Tíminn Sunnudagsblað - 22.09.1963, Blaðsíða 12
I.
UM ÞAÐ BIL er móðuharðindin
skullu á, bjugguáStafnshóliíDeild
ardal roskin hjón, Hallur Kársson
og Guðrún Jónsdóttir. Er ekki
margt um þau hjón vitað, nema
Hallur mun þá búinn að sitja
Stafnshól á þriðja tug ára, enda
sennilegt, að þau hafi um fátt skor
ið sig úr öðru fólki, sem barði ofan
fyrir sér í fremur harðbýlli sveit.
Af ýmsu verður þó ráðið, að Guðrún
hafi verið síðari kona hans, og mun
hafa verið fædd snemma á fjórða
tug aldarinnar. Sennilegt er, að
Hallur hafi verið nálægt fimmtán
árum eldri. Hefur hann því verið
kominn á miðjan aldur, en Guðrún
verið ung stúlka, er hið mikla hall-
æri og hungursneyð fá dögum Hör-
mangara upp úr miðri átjándu öld
kvistaði fólkið, unz fallinn var í
valinn níundi hver Islendingur. Þá
var svo, að fólki þrengt, að það
þóttist heppið, ef það gat setzt að
úldnum hræjum horfallinna heata,
og norðan lands voru dæmi þess,
að það rifi í sig hráá tófuskrokka.
Mitt í þessum hörmungum var svo
sífellt verið að hýða, marka og
hengja þjófa, því að stuldir .og rán
blossuðu upp eins og jafnan i hung
ursneyð.
Þau Hallur og Guðrún hafa þvi
verið búin að ganga undir eldskírn
ina og hafa varla verið uppnæm
fyrir smámunum. En þau áttu eftir
að lifa það, að önnur enn aðsóps-
meiri alda skylli yfir landið, þar
sem voru móðuharðindin. Hún reið
Halli Kárssyni að fullu, enda hef-
ur viðnámsþróttur hans verið far-
inn að bila. Hann þraukaði að
sönnu þau misserin, er mannfall
var mest norðan lands, en mun
hafa látizt árið 1785, og þarf vart
að draga í efa, að móðuharðindin
eða afleiðingar þeirra hafi orðið
honum að aldurtila. Guðrún, ekkja
hans, hélzt enn um skeið við á
Stafnshóli, en mun hafa flosnað
upp 1786. Hefur þá búpeningur ver
ið gerfallinn og ekkert lengur við
að vera í kotinu.
Það er ókunnugt, hvað á daga
Guðrúnar dreif hin næstu ár. En
brott barst hún úr heimahögum
sínum, svo að sennilegt má telja,
að hún hafi um skeið lent á hrakn-
ingi, jafnvel vergangi. Og næst er
henni skýtur upp, er hún komin
vestur í Húnavatnssýslu með tvö
börn sín, Guðrúnu og Jón, sem
bæði voru á ómagaaldri í móðu-
harðindunum. Þar var hún kölluð
Stafnshóls-Gunna. Og ferð henn-
ar á þessar slóðir varð svo sem ekki
erindisleysa. Það átti fyrir henni
að liggja að verða formóðir þeirra
manna, sem nafntogaðastir urðu
allra þeirra, er soguðust inn í hring
iðu hinna fárlegu tíðinda, sem gerð
ust í Húnaþingi á fyrri hluta nítj-
ándu aldar.
II.
Á síðari hluta nítjándu aldar var
hreppstjóri sá í Langadal, er hét
Eyjólfur Eyjólfsson. Hann var í röð
betri bænda, svo sem ráða má af
mannaforráðum hans, og bjó á
Strjúgsstöðum og Móbergi og um
skeið á Sneis á Laxárdal. Ketí! hét
sonur Eyjólfs, fæddur á sjötta tug
aldarinnar. Hafði dregizt úr hömlu,
að hann festi sér konu að hætti
ungra manna, þótt allvel virðist
hann hafa verið mannaður, og sat
við það, þar til saman bar fundum
þeirra Guðrúnar Halldórsdóttur,
hrakningsstúlkunnar frá Stafns-
hóli, er komið hafði með móður
sinni vestur í Langadal, eins og
áður er sagt. Þá var hann kominn
á fertugsaldur, en Guðrún innan
við tvítugt.
Gera má ráð fyrir því, að Guðrún
hafi verið blásnauð, og vanséð er,
hvað dregið hefur hreppstjórason-
inn til þess að ganga að eiga hana.
Bót var þó í máli, að sum ættmenni
hennar nutu allsæmilegrar virðing-
ar, og var sonur móðurbróður henn
ar, Jón Konráðsson frá Kolgröf, er
síðar varð prestur á Mælifelli, kom
inn í Hólaskóla um þetta leyti. Og
án efa hefur Guðrún verið mikil
dugnaðarstúlka. Öðrum þræði kann
þetta þó að hafa verið girndarráð.
Ketill var kominn til þess aldurs,
að honum átti ekki að vera ipp
megn að fara sínu fram, þótt
hreppstjórinn, faðir hans, spyrnti
á móti, og verður ekki betur séð en
hann hafi verið búinn að eignast
barn með Guðrúnu, áður en hann
kvæntist henni, og jafnvel, að hún
hafi verið vanfær í annað sinn. ffin
hvað sem því Iíður, þá voru þau
Ketill gefin saman 7. júni 1792, og
var morgungjöfin tólf ríkisdalir.
Það vill svo til, að við getum gert
okkur að nokkru leyti í hugarlund,
hvernig brúðhjónin komu fyrir sjón
ir, þegar þau gengu inn að altar-
inu í Holtastaðakirkju. Brúðurin
unga er í dúkupphlut með messing
millum og bláu pilsi með blóma-
saumi. Hún er með bláa klæðis-
svuntu með varpsaumi, parabelti
úr kopar, kraga um háls og bláleit-
an klút hnýttan utan yfir. Og á
höfði hennar rís myndarlegur trafa
faldur. Hafi verið kalt í veðri i
Langadal þennan dag, hefur hún
komið til kirkjunnar í sortulitaöri
hempu, ágætri skjólflík. Brúðgum-
inn skartar aftur á móti í lérefts-
skyrtu og er með grænan brjóst-
dúk úr klæði, og þar að auki má
fastlega gera ráð fyrir, að hann
sé í stuttri mussu meS útskot um
mjaðmir, knjábuxum og hvítum
sokkum og hafi hnýtt haglega o fi
um böndum um fitina neðan vi^
hnésbæturnar — sjálfsagt nýrakað
ur í ofanálag, þvi að skegg er ekki
í tízku. Presturinn, sem gefur þau
saman, er séra Auðun Jónsson í
Blöndudalshólum.
Þau Ketill og Guðrún bjuggu hin
fyrstu búskaparár sín í Hólabæ, en
i 1 ............ .......................
I Konaii, sem aldrei bognaði, þótt ekki
780
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