Pressan - 06.01.1994, Blaðsíða 11

Fimmtudagurínn 6. janúar 1994
S K O Ð A N I R
STJÓRNMÁL
Afturgöngur
„Vandi herstöðvaandstœðinga hefur
verið og er enn sá að þeir herjastfyrir
glötuðum málstað ogþví fœkkarþeim
stöðugt sem mœta í göngur eða á úti-
fundi. Raunar hefur ástandið verið svo
bágborið undanfarin mörg ár að
Bandaríkjamenn hafa kvartað sérstak-
lega undan því. “
Bestu vinir íslenskra her-
stöðvaandstæðinga eru hátt-
settir bandarískir embættis-
og stjórnmálamenn. I hvert
skipti sem Bandaríkjamenn
senda einhvern hingað til Is-
lands til að ræða við stjórn-
völd um samvinnu í utanrík-
ismálum vakna herstöðva-
andstæðingar upp, líkt og
þegar töframenn særa fram
hina ffamliðnu. Það ætti því
ekki að koma neinum á
óvart að Samtök herstöðva-
andstæðinga skuli blása til
útifundar þegar varnarmála-
ráðherra Bandaríkjanna
kemur til landsins.
Þeir fáu sem hlýddu kall-
inu eru þannig gerðir að þeir
grípa hvert tækifæri sem
gefst til að mótmæla ein-
hverju, bara til að mótmæla
og kannski í von um að geta
upplifað enn einu sinni
gamla góða daga yngri ár-
anna, þegar það var gaman
að vera róttækur. Því miður
hafa tækifærin orðið æ færri
á síðustu árum og málefnin
þynnst út og skipta ekki
miklu í sögu þessa lands eða
annarra. Auðvitað er það
aukaatriði, þar sem þá hafa
þessir fáu róttæklingar eitt-
hvað við að vera og trufla
ekki okkur hin mikið, en
skapa stuttar fréttir fyrir
gamla vini sem hafa snúið
sér að fjölmiðlun og frétta-
mennsku. í hvert skipti sem
tveir eða fleiri herstöðvaand-
stæðingar koma saman veit
það alþjóð, enda sinna fjöl-
miðlungar slíkum atburð-
um, sem engu skipta, af
mikilli alúð.
Vandi herstöðvaandstæð-
inga hefur verið og er enn sá
að þeir berjast fyrir glötuð-
um málstað og því fækkar
þeim stöðugt sem mæta í
göngur eða á útifundi.
Raunar hefur ástandið verið
svo bágborið undanfarin
mörg ár að Bandaríkjamenn
hafa kvartað sérstaklega
undan því. Ef minnið svíkur
mig ekki hafði George Bush,
þáverandi varaforseti Banda-
ríkjanna, á orði þegar nokkr-
ir herstöðvaandstæðingar
mótmæltu þegar hann var
hér í heimsókn, að það væri
móðgun við embætti vara-
forsetans hve fáir væru
mættir.
Á síðustu tuttugu árum
hefur stöðugt hallað undan
fæti hjá Samtökum her-
stöðvaandstæðinga, sem
gripu til þess ráðs upp úr
1980 að stofna hin og þessi
friðarsamtök; Friðarsamtök
kvenna, Samtök lækna gegn
karnorkuvá o.s.frv. Yfirleitt
er þetta sama fólkið í öllum
þessum samtökum, enda er
það með afbrigðum duglegt
að stofna samtök og félög
um hin ólíklegustu „baráttu-
mál“, sem flest beinast gegn
vestrænum ríkjum beint eða
óbeint. Ekki verður betur
séð en neikvætt samband sé
á milli fjölda samtaka sem
stofnuð eru og fjölda bar-
áttumanna; því færri sem
taka þátt í baráttunni, því
fleiri samtök eru stofnuð,
enda nauðsynlegt að berjast
undir nýjum nöfnum af og
til.
Það er ekki laust við að
maður dáist að dugnaði og
elju þessa fólks við að koma
á fót félögum. (Ætli einhver
hafi tölu yfir fjölda þessara
félaga og samtaka?) Um leið
er það með öllu óskiljanlegt
hvernig sæmilega heilbrigt
fólk lemur höfðinu við stein
ár eftir ár, neitar að horfast í
augu við einfaldar stað-
reyndir og dóm sögunnar.
