Pressan - 14.01.1993, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR PRESSAN 14. JANÚAR 1993
Útgefandi Blað hf.
Ritstjóri GunnarSmári Egilsson
Ritstjórnarfulltrúi Sigurður Már Jónsson
Oftúlkun á
EES-samningnum
Forseti íslands skrifaði undir staðfestingarlög um EES-
samninginn í gær. Þar með lauk langri og átakamikilli deilu
um þennan samning þar sem báðir aðilar kepptust við að of-
túlka áhrif hans; hvor í þágu síns málstaðar.
Lokaþátturinn í hinum langa aðdraganda að samþykki ís-
lendinga á EES-samningnum varð sögulegur. Forsetinn óskaði
eftir ríkisráðsfundi vegna málsins. Ástæðan er sjálfsagt sú að
með því vildi hún gera grein fyrir hvers vegna hún hefði
ákveðið að skrifa undir lög sem Alþingi hafði samþykkt.
Ákvörðunin hefur líklega verið tekin vegna þeirra tilmæla
andstæðinga EES að forsetinn skrifaði ekki undir samninginn
til að knýja þannig fram þjóðaratkvæðagreiðslu um hann.
Meðal annars höfðu 300 af svokölluðu nafntoguðu fólki sent
henni skriflega ósk þar um. Til að koma til móts við þetta fólk
og aðra andstæðinga EES frestaði forsetinn því í einn dag að
skrifa undir samninginn, kallaði saman ríkisráðsfund og gerði
sérstaka grein fyrir afstöðu sinni, en það er einsdæmi í lýð-
veldissögunni að forsetinn rökstyðji sérstaklega undirskrift
sína.
I sjálfu sér getur það verið rétt mat hjá forsetanum að deilan
um EES hafi valdið svo alvarlegum klofningi meðal þjóðarinn-
ar að nauðsynlegt hafi verið að skrifa undir lögin með þessum
hætti. Um það skal ekki dæmt hér.
En þótt deilurnar hafi verið háværar er hægt að draga í efa
að grundvöllur þeirra, EES-samningurinn, sé sá örlagavaldur í
lífi þjóðarinnar sem báðir deiluaðilar hafa viljað vera láta. í
rökstuðningi sínum hafa Evrópusinnar dregið upp þá mynd
að ef íslendingar höfnuðu samningnum væru þeir í raun að
segja skilið við vestrænt hagkerfi. Andstæðingar EES drógu að
sama skapi upp skýra mynd; ef íslendingar samþykktu samn-
inginn mundu þeir glata stjórn á eigin málum.
Hvorug þessara framtíðarsýna er rétt. Þær eru afsprengi
hörkunnar sem hljóp í deiluna um EES og bera henni merki.
Eitt helsta einkenni deilnanna um EES var oftúlkun og
sveija þær sig í ætt við deilur fyrri ára um álver, EFTA og yfir-
leitt flest hin svokölluðu stærri mál. Ef til vill er ástæða þessa
sú, að íslendingar bíða yfirleitt með alla umræðu um mikilvæg
mál þar til þeir eru í raun orðnir of seinir til að taka afstöðu til
þeirra. Aukin samvinna ríkja í Evrópu hefur legið fyrir um
árabil. Eftir sem áður var litið á undirbúning EES-samningsins
sem einkamál utanríkisráðherra allt þar til eftir síðustu kosn-
ingar. Umræða um samninginn eða grundvallarhugmyndina
að baki honum fyrirfannst varla í nokkrum stjórnmálaflokki
fyrr en hann lá fyrir svo til fullbúinn. Nema í Alþýðuflokknum
— en ástæða þess var fýrst og ffemst sú að utanríkisráðherra
gerði stundum grein fyrir störfum sínum og flokksmenn hans
lýstu yfir stuðningi við hann.
Það er athyglisvert að framan af var umræðan um Evrópu-
málin mun markvissari í röðum atvinnurekenda og verkalýðs-
hreyfingar en hjá stjórnmálaflokkunum. Þessir aðilar reyndu
að kanna málið þannig að hægt væri að taka vitræna afstöðu
til samningsins. Það er hins vegar sorglegt að þessi vinna virt-
ist gufa upp er líða tók að ákvörðun Alþingis og margir þeirra
sem tóku þátt í henni létu sig annaðhvort hverfa eða fóru að
þjóna einhverjum sérpólitískum hagsmunum í umræðunni.
En nú er EES-samningurinn orðinn staðreynd. Eftir næstu
kosningar verður hann óumdeildur. Eins og EFTA varð á sín-
um tíma, eins og álverið og meira að segja eins og herinn er
orðinn í dag.
