Tíminn Sunnudagsblað - 07.04.1963, Blaðsíða 19

sóttin réðst að þeim hvað eftir ann-
að. Þegar þeir gengu, drógust fætur
þeirra vig jörðina. Þeir skulfu, þeg-
ar regnið skall á þá og þeir skulfu,
þegar sólin kom upp. Júní leið, júlí
og ágúst. Þeir voru enn ekki komnir
að Niger. — Hvernig gat Park með
alla sína reynslu til stuðnings, ímynd
að sér, að þeir næðu Niger á einum
mánuði? — Mungo Park var ábyrgur
fyrir ferðaáætluninni og hann var
ábyrgur fyrir stjórn leiðangursins.
Fyrir hvort tveggja hlýtur hann hinn
þyngsta dóm. Það var líkt og hann
væri haldinn illum anda, sem rak
hann áfram með sama hætti og hann
sjálfur rak mennina áfram. 10. ágúst
skrifar hann þessi orð í dagbók sína:
„Þarna fann ég marga hermennina
sitjandi og herra Anderson liggjandi
við runna, að því er virtist að dauða
kominn, tók hann á bak mér og bar
yfir ána. Bar byrðar múldýrsins yfir
ána og dró'það sjálft yfir á eftir mér.
Fór síðan með hesþ herra Andersons
yfir, o. s. frv., — var orðinn mjög
máttfarinn eftir að hafa farið jýfir
ána sextán sinnum, — skildi fjóra
hermenn eftir með múldýrum þeirra,
sem voru of máttfarin tii þess að kom-
ast yfir fljótið með byrðar þeirra“.
Þessi maður var rekinn áfram líkt
og brjálaður væri — en hetjuskap
sýndi hann. Því verður ekki neitað.
Hann var eini maðurinn af öllum
leiðangursmönnum, sem stóð enn á
eigin fótum og barðist gegn ofur-
mætti Afríku. Anderson var sjúkur,
Scott var sjúkur — allir voru sjúkir
nema þessi maður, sem afneitaði
mannúðinni, bvi að ástríðan - Niger •
hafði heltekið hann. Hann skrrfar:
„Skömmu síðar sté sjúki maðurinn
af hesti mínum og lagðist niður við
lítinn vatnspoll og neitaði að rísa
upp. Ég rak múldýrið og hestinn á
undan mér. Fór fram hjá nokkrum
sjúkum mönnum“. Af hverju snéri
maðurinn ekki við og reyndi að
bjarga lífi manna sinna? — Hann
hélt áfram, áfram. Dagbók hans seg-
ir: „Það rigndi viðstöðulaust allt síð-
degið, og sjúku hermennirnir komu
ekki allir fyrr en komið var myrkur.
Aðeins þrír hermannanna voru færir
um að reka asna sína í dag“. •— Scott
var horfinn og fannst ekki þrátt fyrir
leit að honum. 18. ágúst skrifar Park:
„Aðeins einn hermannanna fær um
ag reka asna sinn“. En daginn eftir
birtist Niger: „Einu sinni enn sá ég
Niger streyma með miklum flaumi
eftir sléttunni. Eftir allt erfiði, sem
við höfðum gengið í gegnum, var
þessi sjón til mikillar gleði“ . . . En
þegar ég minntist þess, að % hlut-
ar hermannanna höfðú látizt á göng-
unni og ag auk hins bága ástands okk
ar höfðum við engan smið til að
smíða báta, sem við höfðum ætlað
að nota til íerðarinnar niður eftir
fljótinu, virtisl útlitið dálítið skugga-
legt“.
„Dálítið skuggalegt!" — Þessi setn
ing er meistarastykki: Aldrei hefur
jafn mikið vanmat á aðstæðum og
birtist í þessum orðum átt sér stað
í sögu landkannana. — Af þeim 38
hermönnum og smiðum, sem höfðu
lagt af stað frá Gambía, voru sex her
menn og einn smiður á lífi.
Park varð sér og mönnum sínum
út um eintrjáninga eftir mikið stapp
og erfiði. En dauðinn hélt áfram að
fylgja þeim niður fljótið,
6. september andaðist einn maður
og mánuði síðar tveir í viðbót. — í
enda október andaðist Anderson: —-
„Góðvinur miiin herra Alexender
Anderson andaðist í morgun fimmtán
mínútur yfir 5“ . . . „Ég vil aðeins
taka það fram, að enginn atburður,
sem átt hefur sér stað í ferðinni, hef
ur varpað minnsta skugga í hugskot
mitt nema þegar ég lagði herra And-
erson í gröfina“(!). — Að baki hans
lágu fimm hundruð mílur, þar sem
lík hermanna hans lágu dreifð. Hann
hafði teymt þá inn í ógnir regnsins
og skilig þá eftir hjálparvana, látið
þá horfast alema í auðninni í augu
við dauðann, — en enginn þessara
atburða hafði varpað minnsta skugga
í hugskot hans! Og hann skrifar: —
„Allt er til reiðu, og vig siglum í
fyrramálið eða annað kvöld“.
