Tíminn Sunnudagsblað - 07.04.1963, Blaðsíða 14

NfGER VAR ASTRIÐA HANS,
NICER VARÐ GRÖF HANS
■ItaflHMMMWniMMMtMMMMMinnNMfMMmMmMMW
SAGA lan/ikönnunarferða átjándu
aldarinnar er liarmsaga: Landkönn-
xiMr lögðu af stað úr lilnuin jiekkta
heimi til hins óþekkta, skip leystu
festar, burðarmenn öxluðu byrðar
sínar og hurfu siónum — um eilíf5.
Enginn velt, hvað þeir fundu, eng-
inn veit, hvað þeir reyndu. Menn
vita aðeins, að þeir snéru aldrei aft-
■ur. Þannig er saga margra landkönn-
uða, — en ekki allra. Sumir komu
aftur til mannabyggð'a, líkt og úr á-
• lögum og höfðu þá stáekkag hciiniinn
sem svaraði ferð þeirra. Aðrir komu.
urðu frægir og settust að um kyrrt,
þar til hið óþekkta dró þá til sín á
uý og skilaði þeim ekki aftur. — Slík
er saga Mungo Parks.
Hann fæddist 1777 í Skotlandi,
sjöundi í röðinni af þrettán systkin-
um. Hann átti hljóðláta æsku og
var sem drengur hátíðlegur, hljóður
og gæddur mikilli sjálfstjórn. For-
eldrar hans vonuðust til, að hann
gerðist þjónn kirkjunnar, en hann
hafði enga köllun og sneri sér að
læknisfræðum, þegar hann hafði ald-
ur til
Ekkert benli til þess, að Mungo
Park yrði landkönnuður og fljótið
Niger í Afríku ætti eftir að verða
honum fylling og ástríða lífs hans.
Hann lifði í þröngu og lokuðu um-
hverfi og virtist ekki hafa minnstu
löngun til að rjúfa þann vítahring,
sem skozka hálendið skóp dalbúun-
um. — En dag nokkurn kom mágur
hans, James Dickson, í heimsókn og
fékk Park með sér í plöntusöfnunar-
ferð um hálendi Skotlands, og ein-
hvern tíma í þeirii ferð trúði Park
Dickson fyrir því, að hann hefði
ekki löngun til þess að eyða ævi sinni
sem læknir.
Sir Joseph Banks, vinur og sam-
ferðamaður hins mikla landkönnuð-
ar Cooks, var kunningi Dicksons, sem
kom því til leiðar, að þeir Banks
og Park kynntust. Þau kynni leiddu
til þess, að Park fór sem skipslækn-
ir á skipi Áustur-indverska-verzlunar
félagsins, sem hér Worcester, til Sum
atra. í þessari ferð vaknaði vísinda-
legur áhugi hans, og hann uppgötvaði
og lýsti átta nýjum fisktegundum.
Ferðin tók eitt ár.
Einmitt á þessu ári lagði aðalsmað
ur að nafni Houghton af stað í land-
könnunarferð í Afríku á vegum Ensk
afríkanska félagsins, en það félag
hafði sir Joseph Banks stofnað. Afr-
íka var ókannað Iand að heita mátti
nema með ströndum fram, og ein af
mörgum ráðgátum innlandsins var
fljótið Niger. Þó var langt síðan
Evrópumenn höfðu vitað um tilvist
þess. Gríski sagnritarinn Heródót lýs-
ir því og segir það skipta Afríku líkt
og Dóná Evrópu; ónákvæmari gat
lýsingin varla verið. Hann getur sér
þess til, að það sé álma, sem renni
úr Níl til austurs. Fleiri fornir sagn-
ritarar höfðu líkar skoðanir. Þegar
Portúgalir settust að á ströndum Afr-
íku á fimmtándu öld, heyrðu þeir
sagnir um þetta. mikla fljót innlands-
ins og drógu þá ályktun af, að fljótið
væri upptök árinnar, sem féll til sjáv
ar við Verde-höfða. Þessi hugmynd
hafði ekki við rök að styðjast, eins og
síðar kom í ljós.
32 6
•^T! r
T í M I N N - SUNNUDAGSBLAÐ