Pressan - 10.06.1993, Blaðsíða 26

GULLKORN
26 PRESSAN
Fimmtudagurinn 10. júní 1993
Klassíkin
•Fjónski tónlistarskólinn
Tónleikar sönglistarnema
frá fjónska tónlistarskól-
anum o? konnarri beirra.
Jílurli Plesner og Lars
Waage. Norræna húsinu
kl. 20.30.
•Manuel Barrueco flytur
* gítarverk eftir L. Harrison,
^TS.L Weiss, F. Sor, C. Cor-
ea, J. Rodrigo og I. Alben-
iz. Listahátíð í Hafnarfirði.
Hafnarborg kl. 20.30.
Leikhúsin
•Kæra Jelena Ungu og
efnilegu leikararnir í
snjallasta leikritinu sem
fært var upp á sfðasta
leikári. Síðasta sýning.
Þjóðleikhúsinu kl. 20.
FÖSTUPAGURINN
1 1 . JÚNÍ___
Klassíkin
•Chicago Beau, Deitra
Farr og Vinir Dóra halda
tónleika á vegum Listahá-
tíðarí Hafnarfirði. Bæjar-
bíói kl. 21.
Leikhúsin
•My fair lady Stefán
Baldursson leikstjóri hef-
m % : m-
< W V4
'1 \
* I I
ur skílið nauðsyn góðrar
útfærslu vel og kostar
miklu til. Úrvalsfólk er á
hverjum pósti undir styrkri
stjórn Stefáns. Síðasta
sýning. Þjóðleikhúsinu kl.
20.
Leikhúsin
LAUGARDAGURI N N
1 2. JÚNí
•Kjaftagangur Gaman-
leikur Neils Simon í ieik-
stjórn Askos Sarkola.
Meðal leikenda eru Lilja
Guörún Þorvaldsdóttir,
Örn Árnason, Tinna Gunn-
laugsdóttir, Pálmi Gests-
son, Halldóra Björnsdóttir
og Sigurður Sigurjónsson.
Þjóðleikhúsinu kl. 20.
SUNNUDAGURINN
13. JÚNÍ
Klassíkin
•Cambrian Brass Quin-
tet flytur verk eftir Berio,
Stephen Oliver, John
McCabe, Jonathan Cove
o.fl. Listahátíö í Hafnar-
firði. Hafnarborg kl.
20.30.
Leikhúsin
•Kjaftagangur Gaman-
leikur Neils Simon í leik-
stjórn Askos Sarkola. Síö-
asta sýning. Þjóðleikhús-
inu kl. 20.
„Oft er eins og sjálfid breyti um stefnu á eiröarlausu róli sínu, flæöi inn í fyrirbærin og sameinist þeim eða öllu heldur hringsóli um
þau í leit að sannleika þeirra og innstu verund; fjöldi táknmiða verður til sem öll eru greinar sama táknmiðs. Þessi nafnskiptahneigð
birtist stundum í rúmfræðilegum myndgerðum þar sem margbreytilegum smáatriðum er þjappað saman innan stuttrar mállotu
þetta lokaerindi sýni merking-
arleysi lífs og dauða.“
Myrkasta bókmenntagrein
sem hér hefur verið skrifuð
ber nafnið Myndir á sandi.
Höfundurinn er Matthías
Viðar Sæmundsson.
Hann er hér að fjalla um
söguheim nútímaskáldsagna:
„Öll forskilvitleg skynsemi
virðist tröllum gefin og sjálfið
hrekst frá einni táknmynd til
annarrar án þess að ná sam-
bandi við þær, rekið áfram af
þrá eða öllu heldur skorti. Hin
hefðbundnu táknmið hafa
misst festu sína og merkingar-
heimurinn að baki tungu-
málsins virðist hruninn. Líf
þessa sjálfs felst því fremur í
látlausri merkingarsköpun en
merkingartúlkun.“
Matthías um Fljótt fljótt
sagði fuglinn:
„Oft er eins og sjálfið breyti
um stefnu á eirðarlausu róli
sínu, flæði inn í fyrirbærin og
sameinist þeim eða öllu held-
ur hringsóli um þau í leit að
sannleika þeirra og innstu ver-
und; fjöldi táknmiða verður til
sem öll eru greinar sama tákn-
miðs. Þessi nafnskiptahneigð
birtist stundum í rúmfræði-
legum myndgerðum þar sem
margbreytilegum smáatriðum
er þjappað saman innan
stuttrar mállotu."
Það væri gaman að vita
hvort Thor Vilhjálmsson fær
áttað sig á því hvað Matthías
Viðar á við.
í grein Ástráðs Eysteinsson-
ar Hvað er póstmódernismi?
er textinn í þvílíku uppnámi
að hann vinnur sífellt gegn
markvissri merkingu í setn-
ingum eins og þessari:
„Þegar síðan póstmódern-
ismi verður gjaldgengt hugtak
vestan hafs á síðari hluta sjö-
unda áratugarins felst fyrst í
því einskonar dýonísísk hyll-
ing ringulreiðar, það er látið
túlka rómantíska splundrun
sjálfsins og verksins, í and-
stæðu við formalíska einingu
ópersónulegs módernisma.“
Og
„... þarsem strúktúralism-
inn sýnir ffarn á ýmis grunn-
mynstur mannlegra athafna
og merkingar, oft með beit-
ingu tvenndarkerfa, þar vinn-
ur póststrúktúralisminn að
því að leysa merkingarhnúta,
ekki síst þá sem halda saman
annars vegar sjálfsverunni
(subjektinu) og hins vegar
tákninu (sem tvenndarkerfi
táknmyndar og táknmiða).11
I afmælisgrein til Helgu
Kress mærði Ástráður Júlíu
Kristevu sem hann sagði
leggja „mikið og snilldarlegt
kapp á að benda á „konuna“ í
textum karlmódernista“.
