Tíminn Sunnudagsblað - 13.01.1963, Blaðsíða 8

SIGURÐUR VILHJÁLMSSON
SKÁLHOLT
„Ketilbjörn hinn ganili bjó at Mos-
íelli ok átti margt barna. Teitur hét
sonur Ketilbjarnar. Hann var sá
gæfumaður, at hann byggði þann bæ
fyrst, er í Skálholti heitir, er nú er
allgöfgastur bær á öllu íslandi. Sú
var önnur gæfa hans, at hann átti at
syni Gizur inn hvíta, er með kristni
kom til íslands ok bjó í Skálaholti
eftir Teit föður sinn“.
Þannig segir Hungurvaka frá upp-
hafi að byggingu Skálholtsstaðar. Og
enn segir þar: „Gizur hvíti lét gera
ina fyrstu kirkju f Skálholti ok var
þar grafinn at þeirri kirkju, en ís-
leifur bjó í Skálholti eftir föður
sinn“.
Það hefur verið á fyrstu árunum
eftir þúsund, sem Gissur hvíti lét
gera kirkju í Skálholti. ísleifur var
vígður 1056 til biskups yfir íslandi.
Sonur hans, Gissur, var svo vígður
biskup að föður sínum látnum. Hann
settist í Skálholt og gaf Skálholt til
biskupsstóls með þeim ummælum,
„at þar skyldi ávallt biskupsstóll
vera, meðan ísland væri byggt ok
kristni má haldast“. Þessu var þá
líka fylgt og Skálholt var biskups-
setur fram undir lok 18. aldar. En
þá bregður svo við, að Skálholt, þessi
höfuðstaður íslenzkrar kristni, er orð-
inn svo niðurníddur, að biskup helzt
þar ekki við lengur. Ekkert skal ég
um það segja, hvaða tilfinningar hafa
bærzt með þeim biskupi, sem yfirgaf
Skálholt. En eitthvað hefur hann
verið risminni en Gissur biskup og
ísleifur faðir hans, sem tóku staðinn
og reistu hann til öndvegis í íslenzku
þjóðlífi. Að vísu höfðu valdhafar rú-
ið staðinn að tekjulindum og vildu
ekki sjá af neinu til endurreisnar.
En fleira kom til. Undanhaldið, sem
gerði vart við sig hjá forráðamönn-
um stólsins, var ekki síður áberandi.
Undanhald, sem jafnframt leiddi til
þeirrar hnignunar kirkjunnar, sem
gætir að nokkru enn £ dag. Það er
nú orðið tímabært að snúa þessu und-
anhaldi í sókn. Vonandi eru aðgerðir
þær, sem farið hafa fram í Skálholti,
fyrirboði þess, að kirkjan hristi af
sér þá deyfð, sem virðist hafa verið
yfir henni og sumum þjónum henn-
ar. Það er talað um, að siðferðis-
ástandi þjóðarinnar sé mjög ábóta-
vant nú á þessum tímum. Um það
skal ekki dæmt hér, hvort svo er nú
fremur en oft áður. En óhætt er að
segja, að vakning í þeim efnum
mundi leiða til bætts ástands. Engum
aðila eða stofnun stendur nær að
hafa forystu um úrbót í þeim efnum
eu kirkjunni og þjónum hennar. En
kirkjan og prestar ásamt biskupi eiga
þá einnig rétt á því, að rikisvaldið
veiti þeim fullan stuðning í baráttu
sinni fyrir því að efla kristindóm í
landinu og þá um leið almennt sið-
gæði.
Ég er sannfærður um, að endur-
reisn biskupsstóls í Skálholti og raun
ar á Hólum einnig mundi hafa miklu
meiri áhrif í þessa átt en annað, sem
gert yrði. Raunar er kirkjulíf og
kristnihald £ Reykjavík það umíangs
mikið, að ekki væri óeðlilegt, að
biskupsstóll væri þar einnig. En er
nokkur fjarstæða, að nú séu þrír
biskupar í landinu? Hin öra fólks-
fjölgun gerir kröfur til margs konar
ráðstafana, sem voru óþekktar, með-
an mannfjöldi í landinu var langt
innan við 100 þúsund.
Framhaid á 46. síðu.
SKÁLHOLT. (Ljósmynd: Páll Jónsson).
a'
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