Nú voru aðeins Martyn og tveir
aðrir menn á lífi auk hans sjálfs.
Hann gat rétt mannag einn ein-
trjánung og lagði af stað niðiir Niger
20. nóvember. Auk hvítu mannanna
voru þrír þræiar með í förinni og
túlkur hans, Amadi Fatouini. Það,
sem vitað er um ferðir Parks og
þeirra félaga eftir þetta, er byggt á
frásögn túlksins:
Þeir höfðu ekki langt farið, er þeim
var veitt eftirför. Þrír eintrjánungar,
skipaðir vopnuðum blökkuni'innum,
birtust á eftir þeim. Þeir komust
„Enginn víkur þér“
Jón Brynjólfsson Thorlacius frá
Hlíðarenda erfði of fjár, og fékk
hann að konu Þórunni, dóttur Hall-
dórs Brynjólfssonar, biskups á Hól-
um. Voru þau bæði samvalin um með
ferð fjármuna.
Jón fékk umboð Kirkjubæjarklaust
ursjarða, en var sviptur því sökum
óreglu, og bjó hann síðan lengi á
Stóra-híúpi í Hreppum. Saxast þá óð-
um á eigur hans, því að hann seldi
erfðajarðir sínar hverja af annarri,
en þess sá lítinn stað, er hann fékk
í aðra hönd. Eitt sinn reið Jón
undan. Neðar við fljótig veittu sjö
eintrjáningar þeim eftirför, sem þeir
einnig réru af sér. Skammt vestan
við borgina Gouroumo veittu sextíu
eintrjánungar þeim eftirför. Leiðang-
ursmennirnir skutu á þá og drápu
fjölda manna og komust undan. Um
þessar mundir andaðist annar her-
mannanna.
Þannig héldu þeir áfram ferð sinni,
skjótandí og drepandi til þess að
halda sjálfir lífi. Fatoumi gekk á land
í héraði einu við fljótið, sem Haousa
nefndist. Hann hafði lofað þjónustu
sinni, þar U1 þangað væri komið. Þar
staldraði Park við í tvo daga. Síð-
an hélt hann áfram ferðinni. Neð-
ar við fljótið er þorp, sem heitir
Boussa. Framan við þetta þorp, er
klettaspöng, sem nær alveg yfir fljót-
ið, en op í miðju hennar, þar sem
fljótið streymir í gegnum með mikl-
um krafti Konungur þessa svæðis
haiði átt ag fá gjafir frá Park. Park
hafð iátið höfðingja þorpsins, þar
sem Fatoumi 'or í land, hafa þær,
En mifðinginn -iiafði haldið þeim
handa sjálfum ser. Konungurinn hélt
þvi. að Park i.i ri um ríki hans án
þess að borga hinn tilskilda ferða-
toll. Hann sendi mikinn her til þess að
varna því, að Park kæmist í gegnum
opið á klettaspönginni.
Þegar Park bar að, hafði herinn
tekið sér stöðu. Samt sem áður gerði
Park sig líklegan til að fara í gegn-
um opið. Örvar, spjót og steinar
dundu á eintrjánungnum. Park og
Martyn vörðust af mikilli hreysti. —
Tveir þrælanna voru drepnir. Park
fleygði öllu lauslegu útbyrðis, en
straumurinn var of sterkur, fjand-
mennirnir of margir. Park þreif í
annan hvíta manninn og stökk fyrir
borð. Hig sama gerði Martyn. Þeir
drukknuðu allir.
Park hafði teymt 38 manns í dauð-
ann vegna Niger. Sjálfur hlaut hann
þar hinztu hvíld. Niger hafði sigrað.
Þjórsá á Nautavaði. Þegar hann var
kominn yflr, vék hann hesti sínum
við á bakkanum með svofelldum um-
mælum:
„Enginn víkur þér neinu, vesaling-
ur“.
Seildist hann um leið niður í vasa
sinn og varpaði fjórum spesíum út
á ána.
Árrisull brúðgumi
Tómas hét formaður 1 Rifi á Snæ-
fellsnesi og bjó með konu þeirri, er
Kristbjörg hét. Hún hafði lengi sótt
fast, að hann ætti sig, en hann fór
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
331