Tíminn Sunnudagsblað - 01.09.1963, Blaðsíða 20

sólginn i. Þelta voru skáldverk. 6,
ég er farinn að hata þessi skáld, sem
letra gífuryrði sín á alla veggi, og
vildu sjálfsagt helzt geta dýft trjá-
bolum ofan í Vesúvíus og málað þau
á himinhvolfið, því að ég get ekki
að því gert, að mér finnst hvert stór-
yrð'i vera lygi eða háð.
Skáldin kyrja frá sér numin, að
málið sé fátækt, — fátækt! Ó, nei,
nei, maður minm! Mér finnst málið
vera auðugt, vellauðugt í samanburði
við þetta fátæklega og takmarkaða
líf. Öllum sársauka eru takmörk sett:
óvit bindur endi á líkamlegar þján-
ingar, og sljóleiki deyfir hverja hug-
arkvöl; — og allri hamingju er eins
háttað. En tjáningarþörf mannsins
hefur búið sér til hljóð til ag ljúga
sig út úr þessum tákmörkunum.
Á ég kannske sjálfur sök á þessu?
Sum orð setja hroll í bakið á mér
og vekja hugmyndir um eitthvað, sem
er alls ekki til. Er ég einn um þetta?
Ég hélt af stað út í þetta fræga
líf, fullur löngunar til að reyna þó
ekki væri nema eitthvað eitt, sem
gæfi stórkostlegum hugmyndum mín-
um ekkert eftir. Það hlotnaðist mér
ekki, — svo hjálpi mér Guð! Ég flakk-
aði um al.lt, til að skoða þá staði
á jörðu, sem hæst hafa verið lofsung-
in, og sjá listaverk, sem mannkynið
dansar í kringum með hástigsorðum
sínum. Þar stóð ég og sagði við sjálf-
an mig: Þetta er fallegt, — en er það
þó ekki fallegra en þetta? Er þetta
allt og sumt?
Mér veitist erfitt að ,átta mig á
augljósum staðreyndum; er það kann
ske skýringin? Einu sinni stóð ég á
barmi djúprar, þröngrar gjár uppi
í fjöllum, einhvers staðar úti í heimi.
Naktir gjárveggirnir voru þverhnípí-
ir og vatnið beljaði yfir stórgrýtinu
á botninum. Ég horfði niður og hugs-
aði: Ef ég hrapaði nú, hvað þá? En
þá var ég orðinn nægtlega reyndur til
að svara: Ef það skeði, þá segði ég
við sjálfan mig í fallinu: Nú ertu
að hrapa, nú er það staðreynd! Og
hvað er svo með það?
Þér megið trúa því, að ég hef
nægilega lífsreynslu, til að geta lagt
orð í belg. Fyrir mörgum árum var
ég ástfanginn. Þetta var yndisleg, fín-
gerð stúlka, sem mig langaði til að
fylgja og vernda á lífsleiðmni. En
hún endurgalt ekki ást mína — það
var svo sem engin furða — og annar
maður fékk að vernda hana . . . . Er
nokkuð til, sem er þjáningarfyllra?
Er nokkur ægilegri neyð til, en þetta
nístandi kvalræði, blandið miskunnar-
lausum losta? Marga nótt lá ég and-
vaka, en sárust og ömurlegust af öllu
var tilhugsunin: Svona er þá ástar-
sorgin! Nú reyni ég, hvernig hún er!
— Og hvað er svo með það?
Er nauðsynlegt, að ég segi yður líka
frá hamingju minni? Ég hef nefnilega
líka verið hamingjusamur, og ham-
ingjan hefur líka valdið mér vonbrigð-
um .... Nei, það er óþarfi, því að
allt eru þetta ómerkileg dæmi, sem
sýna yður ekki fram á, að það er
allt lífið, eins og það kemur fyrir,
þetta þrautleiðinlega, lit- og bragð-
lausa líf, sem hefur valdið mér von-
brigðum og aftur vonbrigðum, enda-
lausum vonbrigðum.
Werther skrifar á einum stað: Hvað
er maðurinn, hinn rómaði hálfguð?
Eru ekki kraflar hans einmitt þrotn-
ir þegar hann þarfnast þeirra mest?
Þegar hann verð'ur gagntekinn af gleði
eða sorg, er honum ekki öllum lokið
— nær ebki sjálfsvitundin, sljó og
köld, tökum á honum, einmitt þegar
hann þráir að gefa sig fyllingu óend-
a nleikans á vald?
Mér verður oft hugsað til þess dags,
er ég sá hafið í fyrsta skipti. Hafið
er stórt, hafið er viðáttumikið, ég
horfði burt frá ströndinni, og vonaðist
tú að fá lausn, — en yzt var sjón-
deildarhringurinn. Hvers vegna sé ég
þennan sjóndeildarhring? Ég hafði
vænzt þess, að lífið bæri óendanleik-
ann í skauti sér.
