Tíminn Sunnudagsblað - 28.07.1963, Blaðsíða 10

jafnað við teppið frá BaldishoJkirkju.
Hanna Ryggen hafði verið norskur
iþegn í kvartöld, þegr hún sló vef-
inn um borgarastyrjöldina á Spáni.
en aldrei augum litið þann aprílmann
d»g þann maíriddara er eftir standa
af 12. aldar árhringsvefnum er kirkju
gólfið í Nesi, Heiðmörk, geymdi óvit-
að frá siðskiptian; fannst óvart þá
kirkjan á hóinum var rifin þjóðhátíð-
arárið hér, samdægurs og hún anima
okkar Kirstín Katrín færði upp ballið
imeð Friðrik níunda.
Samanburðurinn er óafgreiddur.
Einhver hliðstæða gæti verið þarna
falin, en djúnt er á henni. Eidri vefur-
inn er rómanskur, einnig undir auð-
sæjum áhrifum keltnesikrar handrita-
lýsingar, skrautið aðflutt, formið til-
lært, en mætir á miðri leið steinristu
norrænna og dýral'ögum Osebergs-
teppa, orðið hefð og lenzka. Aðhæft
staðháttum, útfært í myndskurði, mál
un, orðsmíð, orðið' samgróið þeim hug
■og höndum er þar hafa um farið og
heimfært til átthaga. Baldisholteppið
er ekki alþýðuvefHst, þar eru verk-
menntaðar hendur atvinnuvefara og
myndsýn klá'r, hæfð að heimaerfðum
formum og aðlöguð vefnaðartækninni
af slíku næmi.
Síðar verða þessir vefir tveir e.t.v.
að sumra máti jafnokar að gildi. Sam-
eiginlegt eiga þeir ekkert nerna að
nokkru myndvefnaðartæknina og róm
ansika bogann. í Baldisholteppinu Iok-
ar hann imánaðareitum. í Spánarvefn-
um er boginn tákn og inntak, birtist
þar sem enn ein útgáfa hins gullna
hliðs sælunnar mitt í blóðregni átak-
anna milli áþjánar og frelsis. Annara
angur er enn orðið eigið hugarböl
Hönnu Ryggen, nú komið inn á gafl.
Trú alþýðukonunnar hefur ekki
verið raskað, en við henni ýtt og með
sér óvanri vandvirkni krossfestir hún
Franco. Hylur hann hálfan í krossuðu
símunstri og krýnir hann kaþólsku
jafn vandlega og væri 18. aldar ekkj-
an Berit Hilmo að vefa sínar ábreið-
ur. MiðaldaJegur er vefurinn um
Spán. Hérlend hliðstæða væri altaris-
brúnin frá Söndum í Dýrafirði. Þar
er röðun nákvæmt sú sama á Adams-
börnum í víti og lýðveldishernum við
guilna hvolfportið, en enginn Kristur
niðurstiginn að hjálpa „börnum þín-
um réttlátum mínu:m“. í stað höfð-
ingja dauðans er Franco og teflir
fram kirkjunni, hefur hana að skddi,
ver sig með henni hjá himnahliðinu,
sem í vefnum er slegið brekánsbönd-
um, jafn heimalegt, og hefði Hanna
það nærtækt á rúmstæðinu sínu að
kvöldi.
Hvað um það. Á útskeri fyrir opnu
Atlantshafi um vor 1938 var vefur
breiddur á hlöðuvegig og í fyrsta smn
séður aliur, utan í huga þeirrar konu,
er nennti því að meðlifa ógnina er
viðgekkst fjarri og festa í Darraðar-
ijóð úr ull.
í barningi sínum við ullina er
Hanna Ryggen komin það áleiðis, að
geta sagt það sem hún vill segja. Hún
yrkir beint í uppistöðuna án upp-
dráttar, snöggskynjar hvern part vefs
ins jafnótt hún slær ívafinu. Það er
það sem gerir myndvefi hennar svo
sterka, einnig happa- og glappalega.
Og við það leggst þessi skyggna lit-
sýn, litnautn, meðfædd kennd gagn-
vart sjálfstæðu lífi litarins. Og frjálsu.
Hún gæti hafa ofið skegg manns
grænt eins og í Baldisholvefnum Grá-
ir litir, svarbláir og rauðir eru ríkj-
andi í myndvefnum um borgarastyrj-
öldina á Spáni og upplitast, bleikjast
við hlið Baldisholvefsins í Listiðnsafni
Oslóar, bíða síns tíma. „Stundin nálg-
ast“, heitir vefurinn um Spán. ,,La
hora se aproxima", er innofið ofar
gullna hliðinu.
DAUÐI í kolsvörtu og skjali-
Stærð: hvítu miskunnarleysi
130x150 reynir Hanna Ryggen að
Ofið 1936. losa sig við ógn nazista
og fasista í „Dauðatepp-
inu“, strangstílfærir kvöiina í mynd-
tákn fjariæg mannlífi.
Enginn hefur viljað eiga þann vef.
Vefarinn er ekki að leita að fegurð
inni. Hitt, að verkið mætti lifa í hug-
uen annara er henni mikilvægt, að
gera áhorfendur þátttakendur i inn-
taki vefsins. En frásagnarþörfin og
starfsorkan gleymir því stundum að
áhorfendur sikilja fyrr en skellur í
tönn. Hanna Ryggen er móðirin sem
agar mannahömin hin, þó etoki þýði
meir að tala við aumingiann sinn
heima, Mónu; litlu fallegu stúlk-una.
Móna snöggbirtist oft sem mótvægi
ijótleikans í vefjunum, nærfærið við-
lag viðkvæmninnar, einnig í mynda-
teppinu frá Grini.
GRlNi Vefurinn um fangavist
Stærð: Hans Ryggen á Grini er
190x170 ljótur og á að vera ljótur.
Lokið 1945. Listamenn fangar þar
fengu flestir þann starfa
að gjöra andlitsmyndir þýzku foringj-
anna og var Hans Ryggen þar ekki
undanskilinn fremur en mágur minn
myndhöggvarinn Oddur Hilt. En í
höndum Hönnu sem heima situr á
Örlandi og slær vefinn, umkringd
rússnesk'um föngum og þýzku setu-
liði, verða þessi andlit ofin að ófreskj
um, glottandi hauskúpum, skrímslum,
í kringum fanga númer 13243, eigin-
manninn.
Litavalið í þessum Grini-vef er ekki
mddilegt. Eitraðir guigrænir logalit-
ir brenna þar í hárauðura rosa. Hanna
Ryggen virðist sjálf hálfhrædd við
þetta, klippir vefinn ekki niður fyrr
en 1945.
Myndofnu vaggklæðin frá stríðs
árunum eru mörg og í þeim flestum
er andstæðum telft 'hvorri gegn ann-
ari, hæði í táknrænni merkingu, einn-
ig í formgjöf og lit.
634
T í M I N N - SUNNUDAGSBLAÐ