Tíminn Sunnudagsblað - 27.01.1963, Blaðsíða 8

stekk á Bárunum. Þegar þau komu
heim, vantaði Steíán, og sögðu syst-
kin hans svo frá, að hann lægi afl-
vana við stekkinn. Fór Þorvaldur um
kvöldið að leita hans og reiddi hann
heim um þverbak, því að hann var
ekki rólfær. Nóttina eftir dó dreng-
urinn.
Það var raunar aimæli, að misþyrm
ingar hefðu orðið drengnum að fiör-
tjóni, og voru þær eignaþar föður
hans. Sögðu sumir, að hann hefði
fært hann heim dauðan, en það mun
ekki hafa verið satt. Ekki verður
þó annað sé en séra Jón Míkaelsson
í Vesturhópshólum hafi jarðað dreng
inn umyrðalítið, og lét hann svo
ummælt-í prestsþjónustubókinni, að
hann hefði dáið úr aflleysi í fótum
og fásinnu eftir þriggjc vikna vesöld.
Sé mark takandi á því, hefur hann
verið rekinn sjúkur á stekkinn með
systkinum sínum.
Bættí þessi atburður að sjálfsögðu
ekki um fyrir Þorvaldi, þótt raunar
væri það ekki einsdæmi, að börn óg
unglingar dæju með snöggum og grun
samlegum hætti. Það var oft virt til
vorkunnar, þótt húsbændum yrði
stundum þyngri höndin á ungviðinu
en það þoldi.
XVII.
Guðrún gamla Björnsdóttur lagðist
1 kör um þetta leyti eða jafnvel fyrr,
og þyngdist þá enn hagur hennar,
þegar hún var ekki lengur sjálf-
bjarga. Seinni kona Þorvalds var að
sönnu talin henni mildari, en matur
var naumur útilátinn, sem áður og
umhirða var fyrir neðan allar hellur.
Hírðist gamla konan lítt eða ekki
ræst í fleti sínu misserum saman,
markvik af óþrifum. Sagðj húsfreyja,
ið angur sækti svo ákaft á hana, að
;ún væri jafnilla farin að morgni,
þótt af henni væri hreinsað að kvöldi.
Gegn slíku fári var ekki létt að stríða.
Þannig mornaði gamla konan og
þornaði, unz hún sálaðist í vetrar-
lok 1812.
Svo vildj til, að Guðrún Einars-
dótbir, kona Þorvalds, kom um
þetta leyti að Bjarghúsum til Sæ-
mundar bónda Brynjólfssonar og
gisti þar eina nótt. Næsta dag, mið-
vikudaginn síðastan í vetri, íylgdi
Sæmundur henni að Sigríðarstöðum.
Komu þau þangað seint á degi, og var
þá séra Jón Míkaelsson í Vesturhóps-
hólum þar fyrir, nýbúinn að þjón-
usta kerlingu. Var gnægð matar bor-
in fyrir þá Sæmund og prest og á
enga lund til sparað, því að Þorvald-
ur var geslrisinn og veitull, þegar
sá gállinn ' ar á honum. Þegar þeir
höfðu matazt, kvaddi prestur og
snerj heimleiðis, en fyrir þráláta bón
húsbændanna féllst Sæmundur á að
gista.
Hann veitti því athygli, að gamla
konan var sífellt að krjá eftir- ein-
hverju um kvöldið, líkt og hún væri
að biðja um næringu. Ekki varð hann
þess þó var, að neinu væri vikið að
henni, en einu sinni fór tengdadóttir
hennar til hennar og var hjá henni
litla stund. Skreið hún þá kvik af
lús, er hún kom frá henni.
Um óttubilið gaf gamla konan upp
öndina. Var þá undinn btáður bug-
ur að því að hefja hana út þaðan,
sem hún lá. Komst Sæmundur svo
að orði, að það hefðj „fært með sér
stærsta viðbjóð“, og þá sjón, sem
hann sá, kvað hann lengi verða sér
minnisstæða. Líkami gömlu konunn-
ar var allur mórauður sem torfa og
líkastur því sem legið hefði í garði.
Beinin voru með öllu holdlaus, svo
að ekki vottaði einu sinni fyrir lær-
um, og héngu saman á sinum einum.
Sæmundur hraðaði sér brott morg-
uninn eftir. Kom hann við á Þor-
finnsstöðum, sagði bóndanum þar,
Þorláki Þorlákssyni, andlátsfregnina
og lét liggja orð að því um leið, að
hann „hefði aldrei önnur eins mold-
arbein séð“.
„Biddu guð um þig“, svaraði Þor-
lákur. „Hvemig átti það öðru vísi
að vera eftir þvílíka meðferð?"