Kannske er sjóndeildarhringur
minn þrengri en annarra manna! Ég
sagði áðan, að mér veittist erfitt að
átta mig á augljósum staðreyndum,
— en kannske veitist mér það ein-
mitt of auðvelt? Er ég of úthaldslaus?
Er þetta grunnfærni í mér? Þekki ég
aðeins hamingju og sársauka á lægsta
stigi, aðeins daufustu geðbrigðin?
Ég trúi því ekki, og ég trúi ekki
mönnunum, og allra sízt trúi ég þeim,
sem taka undir stóryrði skáldanna,
þótt þeir standi augliti til auglitis
við lífið, — það er ragmennska og
lygi! Hafið þér annars tekið eftir
því, að til er fólk, sem er svo hégóm-
legt, og svo sólgið í virðingu og dulda
öfund annarra, að það læzt einungis
hafa sannreynt stóryrðin um hamingj
una, en engar þjáningar?
Það er orðið dimrnt, og þér eruð
sjálfsagt hættur að hlusta á mig. Þess
vegna ætla ég nú að játa það emu
sinni enn fyrir sjálfum mér, að sú
var tíðin, að ég reyndi að taka undir
lygar þessa fólks til þess að slá ryki
í augu sjálfs mín og annarra. En nú
er Langt um liðið, síðan ég gafst upp
á þessum hégóma, og ég er orðinn
einmana, óhamingjusamur, og dálítið
skrýtinn, — ekki neita ég því.
Það er yndi mitt að skoða stjörnu-
bjartan himininn á nóttunni, — er
það ekki bezta ráðið til að gleyma
jörðinni og lífinu? Og kannske er það
afsakanlegt, að ég skuli þá gera mér
far um, að varðveita að minnsta kosti
hugmyndir mínar? Að mig skuli þá
dreyma um endurleyst líf, þar sem
raunveruleikinn uppfyllir stórbrotnar
hugmyndir mínar, en skilur ebki eftir
kveljandi vonbrigði, — líf, sem á sér
engan sjóndeildarhring?
Mig dreymir um það, og ég bíð
dauðans. Æ, ég veit þegar nákvæm-
lega hvernig hann verður, dauðinn,
seinustu vonbrigðin! Á andlátsstund-
inni segi ég við sjálfan mig: Þetta
er dauðinn! Nú reyni ég, hvernig það
er að deyja! — Og hvað er svo með
það?
En það er orðið kalt hér á torginu,
maður minn, ég get þó fundið það,
ha-ha! Ég bið yður vel að lifa, verið
þér sælir!“
B.H. þýddi.
KORNSÁR-GRÓA
Framhald af 714. sí8u.
merkúegast þótti við þennan seinni
beinafund var það, hvernig þau lágu,
öll í hrúgu og graut, því líkast, seni
þeim hefð'i verig hvolft úr poka. Það
var ekki um að villast, að þau höfðu
verið færð' þangað eða flutt, og hrúg-
ag þarna saman i grunnri gröf. Margt
hafði gerzt á Kornsá, fyrr og síðar.
Þá var enn á lífi Sigurlaug Jónsdótt
ir, kona Jónasar Guðmundssonar í
Ási. Hún ólst upp á Kornsá meg for-
eldrum sínum. Sigríði, dóttur Bjarna
prests á Undirfelli, og Jóni hrepp-
stjóra Jónssyni, en faðir hans var
Jón Pálsson í Hvammi, sá er skip-
aður var tu ag vt/la mát Jóns, er
myrti Helgu Símonardóttur. Jón
kom að Kornsá 1820. Ári síðar færði
hann bæinn og byggði nýjan, þann
er Lárus sýslumaður bjóst til að yf-
irgefa. Þá var gömul fjárhústóft, eða
rústir af fjárhúsi skammt frá nýja
bænum. Hafði Sigurlaug það eftir
móður sinni að er fjárhús þetta var
byggt, hafi fundizt’ bein af manni,
hundi og hesti og verið færð burtu.
Talið var efalaust að allt væru sömu
beinin og þau er nú fundust. Enn
var hugsag til Kornsárhjóna, Jóns og
Gróu og þeirra fólks. Dómurinn, sem
upp var kveðinn yfir því, meðan það
lifði hafði ekki breytzt. Hann var á
sömu leið og Hannes Þorsteinsson
orðaði svo í Sögur lærðra manna,
þættinum um Bjarna sýslumann Hall
dórsson, þar sem getið er morðmáls-
ins: „Þau Jón Þórarinsson og Gróa
Jónsdóttir, foreldrar Jóns morðingja,
virðast hafa verið óþokka hjú“.
Heimildir: Þingbók Húnavatns-
sýslu. Húnvetningasaga. Árbækur
Espólíns. Annáll Sveins lög-
manns Sölvasonar. Sögur lærðra
manna, eftir Hannes Þorsteins-
son. Árbók lornleifaféiagsins
1880—185'i. Sigurlaug Guðmunds
dótt r í Ási.
716
T t M I N N - SUNNUDAGSBLAÐ