Tíminn Sunnudagsblað - 20.10.1963, Page 10

köllum Skjöld. Hans son Beaf, er vér
köllum Bjár. Hans son Goðólfur, hans
son Burri, er vér köllum Finn. Hans
son Frjálafr, er vér köllum Borr.
Hans son Vodin, er vér köllum Óðin.
Hann var Tyrkjakonungur. Hans son
Skjöldur, hans son Friðleifur, hans
son Friðfróði, hans son Herleifur,
hans son Hávarr hinn handrammi,
hans son Fróði, hans son Vémundur
hinn vitri, hans dóttir Ólöf. Hún var
móðir Fróða hins friðsama. Hans son
Friðleifur, hans son Fróði hinn
frækni, hans son Hálfdan, hans son
Hróarr, hans son Valdarr hinn mildi,
hans son Haraldur gamli, hans son
Hálfdan snjalli, hans son ívarr víð-
faðmi, hans dóttir Auður hin djúp-
auðga, hennar son Randver, hans son
Sigurður hringur, hans son Ragnar
loðbrók, hans son Sigurður ormur í
auga, hans dóttir Áslaug, hennar son
Sigurður hjörtur, hans dóttir Ragn-
hildur, hennar son Haraldur hinn hár
fagri. Verður þessi tala einum manni
fátt í sjö tugu að meðtöldum Adam og
Haraldi“.
Nú vill svo til að í prologus Snorra-
Eddu er partur úr þessari þulu, hann
nær frá Priamus kóngi til „Vóden,
þann köllum vér Óðin“. Um „Trór, er
vér köllum Þór“, er þar rakinn nokkur
afrekafróðleikur, og þess getið að „í
norðurhálfu heims fann hann spákonu
þá, er Síbil hét, er vér köllum „Sif'”,
og kona Óðins hét „Frígíðá, er vér
köllum Frigg“. Ekki eru menn á eitt
sáttir um að' telja þennan hlut formál-
ans verk Snorra, enda er hann tæp-
lega i samræmi við þann anda er ríkir
í verkum hans.
Uppruni þessa samsetníngs er marg
ur. Frá Seseph (Seskef í Eddu) til
Vóden eru nöfnin tekin úr einhverri
eingilsaxneskri ættaromsu; Munnon
konúngur er kunnur úr Trójumanna-
sögu, sömuleiðis Priamus og Troaan.
Trór (Þórr) er islenzkuð gerð af Tros,
sem var frygiskur konúngur í grísk-
rómverskum sögnum. Síbíl er runnin
frá grisk-rómverska orðinu sibylla,
kvenprestur Appollos, og orðið not-
að þarna vegna hlujóðlíkíngar við Sig,
norrænu gyðjuna. Loricha (Lórriði),
Eridei (Eindriði), Vingeþórr og Ving-
iner eru í rauninni allt Þórsheiti, sem
þarna er beitt t'il leingingar og upp-
fyllíngar. Móði og Maagi eru Móði og
Magni hinir norrænu, synir Þórs.
Framætt Príami höfuðkonúngs til
Adams er á svipaðan hátt U1 or'ðin,
fyrir utan það, sem biblían hefur lagt
af mörkum til hennar.
Mér er ekki kunnugt um að menn
hafi slegið nokkru föstu um aldur
þessa bræðíngs í íslenzkum ritum, en
hann mun vera ýngri en flest það
annað er þátturinn í Flateyjarbók
geymir. Og ekki er bragð Snorra að
honum. Þula þessi er notuð við ætt-
rakníngu Sverris konúngs í formála
„Nú láttu forna niðia talda og upp bornar ættir manna".
Sverris sögu í Flateyjarbók, en mun
þar ekki vera verk höfundar Sverris
sögu, heldur innskot ritara bókar-
innar.
En hvað sem því líður urðu romsur
þessar mönnum ærinn feingur næstu
aldirnar, í sama mund og ýkjuhneigð
um sagnapersónur jókst sífellt. Mönn-
um.var ekki nóg að geta rakið ætt
sína aftur til landnámsmanna og
fornra sækonúnga, hún varð að vera
kunn allt til Óðins; og úr því að kom-
izt varð að Óðni, hlaut að mega brúa
bilið til sköpunar heims; elcki spillti
þegar nú heilög ritníng kom þar til
móts við fræðaþulina. Og vissulega
var þetta góður bragðbætir í bland
við hin f'ornu stórvirki, sem uppi yrðu
höfð meðan veröldin stæði. Einkum
voru þessar Adams- og Óðins-þulur
vinsælar á 16. og 17. öld, en tíðkuðust
þó leingi síðan, þótt trú manna rénaði
á fræðin. Um aldamótin 1800 reit
Sveinn læknir Pálsson ævisögu
Bjarna Pálssonar landlæknis og rakti
þar ætt hans ýtarlega, meðal annars
til Jóns biskups Arasonar; kveður
hann þar svo að orð'i: „finnst ætt Jóns
biskups uppeftir rakin aftan við þá
prentuðu Skarðsárannála, þó þar
vanti í nokkra liðu, og þeir fyrstu sé,
eins og nærri má geta, umskyggð'ir
forntíðar skröksögu myrkva; enda
hefur Jón biskup sjálfur rakið ætt
sína til Dana og Troju-kónga upp að
Adam sjálfum“. Einnig kemur ættar-
talan, eins og venja er til, ef rakið er
vítt og breitt upp t'il fornmanna, að
Ragnari loðbrók Sigurðarsyni hrings
„Randverssonar, hvörs móðir var Auð-
ur djúpúð'ga dóttir ívars víðfaðma,
sem var enn seytjándi frá Óðni“. Hér
bergmála Hyndluljóð:
Auðr djúpúðga
ívars dóttir,
en Ráðbarðr var
Randvés faðir,
þeir váru gumnar
goðum signaðir;
allt' er það ætt þín,
Óttarr heimski . . . .
III.
• Samt var það svo, að hin margfróða
og í mörgu trausta söguleifð á íslandi
874
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAfi