Pressan - 06.01.1994, Qupperneq 16

16 PRESSAN
ÞRIÐJA VÍDDIN
Fimmtudagurinn 6. janúar 1994
— nýjasti stíllinn I París
Eftir öll þessi ár virðast menn loks farnir að átta sig á afleiðingum þess að
blanda saman mörgum víntegundum. Ekki síst þegar setið er að
snæðingi í nokkrar klukkustundir. Þegar best lét hófu menn kvöldið
á fordrykk, fengu sér svo hvítvín með forréttinum, rauðvín með að-
alréttinum og ífeistuðu þess í lokin að bæta meltinguna með kaffi
og líkjör. Á góðu kvöldi, þegar búið var að rífa upp stemmninguna,
tók svo enn ein víntegundin við. Nú hefúr tískulið Parísarborgar
breytt um stíl og er hætt að sulla í mörgum tegundum með mat.
Ein tegund með öllum réttum er það sem gildir. Það er einkum
kampavínið sem þetta unga fólk á uppleið hefur valið sér að sötra yfir
borðum. Þó eru allar tegundir leyfilegar, svo framarlega sem það er ein í
einu.
Að sögn Guðvarðar Gíslasonar, veitingamanns á Hótel Loffleiðum, sem ný-
kominn er ffá París, var það einmitt þetta sem hann upplifði þótt hann teldi
það ekki alveg nýtt af nálinni. Lét hann nokkuð vel af því að drekka kampavín
jafht í fordrykk sem með kökunum í eftirrétt. Þetta væri í senn töff og glæsi-
legt. Ekki sagðist hann þó vita til þess að íslendingar hefðu tileinkað sér þenn-
an nýja sið, en þess væri þó sjálfsagt ekki langt að bíða. Loks má geta þess að
fólk verður oftar en ekki bráðskemmtilegt af kampavíni (ekki síst daginn eftir)!
Það er eitthvað við
sjóbissníss sem
gerir menn
svona útlít-
a n d i .
Guðni H.
Guðna-
s o n ,
meintur
bardaga-
listamað-
ur, kann
öðrum bet-
ur að setja á
svið leikrit í
I kringum sjálfan sig
| og Stefáni Jóni Haf-
I stein hefur líka tekist
I að gera alþýðufígúru
I úr sjálfum sér. Hann
I er þó öllu svipléttari
j en Guðni, enda þarf
J hann minna fyrir
I þessu að hafa.
I_______________________I
ÓPERA
Penustu frúr örguðu og görguðu
ÉVGENÍ ÓNEGÍN
ópera eftir Tsjajkovskí
byggð á skáldsögu í ljóðum
eftir Púshkín
Söngvarar: Bergþór Pálsson,
Ólöf Kolbrún Harðardóttir,
Gunnar Guðbjörnsson, Ing-
veldur Ýr Jónsdóttir, Guðjón
Óskarsson, Sieglinde Kah-
mann, Hrönn Hafliðadóttir,
Sigurður Björnsson, Bjarni
Thor Kristinsson, Sigurður
Sævarsson, Sigurjón Jóhann-
esson og fleiri.
Kór Islensku óperunnar
Hljómsveit Islensku óper-
unnar
Hljómsveitarstjóri: Robin
Stapleton
Leikstjóri: John Copley,
ásamt Laurie Feldman
Kórstjóri: Garðar Cortes
Búningar: Michael Stennet
Leikmynd: Robin Don
Þýðandi: Þorsteinn
Gylfason
★★★
I leikskránni að óperunni
Évgení Ónegín segir að verkið
hafi verið fært upp í Péturs-
borg árið 1884 við mikinn
fögnuð. Það er ekki allskostar
rétt. Ég á nefnilega í fórum
mínum ritdóm eftir rússneska
tónskáldið og gagnrýnandann
César Cui einmitt um þetta
tækifæri. Þar segir hann meðal
annars: „Forleikurinn að
óperunni Évgení Ónegín byrj-
ar á vesælu snökti og þetta
kvein heldur áfram í formi
dúetts. Aría Lenskís í einvígis-
atriðinu er ekkert annað en
fyrirlitlegt væl og einvígið sjálft
er hlægilegt, því andstæðing-
arnir voru bestu vinir kvöldið
áður. Sem ópera er Évgení
Ónegín vansköpuð og mistök
frá upphafi til enda.“
(César Cui, Nedelya, Pét-
ursborg, 5. nóvember 1884.)
