Tíminn Sunnudagsblað - 13.10.1963, Page 17

að rjóminn væri tekinn, enda.fékkst
nær ekkert smjör úr stekkjarmjólk-
inni. Með þessu móti fékk lambið
ekki fylli sína úr ánni og varð því
fyrr að grípa í jörð til við'bótar mjólk
inni, en nafði samt það, sem bezt var
— rjómann og aðalkostinn. Gamla
fólkinu íannsl lömbunum fara bezt
fram eftir að farið var að stía.
Tveir voru þeir staðir í Víffidal,
er beztir þóttu málnvtu vegna. Ann-
ar var Efrikinnin milli Morsu og
Sandhóla, hinn.Flámar, en þær eru
meðfram Hofsjökl'i frá Innri-Þverá
ofan Efstubrúnir út hjá Morsu-
gljúfri, þar sem hún kemur undan
jöklinum. Á því svæði voru mela-
teygingar og dýjavæsur með strjál-
um puntnælingi Á Flánum voru ærn-
ar mjög ókvrrar svo að ekki gafst
tími til þess aff setjast niður til þess
að borða nestisbitann. Þarna var ekk-
ert affhald, nema Hofsjökull varn-
aði því, að þær færu norður yfir.
Aðalvfirsetuplássið var Dagmálahlíð-
arnar, Hvannstóðið og Efrikinnin fyr-
ir utan bæ, en íyrir innan, bæ milli
Þveránna. Þar voru ærnar þó sjaldan
hafðar og aldrei reknar þangaff eða
látnar vera þar mannlausar, því að
þá settu þær sumar inn undir Hnútu,
en aðrar út með jökli út í Morsu-
háls og Efrikinn, þar sem var þeirra
uppáhaldsstaður Þar var samband
af mýra- og vallendisgróðri. Yfirleitt
voru æmar rásgjarnar og óþægar,
nema þar. Þó sótti einstaka ær út í
Sandhóla og Grísatungur. En í þá tíð
lá Hofsjökull fast niður að Grísa-
tungnagili. Nú er mér sagt, aff orðið
sé langt bil milli Grísatungnagils og
jökulsinsf .
Þá var líka stutt bil milli Hnútu-
vatns og Hofsjökuls. Sigfús sagði okk-
ur eitt sinn frá því. að fyrst þegar
har.n fór suður í Víðidal-, þá bóndi á
Hvannavöllum, haf'ði aðeins verið
unnt að ganga milli Hnútuvatns og
jökulsins.
Nokkuð var misjafnt, hversu vel
ærnar mjólkuðu. Þaff fór eftir tíð-
arfarinu eg gróðrinum og að sjálf-
sögðu eftír ásigkomulagi ánna —
hversu vel þær gengu undan vetri.
En oftast munu þær hafa skilað mörk
inni til jafnaðar í mál fyrst eftir
fráfærur. En sú, er mjólkurhæst var,
svo að ég rnuni, var svört ær, er Sig-
fús átti, kölluð Flasa. Hún var mjólk-
uð sér til þess að vita, hve mikil
mjólkin væri i mál, og reyndist hún
vera þrjár merkur. En gleymt hef
ég nú, hvernig af sér stóð með ána,
held þó heizt, að hún hafi ekki borið
fyrr en seint og helzt^ að hún hafi
misst lambið nýborin. Ég man óljóst
eftir hvítum hrút, óvanalega stór-
um, er drapst nýfæddur. Hitt man
ég glöggt, að Flasa bar heima, því
aff ég var látinn líta eftir henni óbor-
inni nokkuff marga daga. Hún gekk
ein og sinnti ekki öðru fé.
Alltaf skyldi fólkið vera tilbúið
að fara á stekkinn klukkan fimm til
hálfsex að morgni. Það tók nokkum
tíma að smala ánum, einkum hefði
verið stíaff um langan tíma. Einstaka
ær varð kærulaus um lamb sitt, þeg-
ar frá ieið. Einnig þurfti nokkurn
tíma til þess ag mjalta þær.
Ævinlega var mikið að gera um
stekkjartímann, en allra mest þó um
fráfærurnar, sérstaklega fráfæma-
daginn. Þá vai farið snemma á fætur
Brú, sem Lónsmenn settu á Jökulsá fyr-
Ir nokkrum árum. Á þessum staS komu
Víðidalsfeðgar draetti á ána á sinni tís.
til þess að smala ánum, mjalta þær
og koma þeim á haga. Með þær fóru
venjulega þrír. Hinir, sem heima
vom, tóku til aff hefta lömbin. Þau
vom heft með ullarhöftum. Að því
búnu var þeim hleypt úr stekknum.
