Tíminn Sunnudagsblað - 22.09.1963, Blaðsíða 18

sem tekið væri upp frá framandi
menningu, og innra lífs fólksii.-i
sjálfs.
Niðurstaðan var sú, að miklar lík-
ur voru taldar benda í þá átt, að á
öllum þeim stigum aðlögunar, sem
rannsökuð hefðu verið, mætti greina
kjarna sálfræðilegra einkenna. sem
væru nægilega greinileg til þess, að
þekkja mætti Ojibwa-Indíána hvar
sem væri, hvaða fötum, sem hann
klæddist, hvert, sem starf hans væri,
hvort sem hann væri enskumælandi
eða ekki, og an tillits til blóðblönd-
unar. Þessi niðurstaða hefur verið
skýrð á þá leið, að „þótt menning
hafi orðið fyrir talsverðum breyt-
ingum á ytra borðinu, getur hún eft-
ir sem áður lifað áfram innra með
fólki og komið fram í hugsimarhætti
þess, markmiðum og vonum“.
Þá styrkir það enn lífsþrótt menn-
ingar Indíána, að þeir lifa áfram í
landi feðra sinna. á sérstökum land-
svæðum, sem þeim einum eru úthlut
uð. Þag land hefur þó sífellt farið
rýmandi á nmliðnum öldum, og marg
háttuðum aðferðum hefur verið beitt
til þess að ná landi úr höndum þeirra.
Er sú saga öll hin fróðlegasta og
verður stiklag nokkuð á henni hér
á eftir.
II.
Þegar Evrópumenn byrjuðu að setj
ast að vestan hafs höfðu þeir ýmis
vandamál við að etja. Þeir þurftu
að ná landinu á sitt vald og verja
það gegn frumbyggjunum og öðrum
Evrópuþjóðum. Hreinlegasta lausnin
var auðvitað sú að útrýma Indíánun-
um með öllu, og það reyndu Spán-
verjar sums staðar á fyrstu árum
landnáms síns. Fyrsta verulega mið-
stöð þeirra vestan hafs var á Haiti,
og þar féll tala Indíána úr um 200.000
í 29.000 á árunum 1492—1514.
En þessi aðferð var ekki talin æski
leg. Páfinn hélt því fram, ag fyrir
öðru ætti að ganga, ag snúa Indíán-
unum til kristlnnar trúar, og árið
1542 voru samþykkt fyrstu Indíána-
lög Spánverja. f þeim var svo kveðið
á, að Indíánar væru frjálsir menn og
lénsmenn krúnunnar, málaferli milli
þeirra ættu að fara fram samkvæmt
siðum þeirra og venjum, og frá þeim
mætti ekkert taka, nema í heiðarleg-
um viðskiptum. Þessi lög voru stað-
festing úrskurða og dóma, sem áður
höfðu gengið um þessi mál. Spánverj-
ar voru þannig fyrsta nýlenduþjóðin
til að viðurkenna rétt Indíána til
lands síns og tóku þá undir vernd
krúnunnar.
Englendingar fóru öðru vísi að. —
Þegar ensk yfirvöld gáfu verzlunar-
félögum leyfisbréf til ag nema land
í Virginíu og Nýja-Englandi. voru
frumbyggjar þessara landa ekki
nefndir á nafn. Englandskonungur
úthlutaði landinu, eins og hann ætti
það, og lét landnemana sjálfa um að
ráða fram úr þeim vanda að ákveða,
hvernig fara skyldi að Indíánunum.
Þetta afskiþtaleysi leiddi til þess, að
hver nýlenda fyrir sig hafði sinn hátt
á og rak sína sérstöku Indíánastefnu.
Af þessu skapaðist ruglingur og ring-
ulreig og margvíslegar hættur fyrir
nýlendurnar, en langan tíma tók að
fá stefnuna samræmda.
Yfirleitt viðurkenndu nýlendurnar
þó, að Indíánarnir ættu landið. Þessi
viðurkenning var stundum rökstudd
með kenningum um siðferðilegan rétt
eða náttúrurétí, en stundum stafaði
hún ekki af öðru en löngun til að
sleppa við að verða höfuðleðurfleg-
inn.
Landnemarnir, sem komu að Ply-
mouth árið 1620, þurftu ekki að taka
afstöðu til þessa í fyrstu. Þeir komu
að óbyggðJ landi, því að fyrir fáein-
um árum höfðu íbúarnir á þessum
slóðum strafallið úr skarlatssótt. En
síðan bætta þeir við sig landi með
samningum og kaupum. Aðrar nýlend
ur beittu svipuðum aðferðum, og í bréf
um, sem verzlunarfélögin gáfu út til
manna sinna. er yfirleitt skýrt tek-
ið fram, að varast beri, að óvingast
við þá innfæddu, og þeim verði að
sýna fyllsta réttlæti í viðskiptum. —
Hollendingar, sem áttu ekki langan
aldur sem nýlenduþjóð í Vesturheimi,
lögðu megináherzlu á verzlun og
gættu þess eftir megni ag forðast á-
rekstra við frumbyggjana. Þeir borg-
uðu skilvíslega fyrir það land, sem
þeir keyptu, og héldu nákvæma reikn
inga yfir öll viðskipti sín við Indíána.
