Tíminn Sunnudagsblað - 23.12.1962, Blaðsíða 10

hennar, sem var hálfu öðru ári eldri,
voru fyrr sýndir stafir. Sagðist hún
hafa stað'ið á bak við á meðan
kennslan fór fram og séð á bókina
o-g fylgzt með, en ekki fékk hún að
taka þátt í lestrarnáminu fyrr en
Þorvaldur var orðinn sjálfbjarga í
lestrinum. Það leið ekki á löngu, að
hann yrði læs, og þá kom röðin að
henni. En þá kom það í ljós, að
hún las eins vel og hann. Svo það
þurfti aldrei að kenna henni að
þekkja stafina eða að kveða að. En
móðir þeirra var vandlát með það
hvernig lesið var. Þau urðu að
þekkja lestrarmerkin og nota þau
við lesturinn, svo að lesturinn yrði
skýr og áheyrilegur. Vilborg sagði,
að þau hefðu haft stafsrófskver,
prentað á Hólum. í því hefðu verið
lestrarmerki og margar góðar leið-
beiningar, bænir og fleira. Stafrófs-
kver þetta sagðist hún hvergi hafa
séð annars staðar. En þetta eintak,
sem móðir þeirra átti, mun hafa lent
hjá Þorvaldi bróður hennar, ásamt
öðrum bókum, sem foreldrar þeirra
áttu, og lítið voru annað en guðs-
orðabækur frá Hólaprentsmiðju.
Þegar Vilborg fór að Alviðru,
sagði hún að móðir sín hefði mælzt
til þess við Alviðruhjónin, að henni
yrði kennt að skrifa. En úr því varð
nú ekki. Hún hafði nú samt með sér
fjaðrapenna, en hvorki blek né papp-
ír. En nokkur skrifuð blöð hafði hún
með sér frá móður sinni, og þau átti
hún fram á clliár. Blöð þessi voru úr
skrifaðri bók, ekki stórri, f Grallara-
broti. Á þeim var settletur. Ég sá
þessi blöð, en gat ekkert lesið af því,
sem á þeim stóð. En rithöndin á
þeim var góð. Þessi blöð átti hún að
hafa fyrir forskrift. Eitthvað gat hún
útvegað sér af pappírsblöðum og
blekið, sem hún ætlaði að nota, var
kálfsblóð. Svo ætlaði hún að fara að
skrifa og byrjaði eitthvað á því. En
þegar Helgi, húsbóndi hennar,
komst að því, þá reyndist hann mót-
fallinn því, að hún færi að setjast
við skriftir. Það væri ekki fyrir stelp
ur eða kvenfólk yfirleitt að eyða
vinnutíma í þvílíkan hégóma, sem
aldrei kæmi að gagni eða yrði að
nokkru liði fyrir kvenfólk, sízt al-
múgafólk. Þegar hún heyrði, að hús-
bóndinn hafði þessa skoðun á skrift-
arnámi, þá hætti hún orðalaust við
að læra að skrifa. Fjaðrapennann,
sem var úr arnarfjöður, pappírs-
blöðin, sem hún var byrjuð að klóra
á, eins og hún orðaði það, og blöðin
með hendi afa síns, geymdi hún
fram á elliár. En þá mun hún hafa
brennt því öllu. Hún sagði, að á blöð-
unum væri guðsorð, sem hún vildi
ekki láta fótum troða.
Húslestur var hún Látin lesa „árið
um kring“, eins og það var orðað þá.
Það var hugvekja á hvetju rúmhelgu
kveldi frá veturnóttum til hvíta-
sunnu og Jónsbókarlestur á helgi-
dögum og sunnudögum. Sögubækur
voru fáar til og lítið fengið að láni
af þeim frá öðrum bæjum, svo að
sögulestur var fremur lítill. Með Vil-
borgu var í Alviðru vinnukona. Ekki
man ég nafn hennar. Hún var það
efnuð, að hún gat keypt lítið bókar-
kver af bóksölumanni, sem var á
ferð með bækur til sölu. í þessil
kveri var Tólfsonakvæði eflir Guð-
mund Bergþórsson, Vinaspegill og
fleira. Þetta kver sagði hún, að sig
hefði langað mikið til að fá að lesa
og læra kvæðin utan að. En sú, sem
átti kverið, vildi ekki svo mikið sem
lofa henni að líta í það, hvað þá aö
hún vildi lofa henni að lesa það á
helgum dögum við og við. Við þeíta
varð að sitja. Eigandinn bar því við,
að hún hefði engan tíma til þess að
lesa í því nema lítið eitt á sunnudög-
um og hún hefði keypt bókina handa
sjálfri sér, en ekki fyrir aðra. Nti
var verkum þeirra svo skipað, ?
Vilborg var í fjósinu, sem þýddi það
að hún átti að gefa kúnum, bera ú)
mykjuna í hauginn og vatna kúnum
En vinnukonan, sem bókina átti, v
látin mjólka eftir vöku á vetrum
sem kallað var, klukkan níu.
þurfti Vilborg ekki að fara út í fjó
Verkum hennar var lokið, er kýrnar
voru búnar að éta og drekka, sen
var á áttunda tímanum. Vilborg vis
hvar kverið var geymt. Sú, sem
það, hafði það undir höfðalagi sínu
Nu sætti Vilborg la-gi, hnupLaði kver-
inu meðan eigandinn iar fjarverandi
og las í því á meðan. En þess gætti
hún, að láta það á sinn stað, áður
en komið var inn frá mjöltum. Hún
Úifljótsvatn í Grafnlngi.
sagðist hafa haft það lag að Lesa
kafla í hvert sinn tvisvar sinnum og
þylja hann síðan í þriðja sinn utan
bókar. Svo hefði hún rifjað upp
næsta leskafla á undan og borið sam-
an, hvort hún færi rétt með það,
sem hún var búin að læra, og leiðrétt
þá, ef hún fór ekki rétt með; Á dag-
inn rifjaði hún upp allt frá byrjun,
svo langt, sem kún kunni. Með þessu
móti festist þetta svo í minni henn-
ar, að hún kunni þessi kvæði í réttri
röð alla sína ævi.
Þó Vilborg lærði lítið í bóklegum
fræðum í Alviðru, þá lærði hún
margt, sem snerti dagleg störf og
þénaði til sveítaverka á þeirri tíð.
Hún var dýravinur, glögg á fé og
smali góður. Meira náttúruð fyrir
útistörf en innivinnu, þótt hún stund
aði hana jafnframt. Hún spann til
dæmis og prjónaði, en ekki lærði
hún að vefa og lítið gerði hún að
saumaskap, nema eitthvað af fatnaði
á sjálfa sig.
1849 fór Vilborg vinnukona að
Nesjum í Grafningi. Þá bjuggu í
Nesjum Þorvatdur Helgason, frændi
hennar, og Anna Gísladóttir frá VilL-
ingavatni. Þorvaldur var síðari mað-
ur hennar. Þar var hún samfleytt í
tólf ár. í Nesjum var aðalstarfi henn-
ar smalamennska vor og haust og
heyvinna um sláttinn. Smalamennska
þótti henni erfið í Nesjum. Land-
ið mishæðótt og leitótt skóglendi og
þegar ofar dró, fjöll og heiðar. En
í þá daga var fénu smalað daglega
frá réttum, þangað til það var tekið
á gjöf, og talið daglega. Ef eitthvað
vantaði, varð að finna það samdæg-
urs, ef vel átti að vera. Það var al-
mennur fastavani, þegar smalinn kom
(Ljósmynd; Gísli Gestsson).
994
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