Pressan - 21.04.1993, Side 12

SKOÐA N I R
1 2 PRESSAN
Miðvikudagurinn 21. apríl 1993
PRESSAN
Útgefandi Blað hf.
Ritstjóri Gunnar Smári Egilsson
Ritstjórnarfulltrúi Sigurður Már Jónsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Nýbýlavegi 14 - 16, sími 64 30 80
Faxnúmer: Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 31 90, auglýsingar 64 30 76
Eftir lokun skiptiborðs: Ritstjórn 64 30 85,
dreifing 64 30 86, tæknideild 64 30 87
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði ef greitt er með VISA/EURO
en 750 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar 230 krónur í lausasölu
Stólar smákónga
„Sumir Frakklandskonungar eru frægari fyrir stóla sina en af-
rek.“ Þannig skrifaði Jacques Attali, forseti bankastjórnar End-
urreisnar- og þróunarbanka Evrópu, af augljósri aðdáun á glæsi-
leik Frakkakónga. Og Attali þessi mun sjálfsagt hreppa sama
heiður og þeir. Hans verður ekki minnst fyrir afrek sín. Hins
vegar mun fólk lesa um veislurnar sem hann stóð fyrir nokkrar
næstu vikur og furða sig á því glæsilega umhverfi sem hann hef-
ur skapað í kringum fátæklega starfsemi bankans síns.
í raun ætti fátt af fréttunum af Attali að hneyksla okkur ís-
lendinga. Við erum þaulvön sambærilegum dæmum. Eitt slíkt
er rakið í PRESSUNNI í dag. I frétt blaðsins um Seðlabankann
kemur meðal annars fram að Jóhannes Nordal, bankastjóri
Seðlabankans, greiddi helmingi meira fyrir hvern fermetra í
seðlabankahúsinu en Attali borgaði fyrir fermetrann í höll End-
urreisnarbankans. Kostnaðurinn við þá höll hefúr þó nægt öll-
um Evrópubúum til hneykslunar.
í frétt PRESSUNNAR eru tekin mörg dæmi úr starfsemi
Seðlabankans sem hljóta að teljast á mörkum velsæmis. í þrjátíu
ára sögu sinni hefúr bankinn tekist á hendur allskyns gæluverk-
efni bankastjóranna sem ekkert eiga skylt við það starf sem lög-
um samkvæmt á að sinna innan bankans. Bankinn hefúr varið
óheyrilegum fjármunum til að kaupa sér menningarlegt yfir-
bragð.
En þótt svona sé til orða tekið hefur bankinn að sjálfsögðu
ekki gert neitt slíkt. Banki er ekki persóna og því hvorki menn-
ingarlegur né hégómlegur. Þessir fjármunir hafa því farið í að
auka menningarlegt yfirbragð bankastjóranna. Þótt þeir hafi
verið mismenningarlegir þegar þeir voru ráðnir til starfa er eftir
sem áður vandséð hvernig hægt er að rökstyðja hvers vegna al-
menningur, eigandi bankans, á að standa straum af bættri
ímynd þeirra. Ekki frekar en skattgreiðendur í Evrópu eiga að
borga fyrir þá þrá Attali að líkjast Frakkakóngum.
fslendingar hafa skemmt sér í gegnum aldirnar við að segja
sögur af meðbræðrum sínum sem litu ekki upp til nokkurs
manns, þúuðu kónga og buðu þeim í nefið. Þessar sögur hafa
verið túlkaðar svo að allir íslendingar væru eins og þessir karlar.
Háttsettir menn og eðalbornir væru fyrir þeim eins og bóndinn á
næsta bæ. Ástæðan fyrir því að líf hélst í þessum sögum er hins
vegar sú, að íslendingar eru ffekar litlir í sér frammi fyrir höfð-
ingjum. Þess vegna kitlaði það þá að heyra af þessum frökku
körlum sem buðu sér meiri mönnum birginn.
