Tíminn Sunnudagsblað - 14.04.1963, Qupperneq 3

VÍOIDALSTUNGA.
hjáleigunum Fossi og Bjarghúsum er
talin 40 hndr. Um staðinn farast síra
Jóni orð á þessa leið meðal annars:
„Þessi jörð hefur frá fornöld legið
undir sandskriðuföllum ofan úr Sóta
felli, rétt upp undan staðnum, sem
■hafa. aftekið helming hins foma túns
og borið sandhau.ga á hitt. Enn nú
sést sprunga, nokkurra mannhæða
djúp í fellinu, sem hótar máske gjör-
samlegri eyðileggingu. Engjar eru hér
snöggar og forugar, en útbeit litil.
Landkostir á Heydalnum hér upp frá
eru all.góðir á sumri, en á vetri
ónýtir“.
Lýsingar síra Jóns á Breiðabólstað
gefa ekki sérlcga glæsilega mynd af
þessum forna ríkis- og lærdómssetri,
en séu hafðav í huga þær barlóms
og vonleysisraddir, sem kyrjuðu sult-
arsöng frá flestum prestsetrum á
þessum árum, segja þessi orð litla
raunasögu, aðeins hið algenga lak-
lega. Þau eru vottur lítillar getu og
lítilla framtíðarvona. en alltaf viss-
ara að gefa ckki of góða mynd af
umhverfi og aðbúð, enda aldrei að
vita, hverjir kæmust í skýrslurnar í
Iíöfn. Til samanburðar má hér til-
færa nokkui orð úr sóknarlýsingu síra
Ögmundar Sigurðssonar á Tjörn á
Vatnsnesi, þess lærða gáfumanns.
Hann heldur með bæjum utan frá
Krossnesi og finnst fátt um fína kosti.
„Tjörn. kirkju=laðurinn“, segir hann,
„þessarar jarðar göfugheit verða ei
upp talin sem skyldi. Hún er 20 hndr.
að' dýrleika, túnið 14 dagsláttur og
fæst aldrei nema liðugt fyrir eina
kú af því. Það sprettur hvorki í
góðu ári né illu- og á ekki sinn maka
í þýfí og óknstum, því það batnar
ekki þó árlega sé á það kakkborið.
Jiirðinni fylgja 27 ær í kvígildi, og
veit ég ekki. hvaðan hey fyrir þær
skyldi fást, ef engjastykki það, sem
Tjörn tilheyrir lengst frammi á Þor-
grímsstaðadal, bregzt. í sumar feng-
ust þar 21 hestur hevs. Jörðin er ein-
hver mesta harðinda og hættujörð,
liggur rétt við sjóinn, spottakorn
frá fjallinu, á höfða þeim. er lengst
skagar í sjó út móti norðri. Reka
get ég ekki taiið henni til gildis. því
hér sést aldrei staur að landbera —
nema í útnyrðingi, er sjaldan kem-
ur . . . útslæg.iur eru engar nema í
óbotnandi flóum, er hvorki menn né
skepnur yfir komast hættulaust . . .
Útræði verður ekki haft vegna brims
og iðulegra storma og óveðra. Eng-
in sela- eð'a hrognkelsaveiði. Hafís-
inn kemur hér árlega, arðlaus, og
er það sannrevnt, að þá hann hverf-
ur, verður fólk hér þakið í kláða . . .“
Með þessari visu lætur síra Ögmund-
ur útrætt um Tjörn á Vatnsnesi:
Tjörn er hjólás sá
und hveli norðurs,
um hvern óveður
eilíf snúast.
Um veðurfarið i Bi-eiðabólstaðar-
prestakalli segir síra Jón Þorvarðar-
son: Vindar: Veðrasamt er hér í
meira lagi, helzt frá útsuðri og norðri.
Snjór: Snjóasamt er hér á vetrum,
ýmist af norðri eða suðvestri_ Hafís
kemur hér oftast árlega og liggur
við, oft lengst fram á sumar, sem or-
sakar norðanstorma og grasbrest. —
Og ekki gerir síra Jón mikið úr veiði-
skapnum, nema •stundum lítið af laxi
í Víðidalsá og refaveiði með byssu.
Þegar laxveiði .gefst, er hún stunduð
eftir Jónsmessu með dráttarneti, en
silungsveiði í Vesturhópsvatni vor og
haust. —
Um farfugla segir: Eftir sumarmál
koma þeir og hverfa að liðnum slætti.
Sláttur byrjar í 14. viku sumars og
endast í 21. viku, en seinna, þegar
viðrar vel. Fjárræktin er einustu
bjargræðisvegir — og lestarferðir
eftir fiski ýmist á Suður- eða Vestur-
land Víða eru færikvíar brúkaðar á
hörð tún, nær því alls staðar kýr
hafðar inni á sumar, en hestar ekki
traðaðir. Tún eru vel ræktuð, en tún-
garðahleðslur og túnasléttun varla
nefnandi. Vatnsgreftir víða tíðkaðir,
en of lítið haldið upp á kálgarða-
rækt. Kvikfénaður fær oft höfuðsótt,
laka og bráðasóttir, sem engin ráð
eru við nema dýralækningabðk Jóns
Hjaltalíns.
Mörg er búmannsraunin, og víst
hafa Breiðabólsstaðarklerkar í Vest-
urhópi oft erfiðað og verið þunga
blaðnir, en alltaf var kallið eftirsótt
og naut jafnan þjónustu hinna merk-
ustu kennimanna. Á þessari öld hafa
haldið staðinn þeir síra Hálfdan Guð-
jónsson, 1893—1914, síðar vígslu-
biskup Norðlendinga, síra Ludvig
Knudsen, 1914—1930, og muna marg-
ir enn mælsku hans og gáfur, og frá
1931 síra Stanley Melax, en hann var
leystur frá embættinu á haustnótt-
um 1960. Enginn hefur sótt um
brauðið síðan, og eru nú Breiða-
bólstaðar- og Víðidalstungusóknir
orðnar að nokkurs konar annexíukalii
frá Tjörn á Vatnsnesi, njóta aufca-
þjónustu síra Róberts Jacks, sem þar
situr nú.
Á Breiðabólslað skín mikið víðsýni,
en staðurinn stendur hátt og er þar
reisulegt heim að lita. Landkostir
og landrými er ærið og hlunnindi
nokkur, og skyidu menn ekki hræð-
ast staðinn vegna ummæla sr. Jóns
um gjörsamlega eyðileggingu af
sandskriðuáföílum úr Sótafelli eð'a
stórrigningar og austanstorma. En
mestu varðar um sóknafólkið, og ef
nokkuð lifir enn í gömlum glæðum
má þag gott heita. Er síra Jón skrif-
ar Bókmenntaí'elaginu 1839, eru 82
karlar og 25 konur skrifandi í kall-
inu, en óskrifandi aðeins gamalmenni,
hreppahyski og letingjar. En siðferði
meðal eldra fólksins óaðfinnanlegt.
Og ekki verður trúrækni með réttu
áfrýjuð, hún er eins og vandlætið
stjórnar henní. Þar eftir fer þekk-
ing trúarbragðanna heldur fiam en
aftur, því að söfnuðurinn er ekki ólið
ugur til að kaupa fræðandi guðsorða-
bækur, sem kennimaðut'inn ræður til.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
339