Ritstjóm, skrifstofur og auglýsingan
Nýbýlavegi 14-16, sími 64 3080
Faxnúmen
Ritstjóm 64 30 89, skrifstofa 64 31 90, auglýsingar 64 30 76
Eftir lokun skiptiborös:
Ritstjórn 64 30 85,
dreifing 64 30 86, tæknideild 64 30 87.
Áskriftargjald
700 kr. á mánuöi ef greitt er með VISA/EURO/SAMKORT en 750 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar 230 krónur í lausasölu
BLAÐAMENN: Bergljót Friðriksdóttir, Friðrik Þór Guðmundsson,
Guðrún Kristjánsdóttir, Jón Óskar Hafsteinsson útlitshönnuður,
Jónas Sigurgeirsson, Jim Smart Ijósmyndari, Karl Th. Birgisson,
Sigríður H. Gunnarsdóttir prófarkalesari, Telma L Tómasson.
PENNAR: Stjórnmál og viðskipti; Árni Páll Árnason, Guðmundur Einarsson,
Hannes Hólmsteinn Gissurarson, Hreinn Loftsson, Jeane Kirkpatrick,
Mörður Ámason, Ólafur Hannibalsson, Óli Björn Kárason, Ragnhildur Vigfúsdóttir,
össur Skarphéðinsson. Listir; Gunnar Árnason myndlist, Gunnar Lárus Hjálmarsson
popp, Hrafn Jökulsson, Jón Hallur Stefánsson og Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir,
Lárus Ýmir Óskarsson leiklist.
Teikningar; Ingólfúr Margeirsson, Jón Óskar, Kristján Þór Ámason.
Setning og umbrot PRESSAN Filmuvinnsla, plötugerð og prentun: ODDI
HVERS VEGNA
Samningurinn um evrópskt efnahagssvæði var samþykktur síðastliðinn
þriðjudag á Alþingi. Undir lok umræðnanna um samninginn lét KarL
Steinar Guðnason fyrstur þingmanna þá skoðun sína í ljós að íslendingar
ættu að sækja um aðild að Evrópubandalaginu.
í fyrsta lagi vil ég að það komi
fram til hvers Evrópubandalagið
var stofnað. Það var stofnað af
stríðsþjáðum Evrópuþjóðum,
fólki sem þráði frið í stað eyðilegg-
ingar, haturs og oíbeldis. Umræð-
an hér hefur verið allt að því geð-
veikisleg á köflum. Andstæðingar
bandalagsins hafa yfirleitt hallað
réttu máli. f útlöndum eru það
helst heittrúaðir þýskir hægri-
menn og Margaret Thatcher sem
hafa verið andstæðingar Evrópu-
ferilsins, — jafnaðarmenn, verka-
lýðshreyfing og frjálslyndir hægri-
menn helstu stuðningsmenn. Evr-
ópubandalagið er bandalag
frjálsra fullvalda þjóða. Ég tel
mjög þýðingarmikið að við fylg-
um hinum Norðurlöndunum
með aðildarumsókn. Ég tel nauð-
synlegt með umsókn að kanna
kosti og galla aðildar til hh'tar. Það
er ekki þar með sagt að við göng-
um í bandalagið, en við vitum
ekki hvaða kosti eða ókosti það
hefur ef við könnum það ekki.
Hins vegar er ofstæki lagsbræðra
Thatcher og hægri ofstækismanna
í Evrópu svo mikið að þeir urra
þegar ég tala um að gæta hags-
muna okkar og kanna málið. Við
skulum hafa í huga að um 80 pró-
sent af útflutningi okkar fara til
Evrópu. Við erum mjög háðir EB
viðskiptalega, reyndar einnig
menningarlega. Ég tel að ef við
verðum samstiga ffændum okkar
á Norðurlöndum verði styrkur
okkar meiri og ég tel líklegt að þeir
muni sjálfir jafnvel fórna ýmsu
vegna velvildar í okkar garð. Sú
„Ég tel að efvið
verðum samstiga
frœndum okkar á
Norðurlöndum
verði styrkur okkar
meiri og ég tel lík-
legt að þeir muni
sjálfir jafnvelfórna
ýmsu vegna velvild-
ar í okkar garð. “
góðvild hverfur ef við sitjum ein-
angraðir eftir. Þýðingarmikið er
og að menn átti sig á að með aðild
höfum við atkvæðisrétt og áhrif á
örlög okkar, annars erum við
utangáta. Þeir sem hafa tekið þátt
í kjarasamningagerð eða verið
trúnaðarmenn á vinnustað skilja
það best að það skiptir máli að
sitja við sama borð og viðsemj-
andinn — hafa áhrif í stað þess að
láta aðra taka ákvarðanir fyrir sig.
