Pressan - 10.06.1993, Blaðsíða 20

GARÐAR
20 PRESSAN
Fimmtudagurinn 10. júní 1993
Islendingar
eru útsýnisfíklar
íslendingar geta frá-
leitt talist til skipu-
lagðra þjóða og því
er ekki að undra
þótt mikið verk sé
óunnið I görðum
hérlendis, en komið
hefur á daginn að
þjóðin lætur einkum
stjórnast af taum-
lausri útsýnisþörf
þegar val á lóð og
staðsetning hús-
eignar er annars
vegar. Þráinn
Hauksson lands-
lagsarkitekt veit að
tH- eru fleiri leiðir en
þær að setja undir
sig hausinn til að af-
bera kuldann, vos-
búðina og næðing-
inn á skerinu í
norðri. Hann hannar
íbúðir undir beru
lofti.
A&eins þakið vantar
„Það er engum vafa undir-
orpið að fólk leitar til hönn-
uða í auknum mæli þegar
skipulag garða er annars veg-
ar,“ segir Þráinn Hauksson
landslagsarkitekt, sem rekur
teiknistofu ásamt Reyni Vil-
hjálmssyni, einum af frum-
kvöðlum landslagsarkitektúrs
hérlendis. „Ég lít á garðinn
sem hluta af íbúðinni á þann
hátt að hann tengist vel híbýl-
um fólks og vinn út ffá því að
það megi nánast „velta út í
garð“ ef tíðin leyfir. Ég legg
4’wrslu á garðinn sem dvalar-
svæði sem allir geti notið,
hvort sem um er að ræða íbúa
í einbýli eða fjölbýli." Skipulag
á garði segir Þráinn líkjast
hönnun á íbúð að því undan-
skildu að þakið vanti. í upp-
hafi reynir hann því að skil-
greina áhugamál og þarfir
íbúanna og búa til „herbergi“
sem gegna mismunandi hlut-
verki. Það kallast rýmismynd-
un; lykilorðið í góðu garða-
skipulagi.
Samstarf við arki-
tekta
Við hönnun garðs leggur
Þráinn áíierslu á að hús og lóð
myndi skemmtilega heild.
Hann tekur mið af gefnum
forsendum; húsinu sjálfu,
hvernig það snýr að götu og
hæðum í landinu sem um-
kringir það. Gjarnan setur
hann sig þá í samband við
arkitektinn sem teiknað hefúr
húsið til að ná sem bestu
heildarútliti. „Samsetning fjöl-
skyldunnar er ákaflega mis-
munandi svo og áhugamál
meðlima hennar. Áherslur eru
því afar misjafnar en við-
skiptaaðilinn getur verið allt
frá forföllnum blómarækt-
anda yfir í ákafan fjölskyldu-
mann. Sumir hanna jafnvel
garðinn sinn nær eingöngu
með gæludýr sín í huga.“
Til að komast að þörfum
viðskiptavinarins reynir Þrá-
inn að fá eins tæmandi upp-
lýsingar og kostur er hvað
varðar vilja þeirra sjálfra. Allur
gangur er hins vegar á því
hversu mótaðar hugmyndir
viðskiptavinanna eru þegar
þeir leita til hans. Ráðgjöfin
getur því falist í einföldum
skipulagstillögum eða fúllklár-
uðum útfærslum, allt eftir
óskum hvers og eins. „Vel
heppnuð hönnun byggist á
góðri samvinnu,“ segir hann.
„Ef djúpt er á hugmyndum
reyni ég að komast nær fólki
með spurningum og finna
lausnir sem henta öllum fjöl-
skyldumeðlimum. Efnisval er
einnig hluti af útfærslum og
mörgum hentar að fá ein-
göngu ráðgjöf á því sviði.
