Tíminn Sunnudagsblað - 07.04.1963, Blaðsíða 3

Þessi höggmyndagerS er ekki af
fornum uppruna. .Hún á rætur sínar
að rekja til þess tíma, er Indíánum
og hvítum mönnum laust saman á
iþessum slóðum. Indíánarnir sáu tré-
skurðarmyndir hjá sjómönnum, og
Hædamenn, er voru á hvalveiðiskip-
um á sumrin, lærðu listir sínar þar
upphaflega. Þegar fram liðu stundir,
tóku Indíánarnir svo að höggva og
rista myndir sínar í stein, og áður
en varði urðu þessar höggmyndir
verzlunarvara. Enginn veit þó með
vissu, hvenær þetta gerðist, en elztu
höggmyndir af þessari gerð, er menn
vita aldur á, eru frá 1820 eða þar um
bil. Um miðja nítjándu öld voru verk
þessa fámenna Indíánaflokks kunn
víða um heim, og var gullöld þessa
listiðnaðar á árunum 1840—1880.
Upp úr 1880 varð eftirspúrnin svo
mikil, að Indíánarnir freistuðust tU
þess að leggja meiri áherzlu á fjölda
þeirra muna, er þeir hjuggu, en feg-
urð þeirra og fjölbreytni.
Höggmyndir Hæda-Indíánanna voru
eingöngu ætlaðar td prýði og skemmt-
unar — þeim var einungis ætlað að
gleðja augað. Það var aldrei kveikt
í tóbaki í pípunum, sem þeir bjuggu
til, og diskar þeirra og skildir voru
ekki til neinna gagnsmuna hafðir. En
á blómaskeiði þessarar höggmynda-
gerðar var mikil alúð lögð við hvern
einasta grip. Stundum voru bein og
skeljar felldar í þá og litur borinn í
dræíti, þar sem það átti við. Þannig
var nostrað við hvert smáatriði á
meðan ekki var fastar sótt á um
þessa gripi en svo, að listamennirnir
hefðu nægan tíma til þess að fága
þá og skreyta.
Það er kunnugt um nöfn og ýmis
æviatriði margra hinna beztu Usta-
manna í hópi Hæda-Indíánanna á
nítjándu öld, og er slíkt fágætt um
verk frumstæðra þjóða. Mörg verk
þeirra spegla helgisagnir og þjóðsög-
ur Indíána, en önnur eiga rót sína
að rekja til sögulegra atburða. En
þegar fram í sótti, tók það að setja
mark sitt á myndirnar, hverju hvítu
mennirnir, sem keyptu þær, virtust
helzt fíkjast eftir. Markaðshorfurnar
tóku að segja listamönnunum fyrir
verkum.
Óvíða er til mikið safn þessara
gripa. Steinninn, sem þeir eru gerðir
úr, þolir illa hnjask og brotnar, ef
ógætilega er með hann farið. Þess
vegna hafa margar gamlar myndir
skemmzt. Það vantar nef á fuglana,
höfuð og hendur á fólkið, árar á bát-
ana. Það, sem af hefur brotnað, er
oftast nær glatað.
Framhald á 333. sí'ðu.
f
T I M t N N
SUNNUDAGSBLAÐ
3115