Tíminn Sunnudagsblað - 22.09.1963, Blaðsíða 5

við kveðskap. Síðara nám jafrast
aldrei á við það að standa þannig á
göml'um merg. Og kvæðamennskan
er þjóðleg íþrótt, sem ástæðulaust er
að henda í glatkistuna. Og þá ríður
á framar öðru, að stemmunum sé
safnað saman, þeim haldið til haga,
kveðnum af fólki, sem kann að kveða.
Árlega týnast margar stemmur. Þó
er áhugi talsverður enn á kvæða-
listinni og í kvæðamannafélaginu
Iðunni munu vera um 160 félagar, í
Kvæðamannafélagi Hafnarfjarðar um
hundrað. Mest er þetta roskið fólfc,
en þó kemur alltaf öðru hverju eúi
og ein ný sál á fundi félaganna. í
vetur kom t. d. til okkar á fund í
Iðunni ung stúdína og kvað skemmti-
lega eftir sig bráðsnjallar vísur.
— Og er þá ekki verið að safna
stemmum?
— Iðunn hefur ag undanförnu
haft smástyrk til þess verks, og það,
sem til næst, hefur verið tekið upp
og Þjóðminjasafninu afhent kópía af
öllum upptökum félagsins. En það
þyrfti að gera miklu meira í þessu
efni. Við höfum lítig annag en það,
sem fengizt hefur með góðu móti
hér syðra, en auðvitað þyrfti að gera
út skipulagða leiðangra út á land,
og til stendur að gera sl'íka herferð.
— En þú kannt ekki að dúlla, er
það?
— Nei, ég kann ekki að dúlla, er
það kunni faðir minn hins vega>
Guðmundur dúllari kenndi honum
þessa sérstöku íþrótt, sem hann hafði
fundig upp og hafði einkarétt á. Fað-
ir minn dúllaði síðan inn á diktafón-
vals og þar mun dúllið vera til, en
hins vegar eru eins og er engin tæki
til á landinu að spila þennan vals.
Það munu vera til nokkrir tugir gam-
alla valsa hérlendis, og nú hefur
Þjóðminjasafnið gengizt í að reyna
að fá þá leikna og flytja innihaldið
yfir á aðgengilegri geymslutæki.
Guðmundur var mikill vinur patoba,
og kom alltaf við hjá honum á ferð-
um sínum mill'i landshluta. Þar var
hann yfirleitt tekinn og hann baðað-
ur og verkuð af honum lúsin. Því
kunni hann ekki alltof vel, og ein-
hverju sinni var honum bent á, að
lúsin væri ekki hluti mannskepnunn-
ar, og væri því óþarfi að rækta hana
á sér, ekki fæddist hann lúsugur.
Þessu svaraði Guðmundur: „Satt er
það, manneskjan fæðist ófullkomin.
— Guðmundur var lengi að safna sér
fyrir legsteinj og kom yfirleitt með
einhverja aura í vettlingi og bað
pabba ag geyma þá fyrir sig og senda
steininn austur í Fl'jótshlíð eftir sig
látinn, en þar ætlaði Guðmundur að
deyja. Og vig það stóð hann. Einu
sinni tók hann sig óvenju skyndilega
upp fyrir norðan, fór hratt yfir suður,
kom til pabba og sagðist vera á leið
austur, og hann skyldi senda stein-
inn á eftir sér. Guðmundur andaðist
í þessari ferð og steinninn var send-
ur austur og stendur þar enn á gröf
hans. Sjúður hans sjálfs var þó varla
orðinn nægilega mikill fyrir legsteini,
en einhverjir hafa hjálpað þar upp á.
— Gerði ekki faðir þinn það?
— Þag hefur hann varla getað, því
að hann var aldrei fjáður. Hann bjó
alltaf við fátækt, var listamaður og
kunni ekki mikið að fara með pen-
inga. En hann átti geysimarga góða
vini og það kom honum oft ag liði,
þótt honum væri ekki lagið að gera
sér mat úr verkum sínum. Fyrsta
smíð hans, sem hann seldi, var tafl;
mennirnir gerðir úr beini og borðið
úr samanfelldum hornflögum, dökk-
um og hvítum. Þessi smíð var tveggja
ára ígripavinna. Kaupmaður á Akur-
eyri sá þetta hjá honum og falað'
taflið og bauð fyrir tvær krónin'
Pabbi seldi honum þetta á svipstundu
og keypti sér tálguhníf fyrir and-
virðið. Ég hef frétt ag þetta tafl sé
til enn norður á Akureyri, og eigand-
anum hefðu verið boðnar tugþúsundir
í það, en ekki viljað selja.
— Þú manst vel eftir honum, er
það ekki?
— Þag get ég varla sagt. Hann dó,
þegar ég var sjö ára gamall. En þó
varð ég mikig var við áhrifin frá
honum. Hann hafði verið etnstaklega
sterkur persónuleiki og minning hans
var mjög lifandi á heimili móður
minnar. Þar var haldið í heiðri Hjálm-
arsdýrkun mikilli, Bólu-Hjálmars og
Hjálmars föður míns. En eftir andlát
hans fengum vig að kynnast fátækt-
inni allnáið. Móðir mín vildi bjarga
sér án sveitarstyrks, og við lifðum
aðallega á áhöldum hans, óráðstöf-
uðu fílatoeini og óseldum listaverkum.
Systkin mín hafa stundum verið að
kalsa þag við mig, að ég hljóti að
vera aðallega settur saman úr fíla-
beini. En verk patoba eru dreifð út
um allar jarðir, og sjálfur á ég ekk-
ert eftir hann. En ég hef áhuga á að
reyna að ná þeim saman til sýningar
eftir fimm ár á aldarafmæli hans.
Það væri skemmtilegt að geta gerl
það og verðugt fyrir minningu hans
— Þú hefur þá ekki notig mikillar
skólagöngu?
— Mig langaði í skóla, mennta-
skóla, en þess var enginn kostur. Og
fyrsta tilraun mín til skólagöngu fó~
ekki sérlega vel, ég féll upp úr öðr-
um bekk verzlunarskólans. Og ég vr
kominn yfir tvítugt, þegar ég fór í
Kennaraskólann. Síðan hef ég verið
kennari víða um_ land, á Patreksfirði,
Reykjanesi við ísafjarðardjúp, Siglu
firði og norður á Ströndum. Strand-
irnar eru minn_ háskóli. Þar hef ég
sannreynt, að íslendingar eru ákaf-
lega gott fólk, bara maður nái að
kynnast þeim. Mest held ég þó að ég
hafi lært af dvöl minni í Þingeyjar-
sýslu. Eg var í fimm ár á Fjalli, hjá
Katli, elzta syni Indriða Þórkelsson-
ar. Þangað sótti ég minn þroska og
þar finnst mér ég alltaf eiga heima.
Indriði var einhver þjóðlegasti snill-
ingur, sem vig höfum átt og stórskáld.
Á Fjalli var hægt að læra sögu ís-
lenzkrar sveitamenningar. Það er
geysimikill munur á sveitamenningu
og sveitamennsku. Þessir gömlu Þing !
eyingar höfðu að bak sér hugsjón og
í trausti hennar gátu þeir gert það
og sagt, sem þeir gerðu. Eg man, að
ég fór einu sinni með Indriða að
sækja fé í svartabyl, og ég man alltaf
hve aðdáunarvert æðruleysi hann
sýndi, þótt illa gengi. í þessari ferð
var hann að skýra fyrir mér, hvað
orðið stígandi þýddi, og ég get aldrei
síðan hugsað um hann öðru vísi en.
sem vaxandi anda. Ljóðlínan Áfram,
lengra, ofar, hærra er dæmigerð fyrir
hann. Menn eins og hann, hugsuðu
sig burt frá öllum hversdagsleika, án
þess þó að vanrækja hann, og þótt
þeir séu kallaðir alþýðuskáld, eru
þeir ekki minni andar en sum lærðu
skáldin.
— Þú yrkir sjálfur, er það ekki?
— Mig dreymdi um að verða
skáld, þegar ég var ungur, en þær
grillur held ég að séu horfnar núna.
En þó þykir mér gaman að vísum og
reyni stundum að setja þær saman,
en ég gleymi þeim samsetningi jafn-
óðum. Eg vd halda í gömlu hagmælsk-
una, og nútímaskáldskapur, órímaður,
verkar illa á mig. Eg get svo sem
leyft þér ag heyra vísu, sem ég setti
saman fyrir þremur árum, þegar
hernámsandstæðingafundimir voru
sem tíðastir um landið, en sumum
þóttu Þjóðvarnarmenn Þnir ag sækja
þá:
Þjóðvarnarflokkur með frjálsri þjóð
fundina sækir hvergi.
Gils eru horfin hetjuljóð
og hreinskilnin klöppuð úr toergi.
Annars er ég fúsari til að tala við
þig um trúmál en skáldskap. Eg hef
verið kaþólikki síðan á barnsaldri og
í nokkur ár var ég kórdrengur vestur
í Landakoti. Á því lærði ég respekt,
lotningu, en það held ég að krakka
vanti ósjaldan nú á tímum. Eg held
fast í mína trú, en hef enga tilhneig
ingu til að þrö’ngva henni upp á aðra;
þess vegna gæti ég ekki gerzt heið-
ingjatrúboði. En ég held, að íslend-
ingar séu ákaflega hneigðir fyrir dul-
ræna hluti og þeir leita mikið, eiga
í stöðugri sannleiksleit. Og þeir eru
margir ákaflega einlægir í sinni trú
og um leið frjálslyndir í sinni ein-
lægni. KB.
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
773