Pressan - 07.12.1989, Blaðsíða 5

S JÁLFSFR JÓVGUN:
Ein þeirra aðferöa, sem konur nota, þegar þær þrá að eignast barn en
Firnmtudágur 7. dés.'l'SÍð9
Konur geta þráð að eignast barn og
verið lærar um að sjá fyrir þvi, þó þær
séu ekki i hjónabandi eða sambúð. Þá er
um tvennt að ræða: Gömlu, góðu aðfferð-
ina eða tækniffrjóvgun.
EFTIR JÓNÍNU LEÓSDÓTTUR MYNDIR: EINAR ÓIASON O.FL.
Töluvert hefur verið rætt og ritað en nokkuð annaö til að eignast barn
um tæknifrjóvgun á undanförnum og ala það upp með sambýliskonu
árum, en nær einvörðungu hefur sinni. Og loks ákvað hún að láta
verið fjallað um hana sem lausn á drauminn rætast.
vanda hjóna, sem átt hafa í erfið-
leikum með að eignast börn með
gömlu, góðu aðferðinni. Tækni-
frjóvgun getur hins vegar nýst fleir-
um en konum í hjónabandi, t.d. Fvrsta skrefið var að auglýsa í
lesbíum og gagnkynhneigðum kon- biaöi eflir sæðisgjafa og bauðst Ela-
um, sem ekki eru t sambúð en lang- ine til að greiða viðkomandi sem
ar samt að verða mæður. Víða er- samsvarar 40 þúsund krónum fyrir
lendis hefur þróunin líka orðið sú aö vikið. Hún fékk mörg tilboð og einn
fleirum en giftum pörum hefur staö- karlinn mætti meira að segja inn á
ið tæknifrjóvgun til boða. Par aö gólf í veitingahúsinu hennar í Jó-
auki er auðvitað ljóst að konur geta hannesarborg og vildi leggja sitt af
tekiö málið í sínar hendur og frjóvg- mörkum á stundinni. En Elaine
að sig sjálfar — með aðstoð sæðis- vandaði valið á sæðisgjafanum og
gjafa — og Ijóst er að fjöldinn allur loks fann hún þann rétta. Síðan rann
af börnum hefur orðið til rneð þeim stundin upp og sambýiiskonan fór
hætti. að ná í sæðið, sem hún fékk afhent
Jón Hilmar Alfredsson, læknir í glasi undan kryddi. I5að tók hana
á kvennadeild Landspítalans, sagði í tuttugu mínútur að komast aftur
viötali viö PRESSUNA að tækni- heim með kryddglasið og aðstoða
frjóvgun hefði verið stunduð á ís- Elaine við sjálfsfrjóvgunina, sem
landi í um tiu ár. en hún stæði ein- hún framkvæmdi með nálarlausri
ungis hjónafólki til boða. Ekki sagð- sprautu. En tilraunin misheppnað-
ist hann þekkja dæmi þess að ein- ist._
stæöar konur hefðu leitað eftir því Önnur tilraun fór líka út um þúfur,
aö fá tæknifrjóvgun á Landspitalan- en sú þriðja lukkaðist. í það skipti
um. var sæðið.afhent í kampavínsglasi
Kampavíns-
krakkarnir
reglunni og fordæmd af taismönn-
um kirkjunnar. Einn þeirra sagði
m.a. um þetta tiltæki lesbtunnar:
„Guö segir að kona og maður eigi
einungis að fjölga sér eítir að þau
hafa fengið blessun kirkjunnar. Það
yrði afdrifaríkt fyrir hjónabandið, ef
konur tækju upp á því að útvega sér
sæði ókunnra karlmanna, og kirkj-
an er algjörlega á móti slíku."
í Bretlandi hafa þingmenn hins
vegar deilt hart á tæknifrjóvgun á
síðustu vikum. Tengist það upplýs-
ingum í fjölmiðlum um aö eiginkon-
ur nokkurra fanga hefðu lariö í
frjóvgunaraðgerðir, þrátt fyrir al-
gjört bann við því í reglugerðum.
Einhverjum föngum hefur tekist
að fá fangelsisstjóra til að horfa
framhjá reglunum eftir að hafa sýnt
fram á að eiginkonur þeirra yrðu of
gamlar til að ala þeim börn, þegar
refsivistinni lyki. Af mannúðar-
ástæðum hafa því yfirmenn ein-
staka fangelsa leyft föngum að
koma sæði til kvenna utan múr-
Samhjálp í
Danmörku, lögbrot
í Suður-Afríku
Á norrænu kvennaráðstefnunni
Nordisk Forum var m.a. fyrirlestur
um sjálfsfrjóvgun kvenna í Dan-
mörku. Fyrirlesarinn var ung
dönsk kona, sem orðið hafði ófrísk
með aðstoð kunningja síns, sem gaf
henni sæði. Henni fæddist dóttir,
sem nú er á fermingaraldri, og upp
frá því hefur þessi kona — ásamt
fleirum — haft miiligöngu um að út-
vega sæði fyrir töluverðan fjölda af
einhleypum konum.
Danskar konur, sem langar að
verða barnshafandi án þess að sofa
hjá karlmanni, geta sem sagt snúið
sér til þeirra samtaka, sem fyrr-
nefndur fyrirlesari stofnaði að feng-
inni eigin reynslu af sjálfsfrjóvgun.
En það eru ekki allar þjóðir jafn-
frjálslyndar og Danir. I Suður-Afr-
íku er konum t.d. bannað með lög-
um að frjóvga sig upp á eigin spýtur,
þó veitingahússeigandinn Elaine
Ensor hafi ekki látið það aftra sér.