Síðan þessi orð voru skrifúð
hefur mikið vatn runnið til
sjávar. Nú, rúmlega hundrað
árum síðar, er þessi sama
ópera ein ástsælasta og mest
flutta óperan í Rússlandi. I
Evrópu og Bandaríkjunum
verður hún líka stöðugt vin-
sælli, enda var Tsjajkovskí
einn af höfuðsnillingum sí-
gildrar, rómantískrar tónlistar.
Víst er þó, að þessi ópera er
raunaleg, eins og reyndar svo
margar aðrar. I stuttu máli
fjallar hún um systurnar Olgu
og Tatjönu, en Olga er heit-
bundin manni að nafni
Lenskí. Einn daginn kemur
Lenskí í heimsókn og kynnir
fyrir þeim systrum vin sinn
Evgení Ónegín. Tatjana, sem
er hinn vænsti kvenkostur,
verður ástfangin af Ónegín og
skrifar honum fljótlega ástar-
bréf. Ónegín vill samt ekkert
með hana hafa, enda er hann
reigður monthani og ein-
göngu upptekinn af sjálfum
sér. Síðar er haldinn dansleik-
ur og þar fer Ónegín að daðra
við Olgu, unnustu Lenskís.
Lenskí bregst ókvæða við og
skorar Ónegín á hólm. Einvíg-
ið fer fram á tilskildum tíma
og Lenskí lætur lífið. Þá líða
nokkur ár og allan þann tíma
er Ónegín kvalinn af sam-
viskubiti, sem er ekkert skrýt-
ið. Fyrir tilviljun hittast Tatj-
ana og Ónegín síðan aftur, en
þegar hér er komið sögu er
hún orðin virðuleg furstafrú.
Ónegín áttar sig þá á að hann
er ástfanginn af Tatjönu þegar
öllu er á botninn hvolft og
hún reyndar enn af honum.
En nú er bara allt unnið fýrir
gýg, því fúrstafrúin er settleg
mey og vill vera trú eigin-
manni sínum furstanum,
hvað svo sem tautar og raular.
Óperan Évgení Ónegín er
því verk um mannlegt eðli og
hefur Tsjajkovskí þótt takast
einkar vel að lýsa í tónlist sinni
allskonar tilfmningum. Hvert
einasta orð í textanum er túlk-
að í tónum og notaði tón-
skáldið til þess allskonar að-
ferðir. Hann beitir hljómsveit-
inni óspart og býr til ótal lit-
brigði með ólíkum hljóðfær-
um. Einnig er mikið um
hraðabreytingar, þó aðallega í
öðrum og þriðja þætti verks-
ins. Hraðabreytingar undir-
strika síbreytileik tilfinninga-
flæðisins með eldrauðu
pennastriki. Þarafleiðandi er
þessi ópera ákaflega vandmeð-
farin í flutningi. Hraðabreyt-
ingarnar verða að vera eðlileg-
ar og verður hljómsveitar-
stjórinn að geta sett sig inn í
litblæ hverrar hendingar.
Hann verður að gæta sín í
fyrsta þættinum — þar sem
tónlistin er svo til öll fremur
hæg — svo spennan lyppist
ekki niður í tóma lognmollu.
Ennfremur verður hann að
geta búið til storma og fárviðri
þegar minnst varir en líka ver-
ið blíður inn á milli. Einföld-
ustu atriði eru mikilvæg og
skiptir þar jafnvægi í styrk á
miÚi hljómsveitar og söngvara
miklu máli.