Þetta er einkenni fólks
sem finnur Stórasannleik á
sínum yngri árum og heldur
dauðahaldi í hann líkt og
fólk sem neitar að eldast og
þroskast.
Höfundur er hagfræðingur
DAS KAPITAL
Hagfrœði heimabruggsins
„Hvert er eðlilegt verðhlutfall á milli landa og eðalvíns tilþess
aðfólk kaupi frekar vímuna hjá Höskuldi Jónssyni en hjá
„Þorkatli mána“ á Mánagötu?“
Maðurinn er ekki alltaf
ánægður með ríkjandi ástand.
Einnig vilja menn tímabund-
inn flótta ffá raunveruleikan-
um. Til að breyta ástandinu
og til að komast á flótta er al-
gengast að maðurinn noti
vín. Sagan segir að vínguðinn
Bakkus hafi ferðast til borgar-
innar Nakos og á leið sinni
fundið plöntu eina, sem bar
vínber, og Bakkus gaf mönn-
um berin og kenndi þeim að
gera vin úr þeim.
Þegar maðurinn drakk
þann vökva, sem berin gáfu,
söng hann fyrst eins og fugl,
varð síðan herskár og bar-
dagafús, en að lokum
heimskulegur eins og asni.
En ekki urðu menn alltaf
eins og asnar. I lækningabók-
um var alkóhól að finna í ótal
uppskriftum. í einni slíkri
stóð: „Brennivín lengir líf,
styrkir æsku, bætir meltingu
og hrekur þreytu á brott.“
Ekki er að efa að guð hafi
líka vitað þetta, því í Gamla
testamentinu er að finna boð
og kennisetningar guðs, með-
al annars á hvern veg skuli
hagað neyslu áfengis. Menn
skyldu nota vín við hvert
tækifæri, en ávallt í hófi og
hafa fulla stjórn á sér. En það
er sama hvort dreypt er á
kampavíni hjá forseta og með
fýrirmönnum eða hvort landi
er svolgraður undir beru lofti
í skítagalla í Austurstræti.
Upphaf þessa og endir er
víman.
Á þvísa landi Islandi tók
ríkisvaldið snemma að hafa
afskipti af drykkju þegnanna.
Þar voru öfgarnar miklar, því
í upphafi aldarinnar taldi rík-
isvaldið fyrir bestu að koma á
algeru banni við áfengis-
drykkju. Svar þegnanna við
því var tvenns konar: að leita
til lækna og fá hjá þeim
hundaskammta í samræmi
við lækningabækur og hins
vegar að brugga sitt eigið vín.
Ekki er allt sem skyldi. Rík-
isvaldið hefur nefnilega
gleymt því að áfengi er
skemmtilegt viðfangsefni fýrir
hagffæðina. í hagffæðinni er
talað um stuðningsvörur og
staðgengilsvörur. Stuðning-
svörur eru til dæmis romm
og kók, því þessar vörur
styðja hvor aðra í sölu og
heita þá „Cuba libra“ eða
„Frjáls Kúba“. Staðgengil-
svörur eru hins vegar vörur,
sem koma í stað hver annarr-
ar, og dæmi um slíkt er áfengi
sem boðið er í löglegum vín-
búðum ríkissjóðs og landi sá
er bruggarinn „Þorkell máni“
á Mánagötunni býður ung-
lingum á götum borgarinnar.
Ríkisvaldið hefur gleymt
þvi, að framleiðsla á áfengi er
mjög einfalt efnafræðilegt
ferli. Sykri og vatni er breytt í
alkóhól með gerli. Alkóhólið
er svo eimað ffá vatninu, því
suðumark alkóhóls er lægra
en suðumark vatns. Því er
brugg mjög hentugur heimil-
isiðnaður fyrir þá, sem eru vel
að sér í efhafræði.
