Tíminn Sunnudagsblað - 07.04.1963, Blaðsíða 5

og öræfi. Vorið var orðið grænt i
lautum með heiðarblóm hér og hvar,
sem hneigðu sig hátíðlega fyrir nýj-
um kaupakonum. sem áttu leið hjá. Þá
var hrossalykt og jóreykur í íslenzkri
rómantik. Sveifm lokkandi ævintvri,
en iþó um leið vinna og lærdómur, —
sá eini, sem maður fékk, segir Ásta.
Þá voru skólarnir ekki fyrir ungar,
fátækar stúlkur. Þeirra skóli var
lirífan og hlóðarreykurinn, sem súrn-
aði í augum.
Það er fallegt í Möðrudal, ósnorlið
land, eyðilegt með sandstormum, þeg-
ar fastur vindur blæs. Þetta land er
gott fé, því að það er mikið og viða
gróið. Þegar Ásta kom í Möðrudal,
bjó þar Stefán, faðir hins margfræga
Jóns, sem þar býr nú og syngur hæst
allra manna á íslandi. Stefán var
skemmtilegur maður, segir Ásta og
fjármargur. Hann átti þúsund fjár. í
Möðrudal var sú fallegasta baðstofa,
sem Ásta hafði séð. Tengdafaðir Stef
áns byggði hana á sínum tíma. Hún
tók vel við sól og náði alveg upp í
mæni. Húsið sitt hvorum megin við
hana voru kölluð Suður- og Norður-
hús. Yfir þeim báðum var eitt her-.
bergi og á milli þeirra lá brú yfir
baðstofuna. Vinnumennirnir sváfu
uppi á lofti, húsbóndinn í Norður-
húsinu, en húsfreyjan, dæturnar þrjár
og kaupakonurnar þrjár í Suðurhús-
inu.
Það eru 55 ár síðan Ásta var
kaupakona í Möðrudal. Þá lá þangað
enginn vegur, allar ár óbrúaðar og
stundum vont með ferðir til og frá,
sérstaklega á haustin, þegar færð var
tekin að spillast. Heyskapur í Möðru-
dal var einkennilegur. Þar var lítið
túnstæði, en mikið þurfti að heyja
handa öllu þessu fé. Miklir mýrar-
fiákar voru ofan við bæinn og þar
var mikið heyjað. Sandblásturinn
hafði séð fyrir mörgum grasflákanum,
en sums staðar stóðu hólar með mel-
gresi upp úr sandauðninni, og vinnu-
konurnar og vinnumennirnir fóru frá
einum hólnum til annars, slógu og
rökuðu. Hólarnir voru aldrei slegn-
ir að ofan, aðeins að neðan. Topparn-
ir stóðu eftir. Þeir voru handa fénu:
Það eina, sem stóð upp úr auðninni,
þegar snjór lagðist að. Líka var lieyj
að lauf; grávíðir, fram í svokölluð-
um löndum á bökkum Jökulsár. Þar
lá Ásta einu sinni við í vikutíma.
„Við höfðum engin tjöld, segir hún,
bara teppi og amboðin. Mat höfðum
við með okkur og aðra kúna á bæn-
um. Það var farið að halla sumri, en
okkur leið samt vel, heyjuðum mikið
lauf og bárum saman. En í vikulok-
in skellti hann stormi á okkur, og
heyið fauk allt saman út í Jökulsá".
Stefán bóndi hafði tvö hundruð ær
í kvíum og það þurfti að mjólka
kvölds og morgna. Það gerðu vinnu-
konurnar þrjár. Ásta segir, að það
hafi alveg verið óhætt að treysta
froðublettinum á lendinni á rollun-
um, sem þær settu á þær, þegar
þær voru búnar að fara undir þær;
—- einn blett fyrir hvora umferð. —
Sóðaleg vinna var þetta stundum,
þegar blautt var. Þetta var kvenna-
verk. Vinnumennirnir komu ekki ná-
lægt því — nema þeh' héldu stund-
um í eina og eina rollu, sem erf-
itt var að fást við, fengu svo kannski
að súpa á fötunum stöku sinnum og
fúlsuðu ekki við því, þótt barmarnir
væru ekki sem hreinastir.