Fyrsta verulega eign þeirra var Man
hattaneyja, sem þeir keyptu fyrir
sextíu gyllini eða nálægt 39 dollara
eftir núverandi silfurgengi.
Nýlendurnar settu yfirleitt reglur
um samskipti sín við frumbyggjana,
einkum um aðferðir við ag komast
yfir land þeirra, en þessar reglur
voru breytilegar eftir nýlendum.
Venjulegasta ákvæðið var að menn
mættu ekki leggja undir sig Indíána-
land, nema með samþykki nýlendu-
stjórnarinnar og að undangengnum
samninguin við frumbyggjana, sem
voru viðurkenndir réttir landeigend-
ur. En þótt jafnan væru lagðar þung-
ar refsingar vig brotum á þessum
reglum, reyndist erfitt að framfylgja
þeim. Alltaf voru til menn, sem
færðu byggð sína lengra inn í land-
ið, inn á yfirráðasvæði Indíána, og
það voru þessir menn sem áttu drjúga
sök á þeim árekstrum, sem urðu milli
landnema og Indíána á þessum árum.
Aðrir óróavaldar voru verzlunar-
mennirnir. Nýlendurnar settu yfir-
leitt ekki neinar fastar reglur um
verzlun vig Indíána og þær, sem það
gert, höfðu slælegt eftirlit með því
að farið væri að reglunum. Kaup-
mennirnir reyndu eftir megni að fé-
fletta Indíánana og beittu til þess
ýmsum brögðum, ekki sízt brenni-
víni. Margir Indíánaættbálkar á þess-
um árum hefð'u getað tekig undir
kvartanir talsmanns írókesa árið
1774: „Nýlendurnar hafa ekki gert
neitt og verzlunin hefur öll lent á
ringulreið, af því að kaupmennirnir
hafa fengið að haga sér að eigin geð-
þótta og gróðalöngun, og þeir hafa
elt þjóð okkar til veiðistöðvanna með
varning og atengi“. Kvartanir af
þessu tagi heyrðust fram eftir allri
öldinni, og stundum er því bætt við,
að „helzta ástæða allra sorga okkar
er sú, að hvítir menn eru á meðal
okkar“.
Samtakaleysi nýlendnanna brezku
og skortur á samræmdri stefnu og
aðgerðum í Indiánamáíum ýtti ekki
aðeins undir árekstra við Indíána og
stefndi þannig tilveru einstakra ný-
lendna í hættu. Frakkar voru á þess-
um tíma mjög ag seilast til áhrifa í
Norður-Ameríku og höfðu komið sér
upp nýlendum upp með St. Lawrenre
fljóti i Kanada og með fram Missis-
ippi. Sundrung brezku nýlendnanna
gerði samkeppnisafstöðu Breta gagn-
vart Frökkum slæma, og þetta gerðu
margir sér ljóst, en enginn virtist
þó geta ráðið' á því nokkra bót. Eink-
um blasti þessi staðreynd við þeim
mönnum, sem mest samskipti höfðu
við Indíána. Árið 1756 skipaði brezka
stjórnin Edmond Atkin erindreka sinn
meðal Indíána í suðurhluta landsins.
Fyrir útnefninguna samdi hann
skýrslu um ástandig og lagð'i á ráð-
in um aðgerðir. í þeirri skýrslu sagði
hann meðal annars:
,.Þýðing Indíánanna er nú almennt
vituð og viðurkennd. Á því leikur eng
inn efi, að velmegun nýlendna vorra
stendur og fellur með áhrifum vor-
um og vinsældum meðal þeirra. Séu
þeir oss vinveittir, eru þeir ódýrasti
og öflugasti '••arnarmúrinn, sem við
getum haft umhverfis eignir vorar;
séu þeir fjandsamlegir, geta þeir með
ránum sínum og hernaði gert þess-
ar eignir nær gagnslausar, og vér
fáum ekki rönd við reist“.
Síðan varar Atkin við auknum á-
hrifum Frakka meðal frumbyggjanna,
og ástæður þess, að Frökkum hafi
orðið mikiu meira ágengt en Englend-
ngum, telur hann einkum þrjár: 1)
Frakkar hafi skipulagt eftirlit með
verzlun og viðskiptum, 2) þeir noti
æfða menn og reynda til að fást við
Indíánana, og 3) þeir hafi ekki nema
eitt markmið, að efla hag Frakklands.
Og enn heldur hann áfram: „Frakkar
hafa samkvæmt þessu kennt Indíán-
um að líta a nýlendur vorar sem mörg
óhág lönd, er komi hvert öðru ekk-
ert við. Þess vegna hefur þag hent,
■að Indíánar hafi staðið í vináttu við
eina þeirra nýlendnanna, en um leið
komiff fram sem f jandmenn annarrar.
Sumar nýlendnanna hafa engar regl-
786
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