Þessi undirlægjutaug í íslendingum er dálítið sérstök þar sem
þeir hafa aldrei þurft að lifa í návígi við mikla kónga. En það get-
ur aftur verið skýringin. Kóngarnir hefðu kannski ekki orðið
jafnstórir í augum þeirra ef þeir hefðu rekist reglulega á þá.
En hver svo sem ástæðan er þykir íslendingum sjálfsagt að
smákóngar meðal þeirra verji háum fjármunum skattgreiðenda
til að búa sér tilhlýðilega umgjörð. Yfirleitt þykir íslendingum
þeim fjármunum vel varið sem fara í að auka glæsileik smákóng-
anna.
íslendingar eru nefnilega hrifnari af stólum en affekum smá-
kónganna sinna. Og þeir uppskera glæsilegri stóla en aff ek.
BLAÐAMENN Bergljót Friðriksdóttir, Friðrik Þór Guðmundsson,
Guðrún Kristjánsdóttir, Jón Óskar Hafsteinsson útlitshönnuður,
Jónas Sigurgeirsson, Jim Smart Ijósmyndari, Karl Th. Birgisson,
Kristán Þór Árnason myndvinnslumaður, Sigríður H. Gunnarsdóttir
prófarkalesari, Telma L. Tómasson.
PENNAR Stjórnmál: Árni Páll Árnason, Einar Karl Haraldsson,
Guðmundur Einarsson, Hannes Hólmsteinn Gissurarson,
Hreinn Loftsson, Mörður Árnason, Ólafur Hannibalsson,
Óli Björn Kárason, Ragnhildur Vigfúsdóttir, Össur Skarphéðinsson.
Listir: Gunnar Árnason, myndlist, Gunnar Lárus Hjálmarsson popp,
Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir, Martin Regal leiklist.
Teikningar: Ingólfur Margeirsson, Jón Óskar, Kristján Þór Árnason.
Setning og umbrot: PRESSAN
Filmuvinnsla, plötugerð og prentun: ODDI
STJORNMAL
Kjarni málsins: „Þú veist hvernigþetta er
«
Það er alveg rétt í Moggaaug-
lýsingunum, — þar starfa
margir af bestu blaðamönnum
landsins. Það er fólk með marg-
vísleg viðhorf en þá afstöðu í
starfi að skrifa gott faglegt dag-
blað sem lýsi flestum hliðum
mála, fréttamiðil sem fari að
vísu ekki ffam með gassagangi
en sé skuggsjá samfélagsins og
hlífi engum við að standa fýrir
sínu máli, jafnvel þótt deiin-
kventinn eigi frænku í hirðinni.
Ekki veit ég hvaða fólk hefur
þar þurft að sinna fréttaflutn-
ingi af Hrafnsfárinu, en ósköp
hlýtur að vera ömurlegt fýrir al-
vörublaðamann að vinna á
Mogganum á slíkum tímum.
Fréttaflutningur blaðsins af
uppsögninni og endurráðning-
unni hefur nefnilega orðið að
almennu athlægi meðal þeirra
sem fylgjast með á fjölmiðlun-
um, — einskonar farsi inní
farsanum, skoplegur en um leið
raunalegur; einmitt af því tagi
sem fféttaflutningur meintra at-
vinnumanna kemst allra lægst:
grátbroslegur.
Fyrstu tíðindin sagði Moggi
reyndar með bravúr mánudag-
inn 30. mars: voldug frétt með
viðtali við hinn brottrekna, við
menntamálaráðherra og út-
varpsstjóra, og útsíðutilvísun á
allt saman. Enda kom í ljós að
„það setti hroll að Víkverja"
þegar hann heyrði um brott-
rekstur Hrafns; á svona vinnu-
brögðum væri „skelfilegur Ráð-
stjórnarbragur“.
Þótt ekki væri um annað tal-
að í samfélaginu segir Moggi
engar fleiri fréttir af þessum
málum fýrren á laugardag, og
lætur nægja að birta nokkrar
yfirlýsingar, meðal annars Þór-
arins Eldjárns, sem raunar var
að vörmu spori endurnýtt dag-
inn eftir í leiðara sem röksemd
fýrir opinberri afstöðu Morgun-
blaðsins í málinu.
