Tíminn Sunnudagsblað - 27.01.1963, Page 4

Beinamálið húnvetnska
— þriðji frásöguþáttur
XIII.
ÞORVALDUR sá JÓNSSON, sem
rvo ótæpilega var kcnnt hvarf skip-
stjórans á Hákarlinum, var kominn
aí fólki, sem allmikils mátti sin um
skeið. Faðir hans, Jón garðyrkjumað-
ur, var sonur Gríms lögsagnara Gríms
sonar á Stóru-Giljá, og var því séra
Jón Grímsson í Görðum á Akranesi,
fað'ir Gríms amtmanns á Möðruvöll-
um og móðurfaðir Gríms Thomsens,
föðurbróðir Þorvalds. Móðir Þor-
valds var Guðrún Björnsdóttir, Bene-
diktssonar lögmanns, Þorsteinsson-
ar. Var Þorvaldur í það kyn í nán-
um skyldleika við marga presta og
fyrirmanna um Norðurland og Aust-
urland. Bræður Þorvalds tveir, Grím-
ur Laxdal og Jón Laxdal, gerðust
smákaupmenn í Reykjavík, fljótlega
eftir að einokunarverzluninni var af-
létt, o,g fór nokkug misjafnt orð af
þeim.
Jón Grímsson var um skeið garð-
yrkjuráðunautur upp úr miðri átj-
ándu öld. Gerðist hann bóndi norður
í iandi, en fluttist á efri árum sín-
um til Reykjavikur, ásamt konu
sinni. Þorvaldur fæddist á Þverá i
Laxárdal í Þingeyjarsýslu 17. júlí
1774, en mun hafa borizt ungur vest-
ur í Húnavatnssýsiu. Gerðist hann
þar vinnumaður, þegar hann hafði
aldur tii og var á ýmsum bæjum í
héraðinu. Þótti hann snemma alló-
dæll og hrekkióttur við menn og
skepnur, og var í minnum haft, að
hann batt eitt sinn tvo kettj saman
á rófunum og hengdi upp á stag á
Guðrúnarstöðum i Vatnsdal. En það
var lcngum talið á landi hér, að
hrekkir unglinga við skepnur væru
óheiliaboði. Þótti bað oft rætast, enda
speglaðist í slíku ógæfusamlegt inn-
ræti og gallað uppeldi, sem löngum
hefur dregið hala á eftir sér. Lagðist
það orð á, þegar Þorvaldi óx íiskur
um hrygg, að hann væri fólskur og
ka;dgeðja og vílaði fátt fyrir sér.
Um það leyti er Þorvaldur varð
fulltíða, bjuggu að Fjósum í Svart-
árdal systkin, sem þóttu einkenni-
leg um margt. Var mest fyrir þeim
bróðir, sem hét Þorbergur Árnason.
Ein Fjósasyslra, Guðrún að nafni,
hafði átt tvíbura í lausaleik með Jóni
einhverjum og alið þá.í graslaut við
Fjósasel. Þetta þóttj Fjósasystkinum
hin mesta smán og nefndu þau systur
sína Fortöpuðu Gunnu upp frá því.
Systur hennar litu svo til, að lautin,
þar sem hún ól börnin, hefði saurg-
azt, og fóru þær því á vettvang,
kveiktu bál og sviðu svörðinn með
eldi.
Annað barn Fortöpuðu Gunnu dó,
en hitt náði aldri. Var það stúlka,
sem nefnd var Guðrún. Um aldamót-
in, þegar Guðrún Jónsdóttir var gjaf-
vaxta, gerðist Þorvaldur vinnumaður
á Fjósum og gekk að eiga stúlkuna.
