Pressan - 24.01.1991, Blaðsíða 16

16
FIMMTUDAGUR PRESSAN 24. JANÚAR 1991
Sverrir Agnarsson
Dauðinn shiptir
múslíma ekhi
miklu máli
Unglingsstrákur situr bergnuminn viö sjónvarpstœki.
Hann er ekki ad horfa á manndráp í beinni útsendingu
heldur rekur hann sitt eigiö stríö. Skerandiýlfur, hviss! og
sprenging. ,,Lœkkaöu í þessum tölvuleik,“ segir Sverrir.
Strákurinn gerir þaö meö semingi en heldur áfram aö
murka lífiö ár óvinum sínum á skjánum.
Sverrir Agnarsson þekkir betur til
í arabalöndunum en flestir aðrir ís-
lendingar. Hann hefur meðal ann-
ars ferðast um Líbíu, Egyptaland,
Jórdaníu, Sýrland, Tyrkland og Pak-
istan. Hann bjó um skeið í Líbíu; það
var í árdaga valdaskeiðs Gadaffis.
Þá hafði hann deilt kjörum með
Pakistönum í heilt ár — og tekið mú-
hameðstrú. Það var fyrir tæpum 20
árum og Sverrir er riú einna mestur
kunnáttumaður í sögu og menningu
araba.
BENJAMÍNAR í PAKISTAN
En hvað rak hann austur til Pakist-
ans fyrir tæpum 20 árum?
„Þetta var tími þjóðflutninganna
miklu,“ segir Sverrir og glottir; og
vísar til sálardrepandi leitar ’68-kyn-
slóðarinnar að sannleikanum. Leit-
ar sem bar fólk víða og skilaði væg-
ast sagt misgóðum árangri. „Það
voru heilmargir Vesturlandabúar
sem fóru austur eftir þótt í þeim
hópi hafi ekki verið margir íslend-
ingar — innan við tíu, held ég. En ég
ferðaðist víða um Pakistan og dvaldi
í norðurhéruðunum um tíma. Þar
rakst ég meðal annars á þjóðflokk
sem leit á sig sem benjamína, hina
týndu ættkvísl gyðinga. Raunar
hafa sumir gert tilkall til benjamína
fyrir hönd Islendinga. Er ekki
Benjamín H.J. Eiríksson fremstur í
þeim flokki?”
En hver voru fyrstu áhrif af menn-
ingu Austurlanda?
„Ég fann til ákveðins skyldleika
og skynjaði að trú Austurlandabúa
er náskyld hinni svokölluðu þjóðtrú
okkar. Og fólkið er um margt líkt
okkur íslendingum, stundum fannst
mér ég allt eins geta verið vestur í
Dölum eða norður á Akureyri. En
uppbygging samfélagsins er með
allt öðrum hætti, sérstaklega eru
kynin aðskilin á mjög ákveðinn
hátt. Ég hef kynnt mér íslam vel,
einnig kúgun Vesturlanda á þessum
svæðum í gegnum tíðina: til dæmis
Englendinga í Pakistan og ítala í Líb-
íu. Þessar þjóðir eru flestar hverjar
nýlega lausar úr nýlendufjötrunum
og máttu sæta talsvert harðari kúg-
un en Islendingar af hálfu Dana, svo
ekki sé meira sagt. Andúð múslíma
gagnvart Vesturlöndum er réttlæt-
anleg, hatrið er skiljanlegt. Þetta
ættu íslendingar að skilja manna
best."
STYRJÖLDIN SNÝST UM
FRELSUN PALESTÍNU
Og skilja íslendingar viðhorf
araba?
„Það er mjög mismunandi. Fólk á
erfiðast með að skilja að þar gilda
önnur sjónarmið en hér. Strákar
sem eru aldir upp á Gazasvæðunum
og Palestínu við linnulaust ofbeldi
læra auðvitað að svara fyrir sig. Þeir
sjá Bandaríkin fyrst og fremst sem
land sem styður Israel í gegnum
þykkt og þunnt. Og ísraelar rústa
heimilum þessa fólks, skjóta börn,
ofsækja það. Auðvitað upplifa arab-
ar þetta sem styrjöld, styrjöld við
Vesturlönd ekki síður en ísrael.