Daginn eftir þann leiðara
kom í ljós að sá stuðningur
hafði reynst betri en enginn:
Fréttin „Ráðningin sýnir stuðn-
ing ráðherra við skoðanir mín-
MORÐUR
ÁRNASON
ar“ upplýsti lesendur Morgun-
blaðsins um hinn nýja fram-'
kvæmdastjóra. Rætt við Hrafn
og Ólaf Garðar. Og auðséð að
hér var að dómi Morgunblaðs-
ins kominn hinn æskilegi
punktur aftanvið þessar fféttir.
Eftir helgi varð ljóst að málið
hélt því miður áfram. Aðalfrétt
á þriðjudaginn lýsti þeim til-
finningum einkar vel, með fyr-
irsögn sem eflaust verður
geymd lengi meðal kennslu-
gagna í fjölmiðlafræði uppí há-
skóla: „Rangt að dagskrárstjóri
haft hafnað myndinni“. Mikið
samtal við Pétur Guðfinnsson
með svo örstuttri lýsingu tilefn-
isins að varla festi á hönd. I
sama blaði var líka sagt ffá um-
ræðum á þinginu daginn áður
(nema ffægri ræðu Árna John-
sens) og lesendur meðal annars
upplýstir um það að gagnrýn-
endur hafi gengið svo hart ffam
að „Þorsteinn Pálsson ... varð
að vísa þvílíkum málflutningi á
bug“. Aumingja maðurinn!
Á miðvikudag er áberandi
rammaffétt á fýrstu síðum um
að Hrafn hafi beðið ríkisendur-
skoðun um úttekt sinna mála.
Inní blaðinu er svo skýrt ffá til-
efninu — tillögu á þingi um
rannsóknarnefnd. Þar er líka
sagt frá svindlsamningum
Hrafns við Kvikmyndasjóð og
sjónvarpið með annarri
kennslufýrirsögn: „ Undanþága
á myndir gerðar með aðild
sjónvarpsstöðva“, en að vísu
ekki getið um það að slíkrar
undanþágu var aldrei óskað,
hvað þá veitt. Svo var einkar
hulduhrútslegt viðtal við Svein
Einarsson, daginn eftir viðtalið
við Pétur um afstöðu þess sama
Sveins Einarssonar.
Næst „kjarna málsins“ komst
Morgunblaðið hinsvegar á skír-
„Knútur ber ósannindi á fyrrverandiyfirmann sinn í
ráðherrastól. Fyrirsögn Morgunblaðsins um þessi stórtíðindi
er einsog ekkert sésjálfsagðara: „Fullkomlega eðlileg afgreiðsla“
Það cetti kannski að ráða þá Matthías og Styrmi í nœsta
áramótaskaup?“
dag þegar ffamkvæmdastjórinn
nýi barnaði afsökunarbeiðni út-
varpsstjóra með því að upplýsa
að hann hafi átt sérstaka sam-
ráðsfúndi — við ritstjóra Morg-
unblaðsins, og sýnt þeim um-
rætt einkabréf til sín frá út-
varpsstjóranum. „Hafa þeir far-
ið með það sem trúnaðarmál“
segir Moggi lesendum sínum
effir Hrafni.
Álit forsætisráðherra á mál-
inu hefur sýnilega verið eitt
trúnaðarmál til, að ógleymdum
smáatriðum ýmsum sem Moggi
hefur ekki hirt um að sinna,
svosem launagreiðslum til Pét-
urs Guðfinnssonar fýrir að fara í
ffí, áliti starfsmanna sjónvarps-
ins á hamagangnum öllum, eða
þá því að Hrafnsmyndirnar fýr-
ir skólaæskuna eru flestallar
bannaðarbörnum.
Til að kóróna skemmtileg-
heitin birti Moggi svo í gær of-
urlitla frétt neðanvið ffásögn af
brennivínssölu á síðu 22, og
greinir Knútur Hallsson þar ffá
því að menntamálaráðherra
hafi jú víst skipað sér að senda
til Svíþjóðar það ffæga bréf sem
Ólafúr G. heftir þrætt mest fýrir.
