Tíminn Sunnudagsblað - 23.12.1962, Blaðsíða 22

LAUPAR -
Framhald af 1000. síðu.
Þegar laupar tóku að slitna og bila,
var mikil stund lögð á að dytta að
þeim. Voru þá oft settir hólkar úr
horni á stuðulendana, og sumir gerðu
þaff, þótt ekki væru þeir farnir að
láta á sjá. Rimar voru spengdar á
marga vegu og samskeytí styrkt með
svipuðum ráðum.
Á milli þess, sem lauparnir voru
notaðir, voru þeir geymdir í útihús-
um, hjöllum, byrgjum og kjöllurum
eða fjósum, þegar naut lágu úti. Hin-
ir smærri laupar voru látnir í hina
stærri, svo aff allt rúmaðist sem bezt,
jafnvei þótt nóg rými væri. Þar kom
til greina snyrtilegur frágangur. Úti
máttu þeir ekki vera; því að þá veðr
uðust þeir meira en góðu hófi gegndi,
þar að auki var þeim hætt við að
fjúka i stormum og stórviðrum
Það var auðvitag misjafnt, hve
lengi lauparnir entust. Það valt á
því, hve vandað var til smíðarinnar í
upphafi, hvernig þeir höfðu verið not
aðir og hve vel þeim var haldið vig.
En það eru til mjög gamlir laupar
í Færeyjum. Á Viðareiði við Hvanna
sund er tii torflaupur manns, sem
þar hóf búskap árið 1777. 1 sömu
byggð er annar laupur mjög forn,
sem enginn veit aldur á. Elzti laup
urinn í Gjógv er hundrað ára og er
enn notaður. í Húsavík er hundrað og
fimmtíu ára gamall lár. Á Norffur-
eyri við Borðeyjarvík er hundrað og
fimmtíu ára gamall loklaupur, sem
hætt var þá fyrst að nota, er bílveg-
ur kom til Klakksvíkur, og í Gásadal
er áttatíu ára gamall laupur. Annars
var talið', að góður Iaupur entist vana
lega fjörutíu ár. Samt eru til margir
fimmtíu til sjötíu ára gamlir laupar,
sem enn eru notaðir. ef svo ber
undir.
Nú er blómaskeið laupanna iiðið,
og í .mörgum færeyskum bæjum er
vaxið upp fólk, sem varla hefur séð
mann með jaup á baki. En samt á
þetta foma búsgagn mikil ítök í hug
um Færeyinganna. En nú er laupur-
inn farinn að sveipast gliti fjarlægð-
arinnar, eins og margt annað, sem
gamalt er og horfið úr daglegu lífi.
Skáldin færeysku minnast hans oft
í ljóðum, þegar þau bregffa upp mynd
um úr iífinu í byggðunum.
„Ég var bert piltur, hann var
vangagráur
hann fór á seiðaberg vig ieyp
á baki'*
segir Hans A. Djurhuus í ljóðaflokkn
um u m Argus.
Og ann eru smíðaðir laupar í Fær-
eyjum — „Ieypar“ eins og þeir heita
á þariendu máli. En það eru agnar-
litlir laupar, sem ætlaffir eru sem
bréfakörfur og aðallega seldir ferða-
mönnum, sem koma til eyjanna, líkt
og hvalbeinsmenin, sem þar blasa við
í búðargluggum, þegar gengið er inn
hafnargötuna í Þórshöfn. En úr hinu
daglega lífi Færeyinga eru lauparnir
víðast horfnir. Annars staðar eru þeir
að syngja sitt síðasta vers.
(Heimild: Fróðskaparrit — Föroyski
leypurinn eftir Jóhannes av Skarði).
Úr ævi vinnukonu -
Framhald af 995. síðu.
átthögum sínum til Austfjarða. Ti\
Reykjavíkur fluttist hann síðar, og
þar dó hann um nírætt. Hann var
heilsugóður alla sína ævi, nema sið-
ustu árin var hann blindur.
Eg kom til hans nokkrum sinnum
á síðastu árum hans. Hann var hress
og fylgdist með öllu og tapaði ekki
Flutt af 1001. síðu
Jón á Eiði og arfi hans
entu skeið lífdaga.
En vísa eftir Hjálmar Jónsson á
Skildi í Helgafellssveit er á þessa
leið:
Ljóðapistil lesa má,
Ijúfan missti ég smiðinn.
Þar voru ristar rúnir á,
rofnaði kistuhliðin.
Meðal barna Jóns á Eiði var Ólaf-
ur, sem kenndur var við Hrísa i
Helgafellssveit, mikill þjóðhagí
Bróðir hans, Sigurður, bjó á Arnar-
stöðum og Saurum í Helgafellssveit.
Þegar föðurbróðir minn, Guðbrandur
verzlunarmaður Þorkelsson í Ólafs
vík, sýslaði við það um síðustu afda-
mót að finna upp róðrarvél í báta,
ráðfærði hann sig við tvo nafnkunna
hugvitsmenn og smiði.úr innsveitum.
Annar þeirra var Hrísa-Ólafur.
Litlu síðar fluttist Ólafur til
Reykjavíkur, og þar varð hann þjóð
kunnur maður, Reykvíkingar nefndu
hann Óla galdra, og var það dregið
af hugviti hans og snilli við vélsmíð-
ar margs konar Þekking manna á
því sviði var nauffalítil, og margt
það, sem Óiyur frá Hrísum gerði,
var hrein ráðgáta og þótti ganga
göldrum næst Þaðan var viðurnefni
hans runnið. Eðlislæg snilligáfa
gerði honurn fært að leysa það af
Laijsit
41» krossgátu
minni fram til hins síffasta. En oft
minntist hann á veru sína í Hlíð, hvað
sér hefði liðið þar vel og hvað hann
hefði fengig mikið veganesti hjá Vil-
borgu. Hún hefði kennt sér að hugsa
og greina sorann frá hinu góða. En
eitt sagði hann, að sér hefði aldrei
tekizt að uppræta af göllum sínum.
Það var hefnigirnin, og kenndi hann
það vinnukonunum, sem voru á bæ
þeim, sem hann dvaldist á fyrstu
árin sín allt fram að fermingu. Sumar
af þeim, einkum þó ein, hefðu alltaf
verið að jagast í sér og gera lítið úr
sér á allan hátt. Og þá hefði komiff
í sig þrjózka að hefna sín á einhvern
hátt á öllum þeim, sem gerðu aff
óþörfu á hluta hans.
Þetta er nú aðeins eitt dæmi. En
þeir voru fleiri, sem höfðu svipaða
sögu að segja En Vilborg vann öll
sín verk í kyrrþey og vildi sem minnst
láta á þeim bera.
hendi, er öðrum var um megn, jafn-
vel þótt þeir kynnu til smíða.
Hér lýkur Bjarni Kjartansson
sögu sinni, og það er ekki fyrr en
sagan er á enda, að hann tekur tappa
úr bauknum og fær sér korn í nefið.
Honum hefur verið það næg nautn
að rifja upp minningar sínar um
þessa miklu smiði — óskmegi þeirr-
ar íþróttar, sem hann hefur sjálfur
helgað ævislarf sitt.
Bómversk áhöld —
Flutt af 987. síðu.
hamarshausinn. Hún er rösklega
tuttugu sentimetra löng og rneð
þverrákum allt upp að þeim stað,
þar sem skaftið hefur setið á tang
anum. Á honum eru fjögur göt,
sitt á hverri hlið. Þetta verkfæri
er frá fyrri hluta annarrar aldar.
Eftirhreytur um Jón völund
1006
T I !W I N N
SUNNUDAGSBl.AÐ