Saddam Hussein hefur rétt fyrir sér
þegar hann segir að styrjöldin nú
snúist um frelsun Palestínu.”
Saddam Hussein, já. Hvað finnst
Sverri um hann?
„Það er leitt," svarar hann með
sannfæringarkrafti, „að gaur eins
og Saddam skuli sitja uppi með
svona góðan málstað. Þær fréttir
sem við fáum gefa flestar til kynna
aö arabar séu frumstæðir villimenn.
Þegar menn trúa þvi er stutt í að
þeir samþykki að það sé allt í lagi að
leggja eitt land í rúst, sprengja það
út af landakortinu. Og það hefur
gleymst í stríðsæsingnum siðustu
daga að Bandaríkjamenn voru
hörðustu stuðningsmenn Saddams
og íraks, mokuðu í hann vopnum og
peningum. Nú eru þeir að drepa
sömu þjóð og þeir hafa dyggilega
aðstoðað Saddam við að kúga og
halda niðri. Vesturlönd vilja ráðsk-
ast með málefni arabalandanna af
því að þau vilja ákveða olíuverðið,
ráðskast með markaðinn. Hvað ætli
íslendingum fyndist ef auðhringar
úti í heimi heimtuðu að fá að ráða
verðinu á þeim fiski sem við veið-
um? Þetta er sami hluturinn."
ÞÚSUNDIR ÓBREYTTRA
BORGARA DEYJA
En hvernig er hægt að tala um
„góðan málstað" íraka? Þeir innlim-
uðu sjálfstéett ríki.
„Kúvæt hefur lengi verið til sem
borg og var í þeim skilningi sjálf-
stæð eining. A sama hátt hefði verið
hægt að gera Riyadh í Saúdí-Arabíu
að sjálfstæðu ríki. En landamæri
Kúvæts eru nýleg og byggja ekki á
sögulegum forsendum. Miklu frekar
má segja að írakar eigi sögulegan
rétt á a.m.k. eyjunum á Persaflóa.
Málinu hefur hins vegar verið stillt
þannig upp að Kúvæt hafi verið
sjálfstætt ríki aftur á 17. öld. Það er
rangt enda voru landamæri í eigin-
legum skilningi með allt öðrum
hætti í arabalöndunum." Sverrir
hugsar sig um og spyr svo; „Og af
því við erum að tala um söguna: Er
Saddam Hussein svo merkilegur
kall að það réttlæti að hin forna
Mesópótamía sé sprengd í tætlur?"
Við reiknum í sameiningu út hversu
mörgum tugum þúsunda af sprengj-
um hefur verið varpað á írak. „Fólk
deyr af þessum sprengjum, er það
ekki?" segir hann kaldhæðinn.
„Baráttan fyrir frelsinu og lýðræð-
inu er greinilega dýru verði keypt.
Það er leitt að gaur eins og Saddam skuli sitja uppi með
sv/ona góðan málstað
Vonandi er enginn svo einfaldur aö
halda að óbreyttir borgarar farist
ekki í þessum árásum. Þúsundir
munu farast. En þessi styrjöld færir
mönnum þó heim sanninn um að
kjarnorkuvopn eru ónothæf, sama
hvort þeim er beitt eða ekki."
En hvernig er hægt að hafa samúð
með málstað íraka og styðja ekki
Saddam Hussein?
„Ég held að flestir hugsandi músl-
ímar í heiminum séu sammála um
að það er fátt eða ekkert gott um
Hussein að segja. Hann hefur ofsótt
fólk af eigin þjóð og sögur um pynt-
ingar eru hroðalegar. En alþýða
manna í mörgum arabalöndum hef-
ur fyllst stolti og litið á Saddam sem
fulltrúa uppreisnar hennar gegn
kúgurum og ofbeldi. Israelar eru að
upplifa núna að það er ekki hægt að
halda fólki niðri til lengdar. Auðvit-
að verður írak sigrað en sá sigur
verður dýrkeyptur. Og ég held að
menn þurfi að finna eitthvað enn þá
sterkara orð en pyrrhusarsigur. Af-
leiðingarnar verða skelfilegar."
