það gangi í gegn á endanum þótt
menn haldi að sér höndum í dag.
Það fyrsta sem ég gerði þegar ég
velti bilnum var að teygja mig í far-
símann til að hringja eftir hjálp."
23
heimahjúkrun," segir hann. „Hér í
húsinu er mötuneyti sem við í leigu-
íbúðunum getum keypt heitan mat
í og ég borða yfirleitt þar á kvöldin.
í hádeginu er ég hvort sem er í vinn-
unni.“ Hann segist þurfa töluverða
aðstoð við daglegar athafnir „þótt
það sé ekki oft á dag. Heimahjúkr-
unin kemur um sjö á morgnana og
hjálpar mér fram úr og að klæða
mig, og svo kemur hún aftur milli
sjö og hálfátta á kvöldin. í vinnunni
á daginn eru Óli, Björg og Þórleif
óþreytandi við að aðstoða mig þeg-
ar þarf. Svo fæ ég aðstoð við að
komast í svefninn því það þarf að
setja stólinn í hleðslu á hverri nóttu.
Heimilishjálpin tekur til hjá mér
öðru hverju, svona þrisvar, fjórum
sinnum í viku“.
Hann segist fá aðstoð við stærri
innkaup, en bjargi sér sjálfur ef eitt-
hvað tilfallandi kemur upp á:
„Annars hefur svo lítið reynt á það
ennþá, því ég hef ekki verið skilinn
nema í mánuð."
Skilnaðurinn
Hjónabandið, sem svo margir
fylgdust með, tók enda eftir hálft
ár. Jóhann Pétur kynntist konunni
sinni á dvalarheimilinu í Hátúni þar
sem hún starfaði. Þar var sólar-
hringsvakt og hann fékk alla aðstoð
sem hann þurfti. Viðbrigðin eru því
mikil. Hann býr ekki aðeins einn I
íbúð í fyrsta skipti á ævinni, heldur
þart' hann að treysta enn meira á
sjálfan sig en áður. En það er bjart-
sýnin númer eitt sem ríkir hjá Jó-
hanni, eins og endranær þegar
skilnaðurinn berst í tal: „Hjóna-
bandið hafði margt gott í för með
sér,“ segir liann. „Það hafði til
dæmis í för með sér að ég flutti úr
dvalarheimilinu. Ég hafði velt þvi
fyrir mér í nokkurn tíma, en vant-
aði áherslupunktinn til að koma
mér af stað. Þótt dvalarheimilið sé
út af fyrir sig ágætur staður er lífið
þar auðvitað með allt öðrum hætti
en í eigin íbúð. Einkalif þar er allt
öðruvísi, þar er hvert herbergi 13
fermetrar og maður býður ekki
neinum fjölda vina þangað í heim-
sókn. Ég er frekar félagslyndur og
vil gjarnan vera umkringdur vinum
sem oftast. Það er þægilegt á köfl-
um að láta aðra hugsa fyrir sig, en
maður má ekki verða háður því að
treysta á aðra. “
Það verður þögn smástund og
Jóhann virðist hugsi. Ég ákveð að
varpa næstu spurningu á hann:
Hélst þú sjálfur alltaf að þú ættir
eftiraðgiftast? Hannbrosir: „Öðru
hvoru hélt ég það og öðru hvoru
hélt ég það ekki. Það fór eftir því í
hvernig ástandi ég var. Ég var þó
satt að segja alltaf nokkuð viss um
að ég ætti eftir að giftast og stofna
heimili. Það var í sjálfu sér ekkert
tákmark, en ég held nú að þeir sem
eru einhleypir stefni margir að því
leynt eða ljóst að finna sér lífsföru-
naut. Annar jákvæður punktur við
mitt hjónaband er að það var
reynsla sem mig tilfinnanlega
vantaði.“
Þau giftu sig í Hallgrímskirkju
að viðstöddu fjölmenni: „Kirkjan
var vandlega valin,“ segir hann.
„Við vildum leggja áherslu á hversu
óaðgengilegt það er að komast að
altari kirkjunnar, en upp að því
liggja nokkrar tröppur.“ Þögn.
Meira að segja svolítið löng þögn
þegar tekið er tillit til Iétta skapsins
hans Jóhanns Péturs. „Við skildum
í lok mars og málið er hjá dóms-
málaráðuneytinu núna en ég á von
á svari á hverjum degi.“ Af hverju
gengur skilnaðurinn svona hratt
fyrir sig? „Af hverju ekki?“ spyr
hann leiftursnöggt á móti. Gengur
skilnaður svona hratt fyrir sig? „Ef
aðilar eru sammála um hlutina þá
getur hann gengið svona hratt og
það var fullt samkomulag milli
okkar að ganga frá þessu.“
Trúi ekki að fötlun mín hafi
verið úrslitaatriði
Kom skilnaðurinn fötlun þinni
við? „Ég held ekki, “ svarar hann að
bragði og bætir við: „Ég efast hins
vegar ekki um að fjöldi fólks heldur
að svo sé. Ég hef heyrt þau sjónar-
mið: „Já, ég vissi að þetta gæti aldr-
ei gengið.“ Sjálfsagt hefur fötlun
mín eitthvað spilað inn í, maður
getur alveg ímyndað sér það. Samt
held ég að það hafi ekki verið neitt
úrslitaatriði. Þegar maður fer að
Jóhann Pétur er sjaldnast heima, og í þau skipti sem næði gefst situr hann
ekki auðum höndum. í húsinu þar sem hann býr er billiardherbergi og þar
leikur Jóhann billiard með vinum sínum og vinkonum.
