Pressan - 06.01.1994, Blaðsíða 8

F R E TT I R
8 PRESSAN
Fimmtudagurinn 30. desember 1993
Viðskiptaheimurinn titrar vegna sölunnar ó SR-mjöli
BÚNADARBANKINN OG ÞÝSKI
BANKINN VILDU LÁNA HARALDI
1.132 MILLJÓNIR
Meintir kaupendur að SR-mjöli hafa enn ekki ákveðið hvort þeir standa að „tilboðinu“ sem tekið var. „Liggur engin samþykkt fyrir af
okkar hálfu, “ segja bæjarstjórarnir á Seyðisfirði og Reyðarfirði. Lögum um útboð var ekki fylgt við söluna.
HARALDUR HARALDSSON í ANDRA. Tilbúinn með rúmlega 1.700 milljónir til kaupanna.
Búnaðarbanki íslands og
þýski bankinn Verein und
West — Giro Centrale, Ham-
borg, voru tilbúnir að lána
Haraldi Haraldssyni í Andra
og þeim aðilum sem standa
með honum að tilboði í SR-
mjöl hf. alls 1.132 milljónir
króna til að fjármagna kaupin.
Bankarnir voru tilbúnir að
veita lán til helminga og skipt-
ist lánveitingin í tvo hluta,
annars vegar til að borga þær
932 milljónir króna sem eru
langtímaskuldir SR-mjöls hf. í
Landsbankanum og hins veg-
ar 200 milljónir króna til Har-
alds og félaga til kaupa á
hlutafé. Skilyrði bankans var
að ef SR-mjöl hf. mundi kosta
þá félaga meira yrðu þeir að
leggja það fé fram úr eigin
vasa, eða þá með lánveiting-
um ffá öðrum bankastofnun-
um. Tilboð Haralds hljóðaði
upp á 801 milljón króna í
staðgreiðslu fyrir hlutaféð, auk
þess sem boðist var til að
greiða upp 932 milljónir
króna í langtímaskuldum, aUs
1.732 milljónir króna.
Fjársterkir aöilar
Þær 600 milljónir sem á
vantar til að brúa 1.732 millj-
óna króna tilboðið urðu Har-
aldur og félagar að finna ann-
ars staðar, og staðhæfir Har-
aldur að það hefði tekist, hefði
tilboði þeirra verið tekið og
þeim gefinn fimmtán daga
frestur til að hnýta enda sam-
an. Heimildamaður PRESS-
UNNAR innan verðbréfageir-
ans staðhæfði að eftir að hafa
séð lista með nöfnum við-
skiptafélaga Haralds þyrfti
enginn að velkjast í vafa um
að þar færu mjög fjársterkir
aðilar. „Þetta eru alvörufyrir-
tæki,“ sagði annar viðmælandi
sem þekkir til málsins.
Samkvæmt áreiðanlegum
heimildum PRESSUNAR var
af hálfu Búnaðarbankans og
Verein und West ekki gerð
krafa til að Haraldur og félagar
sýndu þessar 600 milljónir
króna, fyrr en og ef tilboði
þeirra í SR-mjöl hf. væri tekið.
„Það var engin ástæða til að fá
að sjá það fyrr,“ sagði einn
heimildamanna blaðsins í
bankaheiminum. 1 fréttatil-
kynningu sjávarútvegsráðu-
neytisins, þar sem greint er ffá
sölu SR- mjöls til Benedikts
Sveinssonar og Jónasar Aðal-
steinssonar, segir að tilboði
Haralds í Andra hafi ekki ver-
ið tekið eftir að „nánari upp-
lýsinga“ hafi verið aflað og
hafi þá komið í ljós að skilyrði
um fullnægjandi fjárhagslegan
styrk hafi ekki verið uppfýllt.
Meiðandi ummæli
1 greinargerð frá sjávarút-
vegsráðuneytinu, sem fjallað
er um hér á öðrum stað í
blaðinu, er vísað til í hverju
þessi „nánari upplýsingaöfl-
un“ hafi verið falin og má líta
á hana sem svar við bréfi sem
Sigurður G. Guðjónsson, lög-
maður Haralds í Andra, ritaði
ráðuneytinu 30. desember sl.