Ef við ætlum að einangra okkur
ffá öðrum þjóðum bíður okkar fá-
tækt og margfalt meira atvinnu-
leysi en okkur grunar. Það styrkir
sjálfstæði okkar og fullveldi þjóð-
arinnar að gera samninga af fullri
reisn. Evrópska efnahagssvæðið
er okkur vissulega mikils virði, en
fari allir nánustu vinir okkar í Evr-
ópubandalagið vandast málið.
FJÖLMIÐLAR
Fréttir eru skemmtilegt efni en ekki skemmtiefni
Fréttir eru skemmtilegt sjón-
varpsefni en þær eru ekki
skemmtiefni. Þetta er ekki eins
vandrataður millivegur og ætla
mætti af ffammistöðu fféttastofa
Stöðvar 2 og Ríkissjónvarpsins.
Því miður er það svo að ffétta-
stofu Ríkissjónvarpsins tekst oft-
ast að gera fféttatíma sína leiðin-
lega. Myndefnið er fátæklegt,
fréttamenn nálgast umfjöllunar-
efnin á einhæfan hátt og eru
sumir hverjir annaðhvort svo
fyldir eða stressaðir að þeir eru
allt að því áhorfendafjandsamleg-
ir. Niðurröðun ffétta í fréttatím-
anum ber síðan vott um rag-
mennsku. Fremst er stillt opin-
berum fféttum af Alþingi, blaða-
mannafundum ráðherra eða
hagsmunahópa. Mannlegri fféttir
eru settar aftar nema ef um er að
ræða sjóslys eða veðurofsa.
Þetta er sambærilegt fféttamat
og Morgunblaðið og Ríkisútvarp-
ið beita og miðar fremur að því
að forðast mistök til að spilla ekki
virðingu viðkomandi miðils ffek-
ar en halda í athygli neytandans.
Á fréttastofu Stöðvar 2 hafa
síðan hinar öfgamar vaxið á und-
anförnum mánuðum. Sumir
fréttatímar þeirrar stofu eru
einna líkastir áramótaskaupi þar
sem fféttamennirnir gera grín að
sjálfum sér. Stælgæja-umbúnað-
ur um umfjöllun um bækur og
plötur fýrir jólin drekkti til dæm-
is efriinu. Ómar Ragnarsson brýt-
ur fréttatímann reglulega upp
með skemmtiþáttum (til dæmis
Elvis-frétt um helgina) eða eins-
konar sérviskulegum kjöllurum
(endurreisn þjóðargrafreitsins á
Þingvöllum um daginn). Inn á
milli spaugar síðan Ingvi Hrafn;
borðar ígulker og lofar Val.
Fréttastofa Stöðvar 2 var í
góðu formi síðastliðið vor og
ffameftir sumri. Síðan þá virðast
stjómendur fféttastofunnar hafa
tapað áttum og lagt meira upp úr
umbúðunum en innihaldinu. Og
því skrautlegra sem innihaldið
hefur orðið því fátíðara er að sjá
skúbb í fréttatímum Stöðvar 2
eða athyglisverða nálgun á rúll-
andi fréttum. Og þegar þetta
skortir þá verður grínið innan-
tómt og meira að segja hvimleitt.
Ég sest fyrir ffaman skjáinn til að
horfa á fféttir og verð full ef reynt
er að selja mér eitthvað annað í
staðinn.
Ég sagði áðan að það væri ekki
svo erfitt að rata milliveginn milli
þunglamalegra frétta Ríkissjón-
varpsins og galsans á Stöð 2. f
raun nægir að benda því til sönn-
unar á fféttatíma Stöðvar 2 fýrir
þann tíma að gamanið náði yfir-
höndinni. Einstökum frétta-
mönnum beggja stöðva tekst
þetta hka þótt það dugi ekki til að
breyta heÚdarsvip fréttatímanna:
Hjá Ríkissjónvarpinu gætir Helgi
Már Arthúrsson til dæmis vel að
myndrænni ffamsetningu; Ingi-
mar Ingimarssyni er lagið að
segja fréttir úr opinbera geiran-
um án þess að verða málpípa við-
mælenda; Ólafur Sigurðsson
kann að notfæra sér myndefni
utan úr heimi og Katrínu Páls-
dóttur fer sérdeilis vel að kynna
gamansamar fféttir að utan. Hjá
Stöð 2 er gaman að fylgjast með
ánægju Eggerts Skúlasonar af
starfmu og fagmennsku Þóris
Guðmundssonar. Aðrir frétta-
menn stöðvanna hafa átt betri tíð
eneruílægð.
Gunnar Sraári Egilsson