Þá var oft mikill kliður og marg-
raddaður og mikil ókyrrð. Venjulega
vom lömbin setin heima nokkra daga
eftir fráfærurnar, stundum þrjá til
fjóra daga og allt upp í viku. Þegar
svo var gert, voru taldar meiri ííkur
til, að' haustheimtur yrðu sæmilegar.
Lömbin urðu samrýndari og héldu
betur hópinn heldur en ef þau voru
rekin á fjall með óðnum.
Þegar fráfærar voru um garð
gengnar, komst meiri ró og kyrrð á
heimilislífið, og nutu þess allir nema
smalinn. Hann varð að vera tilbúinn
að fara í yfirsetuna um klukkan átta
að morgni og sitja síðan yfir túl
klukkan 5tta að kvöldi. Þá átti að
vera búið að kvía ærnar. Þá voru
þær látnar í kvíarnar, og þar vora
þær hafðar til klukkan fjögur eða
hálffimm að morgni. Þessir hættir
voru hafðir á fram til sextán eða
seytján vikur af sumri. Þá var farið
að reka æmar, sem kallað var —
það er að segja láta þær liggja úti.
Svo var þeim smalað að morgni, Um
þriðju göngu var hætt að mjólka
þær, nema einu sinni á dag, og
síðan að'eins annan hvern dag. Og
um Mikjálsmessu var hætt að mjólka
þær nema eins og tvisvar í vikú
til þess að hreinsa úr þeim gelding-
una.
Um vænleika fjárins á blóðvelli
get ég fátt sagt fram yfir þaff, sem
fram kemur hjá Jóni. En þegar flutt (
var úr Víðidal, átti Bjarni meðal
annars þrjá sauði, er hann slátraði
heima og ætlaffi í brúðkaup sitt
á næsta sumri. Einn var morhálsótt-
ur, fimm vetra, kroppur af honum
75 pund, en hinir tvílembingar, þre-
vetrir, annar gráímóttur, hinn írauð-
ur — þeir vógu 72 og 73 pund.
Moruhálsi var Kollumúlagenginn, hin
ir gengu í Víðidal. Yfirleitt munu
þær kindur, sem gengu ippi í Víði-
dal, hafa verið vænni. En í Víðidal
gekk fátt fé á sumrin annag en kvía-
ærnar. Geldféö var rekið suður fyrir
Víffidalsá, svo að það væri ekki sam-
an við kvíaærnar, og flæktist þar
þó alltaf talsvert' af strokufé, bæði
úr Álftaíbði og Lóni.
Tölu búsmalans man ég ekki til
hlítar, nema seinasta sumarið, 1896.
Þá voru ærnar 65, er skiptust þann-
ig til eignar, að Sigfús átti tuttugu,
Jón fjörutíu og Bjarni lánaði fimm
gegn því, að þrjú af lömbunum und-
an þeim væru fóðruð að vetrinum.
En þetta ár lield ég, að ær hafi verið
flestar í þeirra búskapartíð.
Afurðir voru að sjálfsögðu oft góð-
ar. Málnytan var venjulega bæð'i mik-
il og góð. Eitt haustið voru til ellefu
tunnur af skyri, full kista af ostum
og mikið smjór. Skyrgerðin var þá
með öðrum hætti en nú gerist. Þá
kunni fólk ekki að nota þétta, svo
að blandan var I skyrinu. Það var
því meira að' fyrirferð.
Um slátrun heima og í kaupstað ár
hvert get ég lítiff sagt. En ég hef
haft aðgang að verzlunarreikningum
þeirra feðga árin 1883—1885. Það
voru fyrstu ár þeirra í Víðidal. Ég
get ekki heldur sagt um heimaslátr-
un. en hún hefur sjálfsagt verið
nokkur, því að fæffi fólksins var
nær eingöngu af skepnunum, auk
fjallagrasa, og svo mjölvara úr kaup-
stað og rjúþur að litlu leyti. Fiskæt-
ið var lítið. Þó kom fvrir, að Jón
reri að vorinu effa sejnni part vetrar
suður í Þorgeirsstaðaklifum (Papaós).
Hvort sá fislcur, er hann fékk þar,
var fluttur norður í Víðidal eða lagff-
ur inn á Papaósi, þori ég ekki um
aff segja. Þessi fiskur var fenginn
seinni part vetrar eða snemma að
vorinu, en hestar voru aldrei nema
einn eða tveir heima í Víð'idal á vetr-
um — hinum var komið á útigang
suffur í Hornafjörð. Þegar þessa er
gætt, er næsta ólíklegt. að fiskur
Framhald á 862. síðu.
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
857