I samtali og fersöng Ta-
tjönu, Olgu, Lenskís og Öneg-
íns þar sem Tatjana syngur
„Hulunni er svipt ffá sjón og
viti, ég sé, ég veit að þetta er
hann, nú dreymir mig í dags-
ins gliti og dökkva nætur
þennan mann...“ o.s.frv.
heyrist bókstaflega ekkert til
hljómsveitarinnar. Strengirnir
eiga samt að búa til einskonar
hjartslátt, enda er þetta atriði
um hinn örlagaríka atburð
þegar Ónegín kemur til sög-
unnar. Hljóðfærin eru því
mikilvæg í þessu atriði, þótt
þau eigi í sjálfu sér að leika
veikt. Þau mega bara ekki spila
of veikt. Reyndar má segja að
strengirnir hafi átt slökustu
sprettina þá um kvöldið, því
stundum voru þeir ekki sam-
taka og einstöku sinnum bein-
línis falskir. Þetta er samt
sparðatíningur, því í heild
sinni lék hljómsveitin eins og
best verður á kosið, sérstak-
lega eftir því sem á leið.
Hljómsveitarstjóranum, Ro-
bin Stapleton, tókst að galdra
fram rétta ástríðufulla and-
rúmsloftið; þó hefði hann
mátt hafa fýrsta þáttinn ögn
hraðari. Eins og ég nefhdi áð-
an er mikil hætta á að sá þátt-
„Bergþór Pálsson var stórfínn Ónegín,
hann hefur mikla og hljómfagra rödd og
hefurþar að auki rétta útlitið í hlutverk
kvennabósans. Að öðrum ólöstuðum
verður samt sérstaklega að getaframmi-
stöðu Gunnars Guðbjörnssonar, sem var í
hlutverki Lenskís. Hann var hreinlega
ALGERTÆÐir
ur verði langdreginn. Mér
fannst Stapleton einmitt detta
í þá gryfju, enda gat ég ekki
betur séð en stöku hræður
væru geispandi ffam að fýrsta
hléi. Á hinn bóginn hefur leik-
stjórunum John Copley og
Laurie Feldman tekist vel upp,
því leikur söngvaranna var
ákaflega sannfærandi og eðli-
legur. I svona ástríðufullu
verki er auðvitað hætta á að
söngvararnir verði tilgerðar-
legir, en svo var ekki hér. Sam-
vinna hljómsveitarstjórans og
leikstjóranna hefur heppnast
alveg ágætlega.
Söngurinn var prýðilegur,
hvergi falskur tónn, og þessar
mörgu raddir blönduðust allt
að því óaðfinnanlega. Kórinn
á einmitt mikið lof skilið fýrir
frammistöðu sína. Ólöf Kol-
brún stóð sig glæsilega í hlut-
verki Tatjönu og sömuleiðis
Ingveldur Ýr í hlutverki Olgu.
Bergþór Pálsson var stórfínn
Ónegín, hann hefur mikla og
hljómfagra rödd og hefúr þar
að auki rétta útlitið í hlutverk
kvennabósans. Að öðrum
ólöstuðum verður samt sér-
staklega að geta ffammistöðu
Gunnars Guðbjörnssonar í
hlutverki Lenskís. Hann var
hreinlega ALGERT ÆÐI!
Hann söng svo ótrúlega vel,
að þakið ætlaði bókstaflega að
rifna af húsinu þegar hann
hneigði sig að sýningu lokinni.
Hinar penustu ffúr örguðu og
görguðu og klöppuðu við-
stöðulaust, enda átti hann það
svo sannarlega skilið.
Sviðsmyndin var ósköp flöt.
Stóran hluta sýningarinnar
mátti sjá hálfvesældarlega
mynd af nokkurs konar skógi
trónandi í bakgrunni. Hann
var baðaður í náfölu ljósi og
minnti helst á landslag eftir
gereyðingu. Einhvern veginn
vantaði þriðju víddina í um-
hverfið og hefði auðveldlega
mátt skapa meiri dýpt með
hugmyndaríkari notkun lita
og skugga. Búningarnir voru
fjarskalega látlausir og í stíln-
um sem var ríkjandi í Rúss-
landi á þeim tíma sem óperan
á að gerast.
Eins og sjá má af ofan-
skráðu er heildarmyndin
nokkuð góð. Þorsteinn Gylfa-
son hefúr unnið stórvirki með
þýðingu sinni og ætti í sjálfú
sér skilið sérstakan ritdóm.
Það er því hiklaust hægt að
mæla með þessari sýningu og
ég vona að sem flestir fari að
sjá hana.