Allt annað líf
Meðan Jóhann Pétur bíður nýja
bílsins ferðast hann með leigubílum
frá Bæjarlerðum og Ferðaþjónustu
fatlaðra í Reykjavík: „Meðan ég var
í menntaskóla gat ég aldrei farið
með rafmagnsstól með mér, þvi
enginn bíll gat rúmað hann svo vel
væri. Þá var vistmaður hér á heimil-
inu, Gunnar Sigurjónsson, áem
keyrði mig í og úr skóla. Mér \;ar
hjálpað inn í og út úr bílnum og í
handknúinn hjólastól. Svo kom
Ferðaþjónusta fatlaðra til sögunnar
og þá bíla þurfti að panta með dags
fyrirvara. Á laugardagskvöldurri
óku þeir til hálftólf og þá hljóp lög-
reglan undir bagga og kom mér
heim ef ég var á skemmtistöðum.
Það er mjög stutt síðan hingað til
lands komu leigubílar sem geta tek-
ið hjólastóla. Fyrsti bíllinn þeirrar
tegundar var pantaður af Vilhjálmi
Þórðarsyni, leigubílstjóra á
Hreyfli. Hann barðist mikið fyrir
því að fá þannig bíl fyrir fatlaða. En
þá var svo „skemmtilegt" hjá þess-
ari stóru leigubílastöð, að þeir sem
þar réðu ríkjum sögðu sem svo að
svona bílar væru ekki leigubílar og
því neituðu þeir að taka þá í sína
þjónustu. Núna eru Bæjarleiðir
eina stöðin sem býður leigubíla-
þjónustu fyrir fatlaða og þeir hafa
sex bifreiðir af þessari tegund.
Þetta er allt annað líf.“
Við ferðumst aftur í tímann, aft-
ur að skólanáminu. Jóhann Pétur
lauk landsprófi úr Vörðuskóla með
næstsíðasta árganginum á landinu:
„Ég var ekkert viss um hvað ég vildi
læra fyrr en eftir að ég var vel kom-
inn á veg í Menntaskólanum í
Hamrahlíð. Síðasta árið ákvað ég
endanlega að fara í lögfræðina.
Þetta.var fyrst og fremst spurning
um ástundun og að fylgja sínum
máljun' eftir. Jú, jú, námið var
strembið á köflum, en ekki svo
neinu næmi.“
Vinir hans, Sigurbjörn og Ólaf-
ur, voru samferða honum í gegnum
lögfræðjna, „en við höfðum allir
~verið"nver í sínum framhaldsskól-
anum. Óli var í Verzlunarskólanum
og Sigurbjörn í Menntaskólanum í
Reykjavík. Auðvitað voru eilífar
deilur um hvaða skóli væri bestur“!
segir hann og kímir.
Góðkunningi lögreglunnar
á menntaskólaórunum
Alla æskuna og fram að tvítugs-
aldri háði liðagigtin honum og
hann var aldrei verkjalaus. Hann
leiddi verkina hjá sér eftir mætti og
skemmti sér á menntaskólaárunum
líkt og aðrir. Hann segir dansleikja-
ferðirnar ekki hafa verið neinum
erfiðleikum bundnar nema „hvað
ég þurfti alltaf að fara út með rusl-
inu og heim með löggunni! Það má
segja með sanni að ég hafi verið
„góðkunningi lögreglunnar" á
þessum árum“, segir hann hlæj-
andi. „Þetta voru indælismenn."
Hann segir litla breytingu hafa
orðið til batnaðar á skemmtistöð-
um borgarinnar: „Það hafa ekki
bæst mjög margir skemmtistaðir
við. Sjaldnast kemst maður inn um
aðaldyrnar, ég þarf að fara inn bak-
dyramegin með eldhúslyftum, en
það sem er kannski gremjulegast
við skemmtistaðina er sú árátta
þeirra sem byggja þessa staði að
hafa dansgólfið upphækkað, helst
með nokkrum tröppum upp. Menn
gera greinilega ekki ráð fyrir að
fólk í hjólastólum vilji dansa, en
það er algjör misskilningur. “ Hann
segir tröppurnar þó koma „verst og
mest niður á dyravörðunum, sem
þurfa að rogast með hjólastólana
upp á gólfið. Þeir gera þa.ð alltaf
þótt stóllinn minn sé 120 kíló og
þurfi fjóra til að lyfta honum með
mér í“. Húmorinn upp: „En ég
slepp alltaf við biðraðir...“ Bætir
svo við alvörugefinn: „Ekki þar
fyrir, við viljum frekar biða í bið-
röðum en að það sé óaðgengilegt að
komast á staðina."
Daglegt líf
Hjá Jóhanni er allt hreint og
þrifalegt og hann segist fá húshjálp:
„Ég fæ bæði heimilishjálp og