Undraðist Sæmundur með sjálfum
sér, hve lengi líf hafði getað fólgizt
í svo aumlegri hryggðarmynd &em
gamla konan var, en kveinkaði sér
við að tala margt um þetta. Samt
frétti Þorvaldur eftir honum orða-
skipti þeirra Þorláks á Þorfinnsstöð-
um og veitti honum ákúrur fyrir að
bera út óhróður um heimili sitt og
kvað honum hollast að gæta tungu
sinnar.
Ekki fékkst séra Jón Míkaelsson
neitt um fráfall Guðrúnar gömlu,
fiekar en drengsins tveimur árum áð-
ur. En það heyrðu nágrannarnir, að
Guðrúnu Einarsdóttúr þótti miður á-
mæli það, sem heimilið varð fyrir
vegna dai\.-a kerlingar.
XVIII.
Þorvaldur fluttist frá Sigríðarstöð-
um vorið 1812 og keypti Gauksmýri
í Línakradal af Jónasi bónda Jóns-
syni á Gili. Þegar Eggert Rafnsson
frétti, að Þorvaldur væri að kaupa
jörð, sagði hann:
„Nú — hann hefur nóg af pening-
um. Ég sikal þegja“.
Svo er að sjá, að Þorvaldur hafi
komið sér miklum mun betur á
Gauksmýri en Sigríðarstöðum. Þó dó
þar annað barn hans með þeim að-
draganda, að ekki var tortryggnis-
laust.
Það hafði legið sá orðrómur á i
Vesturhópi, að Þorvaldur væri sér-
lega harðleikinn einni dóttur sinni,
Björgu að nafnj. Þess gætti einnig
eftir að hann var fluttur í Línakra-
dalnn. Flúði hún stundum að heiman
af ótta við föður sinn og leitaði at-
hvarfs á öðrum oæjum. Var hún þá
oft illa til reika og klæðvana mjog.
Jósef nokkur Tómasson bjó eitt ár í
Múla, og kvartaði Björg litla iðulega
við heimilisfólk hans um atlæti það,
sem hún átti við að búa. Einu sinni
kom Þorvaldur að Múla að leita telp-
unnar. Var hún þá þangað komin,
svo sem hann hafði getið sér til, en
faldi sig, þegar hún varð hans vör.
Fjölyrti hann við konu Jósefs um
ótryggð telpunnar, en hún bar í
bætifláka fyrir hana. Eftir nokkurt
þóf var þó telpan framseld gegn því
loforði, að hann skyldi ekki hefnast
á henni.
Ekkj er þess getið, hvernig það
loforð var efnt. En langlíf varð Björg
ekki. Þegar fram í sótti, tók að þjá
hana einhvers konar þemba eða of-
fylli, og andaðist hún að lokum eftir
langan vesaldóm veturinn 1815, fimm
tán ára gömul. Var talið, að mein-
læti hefðu orðið henni að bana.
En ýmsir köstuðu því á milli sín, að
sultur og seyra og hrakleg meðferð
hefði orðið henni að aldurtila. En
ekki kipptu menn sér upp við það.
Einn sinna beztu bænda í nágrenn-
inu sagði síðar svo frá, að sig ræki
minni til þess, að einn krakki Þor-
valds, „ótuktarskepna sögð og ódygg,
hefði vesældazt einhvern veginn
upp“. Þannig var illt uppeldi barns-
ins notað til þess að afsaka dauða
þess: Það hefði farið fé betra.
XIX.
Þótt Þorvaldur reyndist grönnum
sínum friðsamari eftir að Gauks-
mýri kom en áður hafði verið, kom
þó fyrir, að í svarra slægi. Haustið
1817 fóru bændur í leitir fíam á
heiði, og voru Þorvaldur og Símon
bóndi Bjarnason í Múla meðal þeirra.
Nokkrar slettur gengu milli manna,
og sneiddu sumir Símon fyrir hrossa-
kjötsát. Teitur bóndi Einarsson á
Þóreyjarnúpi sagði, að hann skyldi
ekki svara þessari tilbekkni. Þá gall
Þorvaldur við:
„Þessi gat latið þig þegja, Símon“.
Símon sagðist ekki fyrirverða sig
fyrir að þegja við hrossakjötsdylgjun
um, því að hann ætti ekki neina pen
inga í, kístli. Þorvaldur reiddist þeg-
ar og spurði, hvort hann væri sá
helvítis fantur að skensa heiðarlegt
fólk til hefnda við aðra menn. Símon
spurði, hvort hann tæki þessi orð til
sín, og játti Þorvaldur því. Símon
sagði, að hann mætti þá eiga það sín
vegna.
„Ég skal hugsa til þín, Símon“,
svaraði Þorvaldur með mikilli
þykkju, „það er nú ekki liðin öll
nótt enn, meðan hún er ekki liðin
ncma hálf“.
Símon sagði, að hann skyldi koma
undir eins, ef hann þyrði, en Þor-
valdur svaraði því ekki. En nokkru
síðar kom Símon með rekstur að
Framhald á 93. sKSu.
80
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