Ef sala á landa væri fyrir
opnum tjöldum væri hægt að
gera fróðlega hagfræðilega
rannsókn. Spurningarnar
sem leitað væri svara við væru
margar, eins og þessar:
1. Hvert er eðlilegt verð-
hlutfall á milli landa og eðal-
víns til þess að fólk kaupi
frekar vímuna hjá Höskuldi
Jónssyni en hjá „Þorkatli
mána“ á Mánagötu? Þetta má
umorða og spyrja hvert er
eðlilegt hlutfall milli „verðs og
vímu“ í vímugjöfum?
2. Hve háar þurfa sektir að
vera til að menn hætti að
brugga vegna þess að það
borgi sig ekki lengur fýrir
„Þorkel mána“ að standa í
útistöðum við lögregluyfir-
völd? Nóbelsverðlaunahafi í
hagfræði hefur einmitt velt
því fyrir sér hvenær afbrot
hætta að borga sig.
En vandamálin eru fleiri,
því staðgengilsvörur áfengis
hjá Höskuldi eru fleiri en
framleiðsla „Þorkels mána“.
Yfir landið flæða ýmis önnur
eiturlyf, eins og hass, amfet-
amín og kókaín, en þeirra er
neytt í stað áfengis. Verð á
þessum efhum ræðst meðal
annars af opinberri verðlagn-
ingu á áfengi hjá Höskuldi.
En þá kemur einmitt að
þversögninni í áfengismálum
ríkissjóðs.
Stefna ríkisins í áfengismál-
um er þessi:
1. Að selja allt áfengi í versl-
unum ríkisins og hafa af því
dijúgar skatttekjur.
2. Að draga úr áfengis-
neyslu þegnanna til að þeir
drekki ekki sér til óbóta. Helst
að þeir hætti alveg að drekka.
3. Að halda kokkteilboð
fýrir viðskiptavini ríkisvalds-
ins á hátíðarstundum.
Markmið 1 og 2 ganga í
gagnstæðar áttir, en markmið
3 segir: Við kunnum okkur
hóf, en lýðurinn kann það
ekki.
Og mitt í þessum þver-
sögnum öllum viðkennir
Höskuldur að verðlagning á
áfengi sé orðin þannig að hún
hvetji beinlínis til samkeppn-
isffamleiðslu eins og heima-
bruggs.
En vandamálið er eftir sem
áður það, að áfengi er fíkni-
efni og menn verða ávallt
háðir fíkniefnum. Sá aðili sem
er háðastur fikniefninu áfengi
á íslandi er Rikissjóður Is-
lands.
Höfundar Das Kapital eru
frammámenn í viðskipta- og fjár-
málalífi, en kjósa að láta nafns
ekki getið.
PRESSAN I I
Á UPPLEID
f
JÓN KRISTJÁNSSON
ALÞINGISMAÐUR 0G
RITSTJÓRI
Eini maðurinn sem hefur
ekki lýst áhuga á að verða
ritstjóri Tímans gefur út
betra blað en sést hefur
mánuðum saman.
JÓN BALDVIN HANNI-
BALSSON
UTANRÍKISRÁDHERRA
Kaninn skildi efhr nokkr-
ar þotur í dótakassanum
hans.
BALDUR
HERMANNSSON
BÆNDABANI
Ritskoðun útvarpsráðs er
endanleg sönnun þess að
hann hitti naglann á höfuð-
ið.
Á NIÐURLEIÐ
I
GUÐMUNDUR ÁRNI
STEFÁNSSON
HEILBRIGÐISRÁÐ-
HERRA
Þrátt fýrir stærstu klúður
ársins var ekki vikið að hon-
um einu orði í áramóta-s
kaupinu. Það er hámark
niðurlægingarinnar.
HÖRÐUR EINARSSON
ÚTGEFANDI
Það líður varla á löngu
rar til Tíminn verður búinn
að sjúga peningana úr fjöl-
miðlaveldinu hans.
AGNES BRAGADÓTTIR
BLAÐAMAÐUR
Fékk loksins staðfesta for-
síðufféttina ffægu um varn-
arliðið ffá helsta sérfræðingi
Moggans um vamarmál —
Ólafi Ragnari Grímssyni.