Knútur ber með öðrum orðum
ósannindi á fyrrverandi yfir-
mann sinn í ráðherrastól. Fyrir-
sögn Morgunblaðsins um þessi
stórtíðindi er einsog ekkert sé
sjálfsagðara: „Fullkomlega eðli-
leg afgreiðsla“. Það ætti kannski
að ráða þá Matthías og Styrmi í
næsta áramótaskaup?
Fréttastofa Morgunblaðsins
nýtur að Útvarpinu einu und-
anskildu almennasts trausts af
hérlendum fféttamiðlum. Blað-
ið hefur á undanförnum árum
verið að þróast úr gamla flokka-
ffystikerfinu í alvöru stórblað á
ísienskan kvarða, og að undan-
fömu hafa verið teikn á lofti um
að það þori að brjóta í bág við
voldug öfl —- til dæmis á sviði
sjávarútvegs — sem hingað til
hafa heimtað að allar fréttir
væru sagðar sér í vil.
Þetta var ánægjulegt. Við ís-
lendingar, lítil þjóð, lifum nú
mikla breytingatíma í alþjóðleg-
um stjórnmálum og viðskipt-
um. Það þarf enginn að vera
hræddur, en ein af forsendum
þess að íslendingar haldi sínum
hlut, sjálfstæði, efnahagslegri
velsæld, menningarlegu frum-
kvæði, — er sú að við getum
treyst hver öðrum, og sérstak-
lega þeim stofnunum, samtök-
um og fýrirtækjum sem fara
með helstu hlutverk í lýðveld-
inu. Morgunblaðið er ein slíkra
burðarstoða á íslandi hvort sem
mönnum líkar verr eða betur,
og ber hér mikla ábyrgð.
Það getur enginn bannað rit-
stjórum þess að styðja Sjálf-
stæðisflokkinn og sýna þann
stuðning í verki. Það getur held-
ur enginn fundið að því þótt
áhrifamenn á blaðinu telji Dav-
íð Oddsson vera frumglæði
ljóssins á íslandi þótt öðrum
þyki að þar fari nokkuð fagnað-
arlaus kumpán, svo vitnað sé í
gömul blaðaskrif um annan
landshöfðingja.
Það er hinsvegar alvarlegt
mál að Morgunblaðið skuli telja
sér svo skylt að gæta pólitískra
hagsmuna Davíðs og einkavina
hans að fagleg fféttamennska og
eðlileg upplýsing þurfi að víkja
eins blygðunarlaust og raun ber
vimi undanfarnar vikur.
í þessu tilliti er fróðlegt að
berq Moggann saman við
PRESSUNA. Núverandi eig-
andi PRESSUNNAR er líka
sannarlegur vinur forsætisráð-
herrans Davíðs Oddssonar og
fýrrverandi kosningastjóri hans,
— en þekkir sýnilega sín tak-
mörk gagnvart frjálsum fjöl-
miðli: ritstjórn PRESSUNNAR
hefúr haft fúllt sjálfstæði, blaðið
verið einn ábyggilegasti ffétta-
miðillinn í málinu öllu og gætt
þess óvenjuvel að halla ekki á
neinn að þarflausu.
En Mogginn féll á prófinu
rétt áður en allir ólíku blaða-
mennirnir fluttu í nýja húsið.
Og kannski er í ljósi sögunnar
hæfilegast að hafa um þetta
undanhald faglegrar frétta-
mennsku á Morgunblaðinu hm
fleygu orð Hrafns Gunnlaugs-
sonar þegar hann svaraði í
Sjónvarpinu spurningu um brot
sitt gegn úthlutunarreglum
Kvikmyndasjóðs:
„Ja, þú veist hvernig þetta
er.“
Höfundur er bara
islenskufræðingur.
ÁLIT

AÐALHEIÐUR ÖGMUNDUR MAGNÚS ÖSSUR
BJARNFREÐSDÓTTIR JÓNASSON GEIRSSON SKARPHÉÐINSSON
JÓNGUNNAR
BORGÞÓRSSON
í bankaráði Landsbankans er
fram komin tillaga um að
hætta við laxveiðiboð á veg-
um bankans, mönnum eins
og Sverri Hermannssyni og
Steingrími Hermannssyni til
hrellingar.
