Tíminn Sunnudagsblað - 28.04.1963, Blaðsíða 14

ur vill fræðast af hröfnum, en geyma
iþaí þess á milli í keri því sem ekkert
hefur í komið“.
0
Krummi er bjargvættur góð þar
sem hann vill það vig hafa og er svo
að sjá að þeir sem minnimáttar eru
njóti þess helzt; er oft helgiblær á
þesskyns sögum; svo er um söguna
af Herjólfi og Vilborgu:
„Sagan segtt ag í fyrndinni hafi
maður nokkur að nafni Herjólfur búið
í dal þeim á Vestmannaeyjum, sem
síðán er nefndur Herjólfsdalur . . . .
Bær Herjólfs stóg í dalnum vestan-
verðum undir háu og snarbröttu
hamrafjalli. Hann var sá eini af eyjar
búum er hafði gott vatnsból nærri
bæ sinum og komu því margir þang-
að til að biðja vatns, en hann vildi
eingum unna vatns nema við verði.
Sagt er að Herjólfur hafi átt dóttur
eina er Vilborg hét, og var hún að
skapferli ólík föður sínum og þótti
henni hann harðdrægur er hann seldi
nábúum sínum vatnið. Stalst hún því
til þess oft á nóttum þegar karl ei
af vissi, að gefa mönnum vatn.
Einhverju sinni bar svo við að
Vilborg sat úti nálægt bænum og
var a3 gjöra sér skó. Kom þá hrafn
til hennar og tók annan skóinn og fór
burt með hann. Henni þótti fyrir að
missa skóinn, stóð upp og fór á eftir
hrafninum, en er hún var komin
spölkorn frá bænum féll skriða undra
mikil niður úr fjallinu og yfir bæ
Herjólfs, sem þá var í bænum og
varð undir skriðunni. En Vilborg átti
hrafninum líf sitt að þakka; en það
sem til þessa bar var þag að hún
margslnnis hafði vikið hröfnum góðu
og voru þeir því orðnir henni svo
handgeingnir . .“
Hér er hjálpræði krumma að þakka
greiðasemi við fátæka og líkn við
hann og bræður hans, og sama er
að segja um hliðstæðar sögur um
Gullberastaði og Skíðastaði, þar sem
hrafn vinnur samskonar björgunar-
afrek.
o
Þrátt fyrir hjálpsemi krumma í sög-
um þessum, er í því efni lítið sam-
ræmi; enda var krummi misjafnt vin-
sæll af bændum og búaliði, þótti og
þykir skæður í varpi og um sauð-
burð. Má þá um leig minnast þess að
laungum hefur skipt í tvö horn um
framkomu manna við hann; sumir
hafa hyglað honum í vondu ári og
allt að því alið hann, en aðrir hafa
ihins vegar ofsótt hann og steypt
undan honum hreiðrunum, ef þeir hafa
vig því komið. En krummi hefur líka
að því er mælt er, þakkað fyrir sig
og hefnt sín í samræmi við þetta.
Og ekki mun það ótíðara en hítt
að krummi sé fulltrúi hins illa í þjóð-
trúnni; hann var nú einu sinni dygg-
astur förunautur Óðins, og sú var
tíðin að óðinn rann saman við mynd
djöfulsins eða annarra ókinda. „Þar
sem hrafnar sóttu að yðr, þat merkir
djöfla þá er þér trúit á ok yðr munu
draga til helvítis kvala“, segir Óspak-
ur fyrir Brjánsbardaga í Njálu. Þegar
illir andar birtast eru þeir oft í hrafns
gervi og svo er um sálimar í víti; í
líki hrafna komu þær fyrir sjónir
þeim sem komu af stag sögunum um
Heklu og kvalastað fordæmdra þar.
Og
Tamdir hrafnar eru næsta gæfir, en þó gletfnir oft og tíSum. Hér er einn, er
þlggur bita úr hendi manns.
(Ljósmynd: Páll. Jónsson).
Sviðnir fuglar
er sálir váru,
flugu svá margir sem mý,
segja Sólarljóð. Þjóðsögurnar telja
að ef hrafn heyrist krúnka á nætur-
þeli, sé þar um illar fylgjur að ræða,
og heita þetta nátthrafnar; segja og
sumir að þeir séu sálir sem ekkert
athvarf hafa.
Oft er djöflinum líkt vig hrafn;
í Þýzkalandi er eitt af nöfnum hans
Hellerabe, Höllenrabe; og á Suður-
Jótlandi hefur verið til talsháttur í
merkíngunni: Fjandinn hafi mig, svo-
hljóðandi: Ravn tage mig.
0
Oft er tæpt á því að hrafninn sé
í álögum, og hefur því einstæðíngs-
skapur hans og sérstaða öll orðið
skáldum sumum drjúg til innblást-
urs:
Krúnlc krúnk krá.
Svívirtu ekki söngva þá,
er svörtum brjóstum koma frá,
því sólelsk hjörtu í sumum slá,
þótt svörtum fjöðrum tjaldi,
svörtum fjöðrum í sólskininu
tjaldi — ----------------------
Þegar á slíkt stig er komið er farið
að fyrnast yfir þá vísu spáfogla Hug-
in og Muninn, mátt blóts krumma
til særínga og ristínga og umráð hans
yfir allrghanda náttúrusteinum, svo
sem sögusteini, huliðshjálmssteini og
lausnarsteini. Krummi er þar orðinn
smælíngi, samúðarþurfi.
(Íslendíngasögur, Sturlúngasaga,
Eddur; Árbækur Espólíns; Þjóð-
sögur; Blanda, og einkum Tíma-
rit Bókmenntafélagsins, 15. árg.;
og fi.).
LESANDI GÖÐUR! Ef
bér hafií lifaí söpilega
og óvenjulega atburÖi,
sem y$ur dytti í hug
aS færa í letur ein-
hverja kvöldstund, á
slíkt efni hvergi betur
heima en í Sunnudags-
blafii Tímans. Þar
munu slíkar frásagnir
varÖveitast um aldur
og ævi. Þúsundir
manna halda blaíinu
saman, og meíS tíman-
um verÖur
mætt safnrit.
þaíi dýr-
374
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