Elzta dóttir Stefáns var rjómabú-
stýra og sá um alla vinnslu mjólkur-
innar. Hún hafði lært mjólkuriðnað
í Danmörku og kunni vel til sinna
verka, og undir hennar umsjá voru
búnir til ostar, sauðasmjör og skyr.
Það var alltaf nóg að bíta og brenna
í Möðrudal og þar var engum íþyngt
með of mikilli vinnu. Stefán kallinn
var ríkur og hjálpaði mörgum. Hann
var fólki sínu góður og skaut undir
það hestum um helgar. Þá fór það
stundum ríðandi í Jökuldalinn, sex
tíma reið, og hitti fólk þar að máli.
í Jökuldal var þá vel búið á öllum
jörðum, sums staðar stórbýli eins og
á Eiríksstöðum, Brú og Hofteigi. Á
Hofteigi bjó prestur þeirra dalbúa.
Hann hét Haraldur Þórarinsson og
messaði alltaf á 17. lielgi í Möðru-
dal. Þá kom þar margt manna og öll-
um var vel veitt. Annars komu fáir
í Möðrudal.
Útlendingar, sem voru að reyna að
hressa upp á sálina í þessu framandi
landi, sem laugaðist enn fjarlægðinni,
bláum fjöllum, 'hreinni golu og
skýrri sól, komu þar stundum við á
ferð sinni um landið. Og Helgi Pjet-
urss kom þangað, þegar hann var að
skoða landið, sem drottinn hafði gefið
honum í vöggugjöf. Hann kunnl að
meta þetta land, bæði sem maður
og vísindamaður og sá söguna spegl-
ast í jarðlögum þess. Helgi átti erf-
itt með svefn. Það fylgdi honum
hvert sem hann fór. Hann sagði, að
það væri svo mikill skarkali í bæn-
um og ætlaði að sofa í kirkjunni. En
þar hjá stóð pútnahús og sá, sem þar
réði ríkjum, bar enga virðingu, •—
hvorki fvrir guði né mönnum — ekki
heldur Helga Pjeturss. Hann galaði,
þegar honum sýndist og horfði með
stolli á baksvipinn á Helga Pjeturss,
þegar hann lallaði með sængina út
að Jökulsá. Þar fékk hann loks svefn-
friðinn.
Ásta fór á grasafjall. Það var ekki
grasafjall Þjóðleikhússins og revíu-
Skugga-Sveins. Það var íslenzkt grasa
fjall með döggvotar hlíðar. Hún dró
pokann sinn á eftir sér alla nóttina,
fékk þreytuverk í bakið. „Maður var
örþreyttur og sofnaði um leið og sól-
in kom upp“. — Enginn söngur, ekk
ert orkestur, enginn tilbúningur: —
Grasafjall, eins og Matthías þekkti
það, eins og Ásta og öll hin þekktu
það. Það var veruleikinn sjálfur: —
Grösin í pokanum, sofandi fólk und-
ir ábreiðum og sólin að skríða upp
á himininn.
Ásta eyddi sumrunum í Möðrudal,
en vetrunum í Reykjavík. Þá var
Reykjavík lítil. Hún var svo lítil, að
afi og amma Ástu, sem bjuggu í
Holti, áttu heima upp í sveit. Þau áltu
tún alveg frá Skólavörðustíg niður
að Óðinsgötu. Þá höfðu margir bú-
skap í Reykjavík. Borgarmenningin
hafði ekki enn haldið innreið sína
hátíðlega. Þá voru konur inni við
Þvottalaugar og hestvagnar á götun-
um. En menningin útlenzka var
samt á næsta ieiti, enda sköipmu fyr-
KAUPAVINNA í Möðrudal fyrir hálfum sjötta tug ára. Lengst til Hægri á mynd-
innl er Ásta Ásgeirsdó'ttir. Við hlið hennar stendur önnur kaupakona, þá smalinn,
Helgi Tryggvason, sem síðar varð einn frægasti bókasafnari þessa lands. Síðan
koma þrjár dætur Stefáns ( Möðrudal.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
317