Einnig kemur fýrir að ég vinni
með arkitektum strax á ffum-
stigi nýbyggingar og er þá
gengið mjög markvisst að
framkvæmdum við frágang
lóðar.“
Tíminn er fjórða víddin
Margir líta á garð sem kvöð,
jafnvel þótt þeir kjósi þann
lífsstíl að búa í einbýli. Ef svo
er verður að finna leiðir sem
miða að því að garðurinn
reynist ekki erfiðari í viðhaldi
en nauðsyn krefur. Hug-
myndir á borð við sólpalla,
hellulagnir og þær að halda
náttúrulegu umhverfi óspilltu
geta reynst heppilegar lausnir.
„Fólk á að nýta sér lóðir sínar
út í ystu æsar en létta má við-
haldsþætti með ýmsu móti.
Það verður að skipuleggja
framkvæmdirnar vel allt frá
upphafi til að hámarka árang-
urinn. íslendingar eru miklir
útsýnisfíklar og vilja á stund-
um leggja meiri áherslu á út-
sýni en birtu og skjól við val á
byggingarlóð. Hlutverk hönn-
uðar er að samræma þessa
þætti en hugsunin um að
fleira en útsýnið skipti máli er
smám saman að síast inn í vit-
und okkar,“ segir Þráinn.
„Góð verönd tengd stof-
unni getur til að mynda gefið
prýðilega aðstöðu til að njóta
góðu daganna og skjólmynd-
un með veggjum og gróðri er
leikur einn og verður til að
hækka hitastigið um nokkrar
gráður. Ekki skal þó ofgera
mannvirkjum, því verönd
með skjólvegg getur auðveld-
lega orðið að stóru herbergi
án þaks og kemúr í veg fýrir
að maðurinn geti skapað
tengsl við gróðurinn og fjöl-
breytileika árstíðanna. Mað-
urinn hreinlega lokar sig
inni.“ Að sama skapi mælir
Þráinn gegn ofuráherslu á
skreytilist í garði; garðræktun
sé þróunarferill, þar sem tím-
inn sé fjórða víddin. „Ég tel
það merki um góðan garð að
hann vinni á þegar fram í
sækir. Mikið skreyttir garðar
eru alla jafna fallegastir á
fyrsta degi, en þeim hnignar
svo eins og blómakörfu. Við
hönnun garðsins skyldi ekki
síst hafa í huga að miðla
áherslum og finna hagkvæm-
ar, einfaldar lausnir.“ Við
plöntuval skiptir einnig sköp-
um að horft sé fram í tímann
og skipulagi gróðursins þann-
ig fyrirkomið að tré skyggi
ekki á viðverustaði þegar þau
stækka. „Fólki finnst plönt-
urnar smáar við gróðursetn-
ingu og áttar sig stundum ekki
á því hversu fljótur tíminn er
að líða. Gróður hækkar ört og
fyrr en varir kasta hávaxin tré
skugga um túnblettinn allan
og byrgja sýn. Þá þarf að grípa
til aðgerða sem geta verið
kostnaðarsamar. Til að koma í
veg fýrir slíkar uppákomur er
brýnt að horfa fram á við.
Einnig skal þess gætt að gróð-
ur þeki beðin vel, en þéttleik-
inn gefur illgresi síður færi á
að þrífast og viðhald minnkar
að sama skapi. Síðast en ekki
síst skyldi gæta að jarðvegi og
staðsetningu plöntunnar með
tilliti til hagstæðra vaxtarskil-
yrða.“
Skvett hér og þar í
frágang
Fjölbýlishúsalóðir eru Þráni
hugleiknar en hann segir lóðir
við fjölbýli allt of oft vannýtt-
ar. Sú mynd sem við höfum í
huganum sé einatt eyðileg,
slétt grasflöt með rólusetti og
vegasalti úti á víðavangi.
„Fjölbýlishúsalóðir eru víða í
lélegu ásigkomulagi og algengt
að ekki sé gert ráð fýrir góðu
Skipulagsteikning afgarði
við Birkihæð í Garðabæ. Hús-
ið er enn óbyggt og er gott
dæmi um þegar iandsiags-
arkitektinn vinnur náið með
arkitekt hússins strax frá
upphafi. Allar framkvæmdir
við garðinn verða því mjög
markvissar. Takið eftir að
hellulögn í verönd er skásett.