Elaine þessi er 34 ára lesbía og þó
hún væri mjög vel stæð fjárhagslega
gaf þaö henni ekki þá lífsfyllingu,
sem hún þráði. Hana langaði meira
Elaine Ensor ó faeðingardeildinni meö „kampavínskrakkana" sina. Samkvaemt
lögum í Suöur-Afríku á að setja hana i fangelsi fyrir aö hafa framkvaemt sjálfs-
frjóvgun.
og Elaine varð að ósk sinni. Hún
eignaðist tvíbura níu mánuðum
seinna og ganga börnin undir nafn-
inu „kampavínskrakkarnir" í fjöl-
miðlum í Suður-Afríku. Þar hefur
mikið verið fjallað um málið, því
Elaine á yfir höfði sér fangelsisvist,
nema yfirvöld sýni henni sérstaka
mildi.
Sæði smygiað
úr fangelsi
Hún hefur verið yfirheyrð af lög-
anna, en nú eru boðaðar hertar að-
gerðir í þessum efnum. Einn bresk-
ur þingmaður, Geoffrey Dickens,
sagðist ekkert skilja í fangelsisstjór-
unum að láta sér detta í hug að sam-
þykkja þessa sæðisflutninga: „Þetta
er fyrir neðan allar hellur. Það er
hluti refsingarinnar að tukthúslimir
fá ekki að eignast börn."
Nólarlausar
sprautur henta vel
I Bretlandi eru margar stofnanir,
þar sem stunduð er tæknifrjóvgun.
Samkvæmt upplýsingum frá þess-
um stofnunum hefur ásókn ein-
hleypra kvenna í slíka aögerð aukist
gífurlega á undanförnum árum.
Þessi breyting hefur orðið til þess að
Lisa Gittelsohn meö Denu dóttur
sina: „Ég tel þaö mjög mikilvægt aö
barniö sé velkomiö i heiminn og
lesbíur veröa ekki ófrískar fyrir ein-
hverja slysni. Þær eignast ekki börn,
nema hafa tekiö um þaö meövitaða
ákvörðun."
vekja upp umræðu um málið og eru
margir stjórnmálamenn á þeirri
skoöun að koma eigi í veg fyrir að
konur geti fengið tæknifrjóvgun, ef
þær eru ekki giftar. Málið er hins
vegar ekki svona einfalt, því ef kon-
urnar komast ekki í aögerðina á
þessum stoínunum geta þær hæg-
lega séð um þetta sjálfar.
I London er starfræktur félags-
skapur kvenna, sem eignast hafa
börn án þess aö eiga kynmök við
karlmenn. Forsvarsmaður samtak-
anna er Lisa Gitteisohn og hefur
hún samið upplýsingabækling fyrir
konur, sem vilja hafa þann háttinn
á. Kailast hann Getting Pregnant
Our Own Way eða Frjóvgun eftir
okkar eigin leiðum.
Lisa er 37 ára og á hún sjálf fjög-
urra ára gamla dóttur, sem varð til
við sjálfsfrjóvgun. Segir Lisa fram-
kvæmdina vera mjög auðvelda.
Hægt sé að kaupa nálarlausar
sprautur í apótekum og einfalt sé að
nota þær við að koma sæðinu inn í
leggöngin.
Börnin ekkert
,,slys”, heldur
velkomin í heiminn
Ekki eru allir sáttiy við að konur
eignist börn, án þess að vera í hjóna-
bandi eða a.m.k. sambúö með karl-
manni — að ekki sé minnst á sjáífs-
frjóvgun lesbía. Sérfræðingar hafa
þó rannsakaö börn samkyn-
hneigðra foreldra og komist að því
að þessar sérstæðu heimilisaðstæð-
ur hafa alls engin áhrif á kynhneigö
barnanna. Hommar og lesbíur eign-
ast ekkert frekar samkynhneigð
börn en aörir og kannanir sýna
einnig aö uppeldis- og umhveríis-
áhrif valda ekki samkynhneigð.
Lísa Gittelsohn bendir á það í ný-
legri blaðagrein að lesbíur séu yfir-
leitt mun betur undirbúnar fyrir þaö
að eignast börn en margar aðrar
konur: „Mörg börn gagnkyn-
hneigðra verða tii án þess að fæðing
þeirra hafi verið ákveðin íyrirfram.
Þaö er algengt að konur verði
„óvart" ófrískar og eru þá ekkert
endilega tilbúnar til aö eignast barn
né geta séð fyrir því.
Ég tel það mjög mikilvægt aö
barnið sé veikomið t heiminn og
lesbíur verða ekki ófrískar fyrir ein-
hverja slysni. Þær eignast ekki
börn, nema hafa tekið um það með-
vitaða ákvörðun.'*
Þess má að lokum geta að til eru
bækur fyrir lesbíur og aðrar konur,
sem íhuga þann möguleika aö eign-
ast barn. Ein þeirra nefnist Con-
sidering Parenthood (Útgefandi:
Spinsters/Aunt Lute í San Francisco)
og er skrifuð fyrir lesbíur, en er ekki
síður þörf lesning fyrir einstæðar
konur, sem vilja stofna fjölskyldu,
eða fyrir „venjuieg" pör, sem ekki
ætla að ana umhugsunarlaust út í
barneignir. í bókinni er fjallað um
barneignir frá öllum hugsanlegum
hliðum og er hún eiginlega nokkurs
konar leiðbeiningabæklingur fyrir
þá, sem ætla að eignast barn. Les-
andinn er látinn svara ýmsum
spurningum til að hjálpa honum aö
gera upp hug sinn og ganga úr
skugga um hvort hann er í raun og
veru tilbúinn að takast á við for-
eldrahlutverkið.