Ástráður hélt áfram: „Hún
sýnir fram á hvernig upp-
reisnargjarn málheimur slíkra
verka, hinn tryllti texti, hefur í
för með sér að sjálfsveran
losnar undan stjórn félagslegr-
ar táknskipunar og karllegs
stöðugleika.“
Heilablæðing eða
skáldskapur?
Það er ótrúlegt að menn
skuli sjálfviljugir senda frá sér
texta eins og þá sem hér hefur
verið vitnað í. En það gera
menn þó óhikað.
Áðurnefndum ffæðimönn-
um verður oft tíðrætt um
tungumálið, tala þá gjarnan
um uppreisn gegn röklegri
málvenju. Og það kann að
vera að þessi sérkennilega
textasmíð sé þáttur í eins kon-
ar nýsköpun. Hún er þá með-
vitað verk fræðimanna sem
kjósa að smíða eigin texta ut-
an um kenningar sínar, búa til
einhvers konar ofurveldis-
skáldskap. Fræðimaður hefur
tekið sér stöðu skálds. Eins og
skáldsins er hans að yrkja,
okkar að skilja. En eigi að gefa
þessum skrifum einkunn
koma í hugann orð Jónasar
Hallgrímssonar í ritdómi um
verk Sigurðar Breiðfjörð:
„Hvílík vanbrúkun á skáld-
skaparlistinni! Hvílíkt hirðu-
leysi um sjálfan sig og aðra —
að hroða svona af kveðskapn-
um og reyna ekki heldur að
vanda sig og kveða minna.“
ffu-ers ff-eýM
efis£a. éf, , ,
AR
MINAR
„... vegnaþess að
þcer má nota í svo
margt og þær þjóna
alltaf einhverjum til-
gangi. Ogsvo tala
tölur líka sínu máli. “
TÓTA
I hinni ffægu ritgerð Einum
kennt — öðrum bent sagði
Þórbergur Þórðarson:
„Allir þeir, sem ritað mál
lesa með svolítilli íhugun,
munu hafa veitt því athygli, að
stundum er sem ský eður
myrkva dragi alltíeinu fyrir
vitsmuni höfunda, svoað líkja
mætti hugsanagangi þeirra við
rugl í manni, sem hlotið hefur
skyndilega blæðingu á heil-
ann. Ég hef einu sinni verið
sjónar- og heyrnar-vottur að
áfalli af þvi tagi, og síðan hefur
þessari skelfingu oft þyrmt yfir
mig, þegar ég hef verið að
gaufast í gegnum ritþokur
blaða eða bóka: Guð almátt-
ugur! Hefur blessaður maður-
inn fengið heilablóðfall með-
an hann var að skrifa þetta?“
Lesandi sem gaufast í gegn-
um bókmenntagreinar fræði-
manna rekst öðru hvoru á
texta svo stórlega gallaða og
illa samda að í huga hans
hljóta að koma svipaðar hugs-
íinir og sóttu á meistara Þór-
Býrg.
Hér eru nokkur dæmi um
það'sem verst og illskilj anleg-
ast hefur verið ritað í bók-
menntatímarit síðustu árin.
Damérne först:
Dagný Kristjánsdóttir er
„Guð almátt-
ugurl Hefur
blessaður
maðurinn
fengið heila-
blóðfall með-
an hann var
að skrifa
þetta?“
sjaldnast illskiljanleg en lítill
stílisti og það er oft einhver
vandræðagangur í setninga-
gerð hennar. Hér er dæmi:
„Hinn duldi boðskapur
fýlgir mynstrum geðveikinnar
og býður áheyrandanum inn í
lokkandi og hættulegt athvarf
til hinna bernsku forma til-
finninganna, svo sem eyði-
leggingarþarfar, blindrar reiði
og sadisma — sem eru form-
gerðir í sálarlífinu á tímabilinu
fyrir Ödipusarstigið.“
Helga Kress skrifar venju-
lega sæmilega skýrt, en á sína
vondu daga í textasmíð. Helga
ræðir hér um flæði stílsins í
Tímaþjófi Steinunnar Sigurð-
ardóttur: „... þar sem samfé-
lagslegum veruleika er í sífellu
storkað af villtri orðræðu til-
finninga sem brýtur gegn
hinu almenna rökvísa máli.“
Úlfhildur Dagsdóttir sló
kynsystrum sínum við þegar
hún skrifaði:
„Hin myndræna ögun
Sjóns gengur því ekki út á
samfellda miðsækna heild,
heldur út á útleitna upplausn
táknrænnar heildar, myndræn
heild Sjóns er sundurleit og
miðjan er ginnungagap.“
Ég veit að Erni Ólafssyni
þykir miður að frétta það, en
bók hans Kóralspil hafsins bar
ekki vott um góða máltilfinn-
ingu höfundar. Þar var þessi
setning:
„Meira ber á andstæðum
milli annarsvegar stíls greina-
skrifa og annarlegra líkinga í
lýsingum á sögusviði, en hins-
vegar skáldsagnahefðar í sam-
tölum.“
Einnig:
„Nú má sjálfsagt túlka þetta
svo að undir yfirborðs-sund-
urleysi búi það samhengi, að
„...svo sem eyðileggingarþarfar, blindrar reiði og sadisma —
sem eru formgerðir í sálarlífinu á tímabilinu fyrir Ödipusarstigið. “
Hvað er að tarna?
Hvað sagðirðu þarna?