ARABARSJÁ í GEGNUM
SPILLTA VALDHAFA
Vesturlandabúar hafa ríka til-
hneigingu til að afgreiða múslíma
sem villimenn og múhameðstrú
sem mjög frumstæð trúarbrögð.
Hvað segir Sverrir um það?
„Múhameðstrú er miklu þjóðfé-
lagslegri trúarbrögð en kristindóm-
urinn og rík áhersla er lögð á aö
menn taki mið af því sem er rétt og
rangt í gjörðum sínum. Það eru
margar sögur af Kristi í Kóraninum
en múslímar trúa ekki á fórnar-
dauða hans. Þeir trúa því ekki að
einhver annar geti tekið á sig syndir
þeirra. Munurinn á lífsskoðun araba
og Vesturlandabúa er í raun ekki
svo mikill og byggist kannski aðal-
lega á mismunandi aðstæðum. Gild-
ismat araba er Vesturlandabúum oft
framandi; dauðinn til dæmis skiptir
miklu minna máli hjá þeim en okk-
ur. Samheldnin er líka meiri enda er
stórfjölskyldan enn við lýði víðast
hvar. Þannig skapast líka sú tilfinn-
ing araba að þeir hafi eitthvað að
verja, eitthvað að berjast fyrir. Þeir
vilja hafa stjórn á lífinu og hafa rík-
an skilning á réttu og röngu. Flestir
arabar sjá þannig í gegnum spillta
valdhafa í þessum löndum; þeir vita
að leiðtogarnir breyta ekki rétt,
samkvæmt Kóraninum." Hann
hugsar sig um. „Oft finnst mér ég
frekar vera heima hjá mér þegar ég
ferðast um héruð í arabalöndunum
en í Evrópu."
Er hægt að sjá araba fyrir sér sem
sameinaða heild?
„Já, það er hægt. En það er alltaf
verið að troða upp á þá stjórnend-
um. Bandaríkjamenn komu Sadd-
am Hussein til valda; ferill hans var
blóði drifinn og honum var haldið
uppi af þeim. Það er ekki fyrr en nú
sem hann er orðinn óvinur númer
eitt — af því hann er ógn við Vestur-
lönd að þeirra mati. Það má minna
á að Khomeini þvertók fyrir að
semja frið við íraka meðan Saddam
væri við völd. Af hverju studdu Vest-
urlönd ekki sjónarmið írana þá?
Hvað hefur breyst?"
Mun stríðið við Persaflóa mynda
óbrúanlega gjá milli araba og Vest-
urlandabúa?
„Möguleiki á brúargerð hefur að
minnsta kosti ekki verið minni í
annan tíma. Annaðhvort verða
Vesturlandabúar að gefa araba upp
á bátinn eða beita öllum ráðum til
að kúga þá. Og síðari kosturinn get-
ur aðeins gengið í einhvern tíma. En
það eru fleiri spurningar sem
vakna, nú þegar það er verið að
sprengja heilt land í tætlur. Hvernig
líst mönnum á að Bandaríkin hafa
nú tekið að sér hlutverk alheimslög-
reglu? Þetta er þeirra stríð, ekki
Sameinuðu þjóðanna. Spyrðu fólkið
í arabalöndunum hver sé að berjast.
Það eru Bandaríkin. Nú, þegar Aust-
ur-Evrópa er hrunin, hafa valdahlut-
föllin gerbreyst. Bandarikin eru hið
sterka, leiðandi ríki. Þeir virðast líta
á það sem köllun sina að halda uppi
„lögum og reglu" í heiminum —
með banvænum tölvuforritum og
háþróuðum leikföngum. Og þeir
ákveða leikreglurnar sjálfir.
Hvernig líst mönnum á það!"
Hrafn Jökulsson
S.ÞÓR