Þetta fyrirkomulag er nánast
í beinu framhaldi af stofunni,
en innandyra er veggur sem
snýr í sömu átt. Garðinum er
skipt niöur í litla viðverustaði
með hellulögn, trjágróðri og
stoðveggjum í samræmi við
þarfir íbúanna.
skipulagi sem hentar öllum
íbúum hússins. Margir líta á
íbúð í fjölbýli sem stökkpall í
eitthvað stærra, en fýrir íjölda
fólks er þetta vænlegur kostur
til ffambúðar. Garður við fjöl-
býlishús er því ekki síður mik-
ilvægur en aðrir garðar.“
Þegar margir eru um hituna
á takmörkuðu plássi þarf að
hafa þarfir barna sem fúllorð-
inna í huga. Einnig þarf að
taka tillit til þess að ekki skap-
ist of mildð önæði á jarðhæð
hússins af veru fólks í garðin-
um og því er rétt að skilgreina
einkasvæði næst íbúðum.
Eðlilegt þykir þó að börnum
sé skapað öruggt leiksvæði í
miðju þar sem auðvelt er að
fýlgjast með þeim, en með út-
sjónarsemi má stúka svæðið af
á þann hátt að sem flestir öðl-
ist sinn prívat viðverustað.
„Það má nota gróður, girðing-
ar, stalla og hlaðna veggi til að
stúka svæðið af. Gróðurbeð í
hæfilegri hæð getur til að
mynda verið tilvalin leið til að
skilja á miUi almenna svæðis-
ins og einkalóðar og um leið
verður komist hjá því að reisa
kostnaðarsama stoðveggi.”
Þráinn vill gjarna sjá betur
skipulagðar lóðir við fjölbýlis-
hús og er eftirfarandi stúfúr úr
grein sem hann skrifaði ekki
alls fyrir löngu: „Hvað lóðir
við félagslegar íbúðir og fjöl-
býlishús varðar skila verktakar
þeim ýmist grófjöfnuðum eða
sléttuðum og grasþöktum
(það sem gjarnan er kallað
frágengin lóð í kaupsamning-
Þráinn Hauksson iandsiags-
arkitekt skilgreinir í upphafi
áhugamál og þarfir íbúanna og
býr til „herbergi“ sem gegna
mismunandi hlutverki. Það
kallast rýmismyndun; lykilorð-
ið í góðu garðaskipulagi.
um) og þá sjaldnast eftir fýrir-
ffam ákveðinni hönnun. Þeg-
ar best lætur er farið eftir
þeim línum sem hönnuður
viðkomandi byggingar hefur
lagt á byggingarnefiidarteikn-
ingum, og því rniður liggja
þar sjaldnast metnaðarfull
vinnubrögð að baki. Glöggt
auga getur numið að hér og
þar hefur verið skvett í þenn-
an ffágang slatta af peningum,
án þess að það skili sér í not-
hæfu umhverfi. Til dæmis
steypa verktakar gjarnan stétt-
ar allt í kringum byggingarn-
ar, sem ekki verður auðveld-
lega breytt, og binda því allar
frekari útfærslur. Einnig er
það árátta hér um slóðir að
slétta lóð ffam í lóðarmörk og
taka þá jafnvel hæðarmuninn
upp með dýrum stoðveggja-
útfærslum eða illsláanlegum
grasflám. Manni liggur við að
segja að off hefði verið betur
heima setið en af stað farið,
þegar um lóðafrágang bygg-
ingarverktaka er að ræða. Sé
lóðinni skilað grófjafnaðri
eiga íbúar alltaf möguleika á
að láta vinna verkið almenni-
lega, og þannig hafa bestu fjöl-
býlishúsalóðirnar verið unn-
JL