Þar kemur frarn að hann telji
þessi ummæli um takmarkað-
an fjárhagslegan styrk þeirra
sem að tilboðinu standa
„mjög meiðandi“ fyrir Harald
og er þess krafist að ráðuneyt-
ið upplýsi hvar „nánari upp-
lýsinga" hafi verið aflað. Ekki
hafi þeirra verið aflað ffá Har-
aldi, fulltrúum hans eða öðr-
um aðilum sem að tilboðinu
stóðu. Sjálfur segir Haraldur
að sá áfellisdómur sem lesa
má út úr tilkynningu sjávarút-
vegsráðuneytisins hafi kippt
grundvellinum undan ffekari
starfsemi Andra hf. í mjölvið-
skiptum og þar með eyðilagt
tuttugu ára starf.
Lögum um útboð ekki
fylgt
Það hefur vakið athygli og
sætt gagnrýni að bjóðendur í
hlutafé SR-mjöls hafa ekki
fengið að vera viðstaddir opn-
un tilboða. Ný lög um útboð
voru sett á Alþingi síðastliðið
vor, þar sem hugtakið útboð
og það ferli sem átt er við er
skýrgreint. Þessi lög ná yfir öll
svið þar sem útboð tíðkast, að
undanskildum fjármálamark-
aðinum, vegna þess hversu
sértæks eðlis viðskipti með
verðbréf og verðpappíra af
öðru tagi geta verið. Er þá
miðað við að illmögulegt sé að
gera fastákveðin tilboð í verð-
pappíra á föstu verði með
löngum fastákveðnum fyrir-
vara, þar sem gengi og aðrar
stærðir á verðbréfamarkaði
séu svo breytilegar.
Nokkuð hefur vafist fyrir
mönnum hvort um var að
ræða eiginlegt útboð af hálfu
Verðbréfamarkaðar Islands-
banka (VlB), þar sem í fýrstu
auglýsingu var aðeins rætt um
„sölu hlutabréfa rikisins í SR-
mjöli hf.“ og að VÍB sæi um
þá sölu. I bréfi VÍB ffá 7. des-
ember til þeirra sem svöruðu
auglýsingunni er hins vegar
skýrt talað um „þátttöku í út-
boði hlutabréfa í SR-mjöli hf.“
og öll ytri skilyrði sett með
tímasetningar á skilafresti og
öðru til að um fixllgilt útboð sé
að ræða. Þegar þrír aðilar voru
svo valdir úr til að skila tilboð-
um hafa ýmsir, og þar á meðal
Þorsteinn Pálsson sjávarút-
vegsráðherra, litið svo á að um
„lokað útboð“ væri að ræða.
Samkvæmt nýjum lögum er
það meginregla að bjóðend-
um sé boðið að vera viðstadd-
ir opnun tilboða, hvort sem
útboð er opið eða lokað. Sé
hins vegar um lokað útboð að
ræða þýðir það að verkkaupi
eða sá sem hleypir aðilum að í
lokað útboð er búinn að gefa
yfirlýsingu um að bjóðandi sé
nægilega traustur fjárhagslega
til að geta uppfyllt sett skilyrði.
Það fylgir að eftir að aðila er
boðið að taka þátt í lokuðu út-
boði er ekki hægt að útiloka
hann eftir á vegna vanhæfhi.
Þá gildir það um lokuð útboð,
að verkkaupa, sem í þessu til-
felli er sjávarútvegsráðherra
fýrir hönd ríkisins, er skylt að
taka „besta“ tilboði. Ef „besta“
tilboð er annað en hæsta til-
boð verður verkkaupi að gera
skriflega grein fyrir af hverju
hæsta tilboði var ekki tekið og
senda greinargerð um það til
þeirra sem þátt tóku í útboð-
inu. Öll þessi skilyrði eru sett í
lögunum til að tryggja að jafn-
ræðisreglan sé í heiðri höfð.