Skerðingá laxveiðiboðum yfirmanna banka
Aðalheiður Bjarnfreðsdótt-
ir, bankaráðsmaður í Bún-
aðarbanka: „Ég sé ekki neina
ástæðu til að menn séu með
boð í laxveiði, hvorki yfirmenn
banka né aðrir. Eftir því sem
mér skilst eru þetta yfirleitt há-
launamenn og því ættu þeir að
geta borgað sjálfir. Varðandi
útlendinga þá getur verið að
það byggist á einhverri alþjóð-
legri venju, ég þekki það ekki,
en það er þá leiðinleg venja.
Hálaunafólk á að geta borgað
svona nokkuð sjálft.“
ögmundur Jónasson, for-
maðurBSRB: Krafanhjámér
er númer eitt, tvö og þrjú að
þessir aðilar beiti sér fýrir
vaxtalækkun. Varðandi lax-
veiðar er það mér að meina-
lausu að yfirmenn banka veiði
lax, ef þeir gera það á eigin
kostnað. Málið vandast þegar
viðskiptamenn banka þurfa að
halda úti stórri sveit manna í
laxveiði og öðrum vellystingum
og segjast þurfa að ræða við-
skiptamál. Ætli væri ekki ráð
að þeir gerðu slíkt í vinnunni
eins og aðrir. Ef um erlenda að-
ila er að ræða þá tek ég undir
með- Leifi Hauks í útvarpinu,
sem mælti með því að við-
skiptaviðræður við útlendinga
færu fram í heitu pottunum.
Það á að taka vel á móti gestum
og ekki mæli ég með nánasar-
skap. En menn skyldu minnast
þess að stundum er minna
meira.“
Magnús Geirsson, formaður
Rafiðnaðarsambandsins og
bankaráðsmaður í íslands-
banka: Mitt álit er einfalt: Það
eiga ekki að vera laxveiðiboð í
neinum bönkum. Þau tíðkuð-
ust ekki í Alþýðubankanum,
þar sem ég var áður stjórnar-
maður, og þau tíðkast ekki í ís-
landsbanka. Ég sé enga ástæðu
til þess að bankastjórar, aðrir
starfsmenn banka eða við-
skiptavinir þeirra þiggi slík boð
eða eigi að fá slík hlunnindi af
hálfu banka og fyrirtækja al-
mennt.“
Össur Skarphéðinsson þing-
maðun „Ég tel mjög erfitt að
verja boð af þessu tagi, sem
kostuð eru af almannafé. Þetta
er ekki síður illverjandi frá
þeim sjónarhóli að bankar og
raunar ríkissjóður standa afar
illa. Það er alveg ljóst að svona
kostnaður getur ekki lent á
öðrum en viðskiptavinum
bankanna. Það erum því við,
skuldarar bankanna, sem borg-
um laxinn. Það er ekki í sam-
ræmi við nútímastjórnarhætti
opinberra stofnana og ég dreg
raunar í efa hina siðferðislegu
heimild til að halda upptekn-
um hætti. Ég tek heils hugar
undir ffamkomnar tillögur um
að þessum laxveiðiboðum
verði snarlega lokið.“
Jón Gunnar Borgþórsson,
framkvæmdastjóri Stang-
veiðifélags Reykjavíkur:
„Það er mitt viðhorf að hjá
þessum stóru stofnunum séu
gífurlegir viðskiptalegir hags-
munir off í húfi. Það gefast að
mínu viti fá betri tækifæri og
fáar betri aðstæður til að ræða
viðkvæm málefni, hrista menn
saman og kynnast, en við lax-
veiðiá. Hvað hina stóru banka
varðar vitum við að þegar við-
skiptamenn koma að utan-eru
það menn sem eru vanir því
besta og í því ljósi eru það að-
eins dýru árnar sem koma til
greina. Ég tel þessi laxveiðiboð
réttlætanleg."