Tíminn Sunnudagsblað - 15.09.1963, Blaðsíða 12

Gísli Sigurffsson, lögregluþjónn í
Hafnarfirði, hefur nú um árahil unn-
i3 merkileg fræðastörf. Hann hefur
lagt sig eftir að safna upplýsingum
um sögu byggðarlags síns, einkum því,
hvernig byggðinni var háttað, legu
einstakra bæja og húsa og húsaskip-
an á hverjum stað. Safn háns er orð-
ið mikið að vöxtum, og er efunar-
laust, ajj þar cru á meðal ýmsar upp-
lýsingar, sem nú væru með öllu gíat-
aðar, hefði Gísli ekki skráð þær, með-
an enn var tími tH. Þeim, sem muna,
hvernig bærinn leit út, áður en hann
fór að fá á sig kaupstaðarblæ að
marki, fer fækkandi með hverju ár-
inu, og þótt ekki sé liðinn nema rúm-
ur áratugur s'ðan Gísli hóf markvissa
söfnun upplýsinga um byggðina, hef-
ur hann náð mörgu, sem enginn er
til frásagnar um lengur.
Gísla hitti ég ekki alls fyrir löngu,
og spurði um söfnunarstarf hans.
— Það eru nú að verða ein tutt-
ugu ár, siðan ég byrjaði að viða að
mér efni. Þá hóf ég að safna drög-
um að sögu íþróttaiðkana í héraðinu,
og var við það í ein sex ár. í sam-
bandi við þessa söfnun átti ég tal
við ýmsa mann, þar á meðal Jóel
Ingvarsson, skósrnið, og þá bar oft
á góma gömlu bæina í Firðinum,
fólkið, sem bió þar, örnefni og
fleira slíkt, sem sumt var þá farið að
gleymast. Þetia varð meðal annars
tU þess, að ég sneri mér síð'ar að
söfnun fróðle’ks um þessi efni.
Varðandi íþróttirnar, þá var sú
söfnun ekki einskorðuð við Hafnar-
fjarðarbæ, helclur bar mig fljótt út
i Garðahreppinn og þann gamla góða
hrepp, Álfcaneshrepp. Eg átti þar tal
við ýmsa gamJa menn, þar á meðal
Erlend á Breiðabólsstað, og eins leit-
aði ég í slcril'uðum og prentuðum
heimildum. Eg komst fljótt að því,
að á Álfta.ieíiinu höfðu löngum verið
fræknir menn. Skólinn, sem stóð á
Bessastöðum í um fjörutíu ár, var
auðvitað talsverð lyftistöng undir
íþróttaiðkanir, og í endurminningum
sumra nemanda þar má fá góðar
upplýsingar um, hvaða íþróttir og
leiki þeir lögðu stund á. Páll Melsted,
sem kemur í skólann 1827, skýrir
t. d. frá því, að hann h&fi lært þar
sund af íélögum sínum í skólanum,
og var Konráð Gíslason annar kennara
hans. Þeir syntu hvern einasta dag,
og höfð'u með sér það samkomulag,
að sá sem léti sig vanta til sundsins,
borgaði e»tt ríxort í sekt. Páll þurfti
einu sinni að greiða sektina, en hinir
aldrei. Og stundum létu þeir það ekki
aftra sér frá sundinu, þótt tjarnirn-
ar legði, Lambhúsatjörn og Bessa-
staðatjörn. Þá syntu þeir milli skara.
Og Jónas Hcllgrímsson hefur eflaust
lært sund í Bessastaðaskóla, en hann
gaf síðar út fyrstu kennslubók í sundi
á íslenzku.
Skólinn er fluttur til Reykjavíkur
1846, og þá dofnar nokkuð yfir íþrótta-
lífinu á Nes’nu. En þó stóð það hvorki
né féll með skólanum. Þarna komu
önnur atriði til. Útróðrar voru mikið
stundaðir frá Álftanesi á vertíðinni,
og þá komu þaðan menn alls staðar
að, bæði norðan úr landi og austan
úr sveitum. Þetta voru oft hraustir
og sprækir strákar, og þeir iðkuðu
mikið glúnu. Frá því er oft skýrt,
að skólapiitar og útróðramenn hafi
elt grátt silfur saman í bændaglímum.
Og frá ýinsum brellum er skýrt I
þessu sambandi. Páll Melsteð segir
756
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