En þrátt fyrir þessi venzl varð sam-
komulag hroðalegt með Þorvaldi og
Þorbergi. Eitt sinn vildi Þorbergur
senda vinnumann sinn í ver suður
á land, en hann neitaði að fara, og
margt fleira bar þeim á milli. Virð-
ast þeir iðulega hafa látið hendur
skipta, og einu sinni sló Þorvaldur
steini fyrir brjóst Þorbergi, svo að
blóð gekk upp úr honum. Fleiri'sög-
ur voru sagðar af skráveifum, sem
vinnumaðurinn gerði húsbónda sín-
um, og var svo hermt í Svartárdal, að
hann hefði stundum elt hann á aðra
öæi til þess að fljúgast á við hann.
Árið 1800 hafði Þorvaldur reist bú
i Holti á Ásum, og fékk þó aðeins
til umráða Jítinn skika, enda búskap
urinn harla smár í sniðum. Þá bjuggu
og í Holti Jóhannes Guðmundsson
og Jarþrúður Eiríksdóttir, sem áð-
ur hafa komið við þessa sögu, og
kom brátt í Ijós, að ekki myndi Þor-
vaJdi semja stórum betur við þau en
Þorberg á Fjósum. Eitt sinn um vet-
urinn bar það við, er þeir Jóihannes
og Þorbergur stóðu yfir fé í haga, að
. í odda skarst með þeim, og kom Jó-
hannes illa leikinn heim til Jarþrúð-
ar og kvað Þorvald hafa á sig ráðizt.
Skömmu síðar fór Jarþrúður niður að
Hjaltabakka og sagði þar frá því, að
Þorvaldur hefði með öðru meira slit-
ið buxurnar niður um bónda sinn, og
var af því ráðið, að hann hefði flengt
hann í haganum.
Sambýlið í Holti varð líka skamm-
vinnt. Fékk Þorvaldur inni á Hjalta-
bakka vorið 1801 og virðist hafa haft
þar nokkur jarðarafnot, en jafnframt
þjónað séra Rafnj að einhverju leyti.
Þar átti hann einkum í útistöðum
við húskonuna, Guðrúnu Guðmunds-
dóttur. Hún átti að gæta fjárins einn
dag í viku, og færði Þorvaldur það
hennj til saka, að hún lét kindur sín-
ar fara saman við annað fé á bæn-
um í haganum. Sleit hann meðal
annars af henni svuntu og tætti í
sundur, veittist að kindum hennar og
hótaði að drepa þær allar og lagði
undir sig ýmsa smámuni, er hún
hreppti af strandinu. Kom þar loks
að Guðrún þorði ekki annað en hrckj
ast brott með kindur sínar um há-
vetur og koma þeim fyrir á Hnúk-
um, og þangað bar hún síðan þeim
hey úr stakki sínum á Hjaltabakka.
Þóttu henni þetta að vonum þungar
búsifjar.
Um svipað leyti lagðist á Þorvald
sá grunur, að hann hefði gert inn-
brot í Sauðanesi og stolið þar miklu
af mat — hangikjöti, tólg og kæfu. —
Raunar voru ýmsir menn í Þingj og
á Ásum orðaðir vig þetta, þeirra á
meðal Erlendur hreppstjóri á Torfa-
læk, en það jók grunsemdir á Þor-
valdi, að hann fór skömmu síðar norð
ur í Fljót og hafði þá meðferðis tals-
vert af tólg til sölu. Létust menn vita,
hvaðan honum kæmi sú tólg, þvi að
hann áttj fáar skepnur. En aldrei
gekkst Þorvaldur við þessu, og er
alls óvíst, hver það var í rauninni,
sem lét greipar sópa um forðabúr
Sauðanesbóndans.
XIV.
Það er líklegast, ag Þon’aldur hafi
farið frá Hjaltabakka þegar vorið cft-
ir strandið, og setzt að á Sigríðarstöð-
um í Vesturihópi, þar sem hann bjó
síðan alimörg ár. Þessi sömu misseri
andaðist faðir hans í Reykjavik, og
tók hann þá Guðrúnu, móður sína,
norður til sín og fékk með henni
búshluti nokkra.
Þess var ekki langt að bíða, að
menn vestur þar kæmust að raun
um, að þeir höíðu fengið ágengan og
76
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