Haraldi í Andra og félögum
var vísað ffá á grunni fjárhags-
legrar vangetu eftir að tilboð-
um var skilað og skrifleg
greinargerð um af hverju
hæsta tilboði var ekki tekið var
ekki send þátttakendum. Það
virðist því ljóst af meðferð
málsins, að VÍB, fyrir hönd
sjávarútvegsráðuneytis, hefur
ekki fylgt ákvæðum þessara
laga umlokuð útboð.
Ákvöröun um þátttöku
eftir að tilboði var tekið
Þorsteinn Pálsson sjávarút-
vegsráðherra hefur sagt í fjöl-
miðlum að Haraldur í Andra
hafi ekki uppfýllt skilyrði um
fjárhagslegan styrk né hafi
hann upplýst hverjir stæðu
með sér og því hafi tilboði
hans verið hafnað. Þar sem
hópur útgerðarmanna, undir
forystu Benedikts Sveinssonar
og Jónasar Aðalsteinssonar,
fékk hins vegar að kaupa
hlutabréfin er eðlilegt að
álykta að þeir hafi uppfyllt
sömu skilyrði og sett voru
Haraldi og félögum. Þrátt fýrir
það liggur fyrir að tilboð það
sem lagt var fram var nánast
ekkert tilboð samkvæmt
venjulegri skilgreiningu, held-
ur var aðeins boðið að greitt
skyldi uppsett nafnverð hluta-
bréfa að lágmarki og síðan
skyldi samið um framhaldið.
Undir vanalegum kringum-
stæðum má fullyrða að slíku
„tilboði“ yrði vísað frá sem
ófúllnægjandi.
Gunnar Þ. Ólafsson, út-
gerðarmaður hjá Miðnesi og
einn þriggja forsvarsmanna
hóps útgerðarmanna undir
forystu Jónasar Aðalsteinsson-
ar, sagði í viðtali við PRESS-
UNA að það hefði ekki verið
fyrr en eftir að ljóst varð að
þeim yrðu seldar eignir SR-
mjöls að forystumenn innan
vébanda hópsins hefðu farið
að kanna af fullri alvöru hverj-
ir af þeim hópi, sem lýst hafði
áhuga, hefðu í raun hug á að
vera með og hversu mikið þeir
væru tilbúnir að borga. Það
virðist því ljóst að þegar sjáv-
arútvegsráðherra gekk að „til-
boði“ Benedikts, Jónasar og
félaga, að fenginni tillögu VÍB,
var ekki ljóst hversu mikið til-
boðsaðilinn vildi greiða fýrir
SR-mjöl hf. né hverjir væru
innan vébanda hópsins sem
að tilboðinu stóð. Þessir ann-
markar hefðu væntanlega átt
að duga til að tilboðinu yrði
vísað ffá, hefði verið gengið út
frá sömu forsendum og lagðar
voru til grundvallar þegar
ákvörðun var tekin um að vísa
tilboði Haralds í Andra frá.
Hverjir eru með?
I viðtölum sem PRESSAN
hefúr átt við nokkra úr hópi
útgerðarmanna kemur enn-
fremur f Ijós að margt er á
huldu um frekari þátttöku
þeirra í kaupunum og að
fundur verði haldinn í dag,
fimmtudag, til að ákveða frek-
ar hverjir verði með og hversu
nrikið hver er tilbúinn að
borga. Af hálfu sjávarútvegs-
ráðuneytisins hefur mikið ver-
ið lagt upp úr „þátttöku
heimamanna" — en látið
liggja á milli hluta hvort um er
að ræða þátttöku í hlutafjár-
kaupum eða almennan stuðn-
ing. Ekki er unnt að sjá að
minnst hafi verið á þátttöku
heimamanna eða eignadreif-
ingu í gögnum sem VlB lét til-
boðsgjöfum í té, heldur hefúr
það komið upp í yfirlýsingum
eftir að ákvörðun var tekin
um hver fengi SR-mjöl.
