Tíminn Sunnudagsblað - 28.07.1963, Page 11

Þar er eklci spurt til yetiurs, ekki
gáð til lolts, þar er nornavefur sleg-
inn og sleginn fast, andlit aldarinnar
persónugjört í gerfj ákveðinna full-
-trúa eða forgengla þjóða eða hug-
sjóna eða hugarleni jtrunar ag ádeilna
völduð með einlægninni;
Gyðingurinn í Getsemane og
Quisling — viðstaddir aftckurnar i
Þrándheirni 6. okt. ’42; Gyðingurinn
í Ghetto; í Buchenwald í auðn Hitler-
aldeyðu (og ekki sleppur höfðing-
legt andlit Hamsun gamla við kinn-
hest sinn); Kai Munk síðar með Kristi
á Golgata í einu Bakkehaugen kirkju-
klæðinu, „Salti jarðar", hvar mis-
lýstur fjóluroði og bleiktir blálitir
mæta helgum littáknum indverskum;
Gustav Svíakonungur mitt í hlut-
leysinu — sá vefur var ekki
á sýningu þeirri, er Moderna Mus-
eet hélt Hönnu Ryggen 1962, —
er leyfði herflutninga yfir sænskt land
til Noregs, o.s.frv. alltaf auðgreint
við hvern og hvað er átt, en líkindin
svipuð og orðið óvart vegna kunnug-
leika. Móðir gæti þarna hafa verið
að þvo krökkum sínum í framan, svo
átakalaust og að sjálfsögðu eru and-
litin strokin inn í atburði vefjanna,
„líkt og væri komin altaristafla Jóns
í Möðmdal", hvar vangasvipur barna
hans ungra situr enn fastur í uppleit-
um andlitum þeirra ,er hlýða á Krist
flytja Möðrudalsöræfunum Fjallræðu
íina.
Freistandi væri að segja Hönnu
Ryggen frumstæðan persónuleik,
blinda á tengslin á allri verund, misk-
unnarlausa í ádeilu sinni þar sem hún
sjálf deilir á miskunnarleysi, vand-
fýsnilausa í myndsýn og þess vegna
afkastamikla og að það sé heppni,
þegar hún dettur mitt ofan í snilld
ina. En einnitt þetta frumstæði er
grunnurinn sem hún stendur á, vanga
veltur kaffæra eklci þankann, þótt
sannleikurinn sé að vísu afstæður
hvert sinn. Hún er heds hugar í verk
inu, þó skaphitinn hlaupi oft með vef-
inn út í gönur, svo heildarsvipur verk
an' i rofnar í einu og sama veggklæði
eru oft það margar myndsýnir varð-
andi verkefnið, að úr verður ofhlæði.
Atriðin stangast á innbyrðis, magna
gagnkvæm áhrif.
Til þess að gera langa sögu stutta,
lætur ekki verst að heyra hana sjálfa
óvart í orðum lýsa því blandi raun-
hæfni og hugsmíðar, er einkennir
verk hennar öll, þar er samhristing-
ur úr alvöru og því grammi af gríni,
því dulda glotli, er lætur flest fjúka.
Hún er stödd suður í Frakklandi og
spinnur þetta í kringum Jean d’Ark:
„Hvar er lconan“, hugsa þeir
frönsku og segj’ana bak ver'ö-
a.ndinnar. „Konan er alls stað-
ar“, segi ég. „Sá reimleiki er
hvar sem er og hvergi. Þá aftur-
göngu losnum við aldrei við, liún
gengur aftur i andardrœtti okk-
ar, sér gegnum augu, ckkar, rang
hverfir sjónum okka.r, hverfur,
liún er margnefjan, nasar augn-
laus lif okkar, eineyg eiturbras-
ar hún andskotann inn í da.ga
okkar, mannýg, skríöur á fjór-
um fótum í fjörkippum. söx-
uð að bragði í spað er liún þar
aftur heil og hvolfir yfir okkur
grœnkunni gróskunni, fegvrð-
inni; þegar vel ára.r í andanum
rr hún indælið, en þeim lá á sem
skóp hana allt er gert til bráða-
birgða; frelsisgyðjan og seið-
konan, galdrakvendið, lcvendjöf-
ullinn, ástargoðið og afturgang-
an er umkringd hjörtum mann-
anna. 7 milijón hjörtu minnst,
lijörtu aðdáendanna víðs vegar
að umhverfis hnöttinn eru þar
komin og slá, mitt hjarta er þar
mitt i kösinni týnt, ég leit.a að
þvi í ofboði, svo að þessi kvenna
galdur missi tökin á mér“.
(Samþjöppun efnis í þýð..
breytt greinarmerki).
Að iýsa mynd er hæpið, að flytja
þannig eitt tjáningarform yfir í ann-
að er erfiðara en þýðing tetxa, þar
sem þó er notaður samur miðill hug-
unar, orðið. Sé nokkuð hald í sel-
flutningi þessum á orðum Hönnu
Ryggen, ef taka má hana á orðinu
og heimfæra þau sumpart á sjálfa
hana, þá notar hú« varla tvö af skd-
vitunum, hefur heldur c-f ríflega hláku
bitru í hug að rnnsæið ekki slævist.
En hún sér með sjónum augna áiána.
„Sér í gegnum augu okkar“, sér með
augum olclcar eða sér í hug okkar, er
oftal, huglæs er hún ekki. Hins vegár
er hún kes á eigin hugmyndir og mHt
í mergð þeirra hittir hún að nokkrú
naglann nákvæmlega á höfuðið og
skemmtir sér jafnvel og væri nún sð
segja barnaböiruuim ævintýr. Að
leggja saman og deila í með fjöldan
um og fá eina lclára útkomu það
eftirlætur hún okkur í verkum sínuni.
Á vissan h.ítt llfa vefir þessir sjálf-
stæðu lífi, ekki vegna yrkisefnanna-,
ekki vegna úrvinnslu þeirra frá veíar-
ans hálfu, þeir lifa á litnum
Og hér lcemur framhaldið af bréf-
inu:
Þetta bréf er langt og part'ir úr
þvi haf? verjg þýddtr á mörg tungu
mál í fylgd ms3 sýningarskrásn. —
Hanna er okki hoima á Örlandi að
safna Ptunarmoi?, hún sprangar
sveitaleg um göiur í PARÍS. vef-
stóllinn bíður heima. én vlnnuergið
hefur elt hana
„Ég skipti á ullinm minni
heima og orðunum hér sem
hljóma í tóminu, nota orðin
sem íva.f í vefinn. í v.vpistöðu
jiota ég svarta stofna trjánna
við. lygna Signu. obeiiskann frá
Egyptalandi og alla Ijósastaura,
steinswlur Notre Dame og pilvið-
arteinungana, auk þess hin há-
Framhald á bls. 646.
T I M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
635