ísak Ólafsson, sveitarstjóri
á Reyðarfirði, sagði í viðtali
við PRESSUNA að engin
ákvörðun hefði verið tekin
enn af hálfu sveitarfélagsins
um hlutafjárkaup, en málið
yrði rætt á fúndi á mánudag-
inn. Þorvaldur Jóhannsson,
bæjarstjóri á Seyðisfirði, sagði
að það lægi engin formleg
samþykkt fýrir hjá bæjarstjóm
Seyðisfjarðar um neitt varð-
andi SR-mjöl hf. eða hugsan-
lega þátttöku í hlutafjárkaup-
um. „Ég sá það að þessi hópur
undir forystu Jónasar lýsti þvi
yfir að starfsmannafélög og
sveitarstjórnir stæðu að þessu
tilboði. Það er strangt til tekið
ekki rétt. Við sveitarstjórar í
þessum bæjum vomm á fúndi
með þeim suður í Reykjavík
þar sem okkur var sagt frá
áhuga þeirra á að bjóða í fýrir-
tækið og við lýstum yfir áhuga
á að fá að fýlgjast með því. Það
liggur engin formleg yfirlýsing
eða samþykkt fýrir um málið
á neinu stigi frá bæjarstjórn
Seyðisfjarðar og þar af leið-
andi hefur engin ákvörðun
verið tekin urn hlutafjárkaup,“
sagði Þorvaldur. Bjöm Valdi-
marsson, bæjarstjóri á Siglu-
firði, sagði að það hefði verið
samþykkt í bæjarráði að
kaupa táknrænan hlut í nýja
félaginu. Ákvörðun um það
hefði verið tekin eftir kynn-
ingarfund sem var haldinn
fýrrihluta desembermánaðar.
Guðmundur Guðmundsson,
sveitarstjóri á Raufarhöfn,
sagði að gerð hefði verið sam-
þykkt í sveitarstjórn um að
menn væru opnir fýrir hugs-
anlegum hlutafjárkaupum, en
enn hefði engin ákvörðun ver-
ið tekin um hversu mikil þau
yrðu. Sagði Guðmundur þó
ljóst að um lágar upphæðir
yrði að ræða.
Hverjir eru huldumenn
Haralds?
Spurningunni um það
hverjir standa að tilboðinu
með Haraldi í Andra er ósvar-
að og þá ekki síður spurning-
unni af hverju þeir koma ekki
ffam í dagsljósið. Hafa menn
leitt að því líkum að hags-
munir þeirra aðila, sem skv.
upplýsingum Haralds eru
bæði í sjávarútvegi og við-
skiptum, komi í veg fyrir að
þeir vilji koma upp á yfirborð-
ið. Hagsmunir sjávarútvegs-
fyrirtækjanna séu í góðum
framtíðarviðskiptum við nýja
eigendur SR; hagsmunir ann-
arra liggi í að þeirra starfsvett-
vangur mundi breytast veru-
lega fengju þeir SR-mjöl hf. og
því hefði það komið slæmu
róti á núverandi rekstur þeirra
ef menn teldu að þeir væru
um það bil að skipta um
starfsvettvang. Hafa margar
tilgátur verið á lofti um hverjir
hinir dularfullu samstarfsaðil-
ar Haralds séu og er ein þeirra
sú að helstu samstarfsmenn
hans á Stöð tvö séu þeirra á
meðal. Haraldur var hluti svo-
kallaðrar „fjónnenningaklíku"
í átökum um Stöð tvö á sín-
um tíma, en með honum
stóðu þeir Jón Ólafsson í Skíf-
unni, Gunnar Oddsson í
Litnum og Jóhann J. Ólafsson
stórkaupmaður. Þessi tilgáta
er hvorki líklegri né ólíklegri
en margar aðrar, en væntan-
lega hefðu fjársterk fýrirtæki á
borð við olíufélögin einnig
tekið þátt í kaupunum með
Haraldi.
Páll H. Hannesson