Tíminn Sunnudagsblað - 27.10.1963, Qupperneq 8

Gamlir læknisdómar
ÖRG VORU læknislyfin hér fyrr á
öldum. Það kenncli ærið margra
grasa hjá lyfjasölunum þá, og myndi
sumt af því ekki tel'jast girnilegir
læknisdómar nú á tímum. Meðal
þessara læknisdóma voru múmíur.
Læknavísindin vísuðu múmíunum
raunar á bug á átjándu öld, en þó hefur framundir þetta
eimt eftir af trúnni á þær. Lyfjabúðin i Assens í Dan-
mörku keypti múmíu árið 1866, og jafnvel árið 1927 varð
þýzk lyfjaverksmiðja sér úti um múmíu.
Eins og kunnugt er var jarðbik notað, þegar lik voru
smurð til varðveizlu, og um langan aldur var mikil trú á
lækningamætti jarðbiks. Vera kann, að þangað sé að rekja
þá trú, er menn fengu á múmíunum. Saman við það kann
að hafa blandazt undrunin yfir þvi, hve mú-
míurnar höfðu varðveitzt vel og lengi, og
menn ímyndað sér að í þeim væru efni,
sem gætu veitt lifandi fólki hlutdeild í
óforgengileikanum. Að minnsta kosti voru
hinar gömlu og uppþornuðu múmíur mal-
aðar í duft, sem fólk efaðist ekki um, að
myndi gagnast því í baráttunni við sjúk-
dóma, hrörnun og dauða. — Þetta fannst
fólki þeim mun liklegra sem sú trú var
mjög útbreidd, bæði meðal lærðra manna
og fáfróðrar alþýðu, að til væru margvís-
legir hlutir, gæddir dularfullum, undarleg-
um mætti. Það reið bara á því að finna þá
og nota þá á réttan hátt.
Þegar fram í sótti varð til dæmis alþýðutrú, að múm-
íuduft væri hið mesta þing, ásamt fleira ágæti, gegn
flogaveiki. Var múmíuduftið sums staðar kall'að heiðingja-
kjöt eða syndarakjöt, svo að ekkert skorti á, að fólk gerði
sér grein fyrir því, hvers það var
■að neyta. En það setti það ekki
fyxir sig, enda mörg læknislyfin
litt kræsileg þá, og alla tíma hef-
ur maðurinn verið frekur til fjörsins. —
Enn eru varðveitt mörg sýnishorn af
þessum læknisdómi. Þau hafa iðulega
verið rannsökuð á vísindalegan hátt, og
hefur komið í Ijós, að sum eru án alls
efa raunverulegt múmíuduft. En önnur
hafa verið fölsuð. Þau eru að mestu eða
jafnvel öllu l'eyti úr jarðbiki. En það hef-
ur vafalaust verið jafnheilsusamlegt og
duftið úr smurðlingunum.
Annað læknislyf, sem notað var um sama leyti, var
sporðdrekaolían. Hún var búin til með þeim hætti, að
tuttugu sporðdrekar voru lagðir í bleyti í olíu úr einu
pundi af beiskum möndlum.
Þetta læknislyf var notað
gegn eitri, kýlum, bólusótt,
hitaveiki og lömun. — Lækn-
arnir vísuðu sporðdrekaolí-
unni á bug í kringum 1800,
en almenningur lagði ekki
fyrir róða trú sína á hana, enda var hún lengi eftir það
til sölu í Iyfjabúðum. Vafalaust hefur sporðdrekaolía til
dæmis verið seld í lyfjabúðunum hér fyrst framan af, jafn-
vel langt fram á nítjándu öl'd.
Til er í Danmörku flaska með sporðdrekaolíu, og
fannst hún í lyfjabúð, sem stofnuð var árið 1842. Og enn
í dag kvað það bera við í Danmörku, að fólk spyrji um
sporðdrekaolíu í lyfjabúðum.
Trúin á sporðdrekaolíuna hefur vafalaust verið tengd
trúnni á stjörnurnar, enda var sú tíð, að ekki var breitt
bilið á mill'i læknislistar og stjörnuspádóma. Árið 1539
hvíldi enn sú skyl'da á lyflækningaprófessorum Kaupmanna
hafnarháskóla að semja almanak.
En vantrúin á stjörnurnar er ekki heldur ný af nálinni.
Andrés, erkibiskup í Lundi, sagði á æskuárum Sturlu Sig-
hvatssonar: „Stjörnurnar segja ekki fyrir óorðna atburði.
Eins og maðurinn, sem hamingjusamlega er gæddur náð-
argáfu skynseminnar, geti verið háður stjörnu, án lífs og
tillfinninga!” — Það er nær hálf áttunda öld síðan erki-
biskupinn mælti þessi orð. Skyldi enn vera til fólk, sem
hefði gott af því að hugsa um þau?
Heimild: Skalk (Sundhed til salg eftir Ilelge Sögaard).
baðstofu þá, sem jörðinni fylgdi,
fannst ekki taka því. „Mér þótti líka
vænt urn litla icotbæinn, og mér leið
vel 1 honum eftir atvikum.''
Þeim til fróðleiks, sem aldrei hafa
komið í önnur hús en traust, hlý og
vel búin að öllu, ytra og innra, vil ég
láta Steinþór segja frá því, sem fyrir
getur komið í véikbyggðum og göml-
um húsaskriflum:
— Það var í septemberveðrinu
mikla 1936. Við vorum þá búin að
eignast tvö börn, voru þau á öðru og
þriðja ári. Um mi.Snætti' heyrði ég,
að veðrið var alltaf áð harðna. Við
hjónin höfðum ekki sofnað, því að
bærinn skalf og nötraði bg brast og
brakaði í öllu. í einum sviptibylnum
heyrði ég mikinn skruðning, og skreið
ég þá út. Sá ég þá, að þakið hafði
svipzt af öðrum megin, og í sömu
andránni fer hinn þakhelmingurinn á
eftir.
Þakið af fyrri hliðinni hafði tvístr-
azt út um allt, en hitt var samhang-
andi, og skreið ég til að bera grjót á
það. En það var lífshættulegt, því að
spýtnabrak var á íjúkandi ferð allt
um kring.
Af þakinu var ekkert eftir nema
sperrurnar og klæðningur, sem negld
ur var innan á þær. Gerði brátt slag-
viðri, og urðum víð að fára nieð börn-
in niður í lítið herbergi, sem var
undir lofti í öðrum enda hússins.
★
Steinþór byrjaði snemma í búskap
sínum að höggva 1 túnþýfið, en aðal-
útgræðslan hófst, þegar hinar stór-
virku ræktunarvélar komu til sög-
unnar 1948. Hlöðu yfir öll' hey jarðar-
innar byggði hann 1948 og fjárhús og
fjós ári seinna. Rétt eftir 1950 byggði
hann svo íbúðarhúsið.
SteLnþór hef'ur ekki legið á liði
sínu sí'ðán hann hóf búskapinn, frerb-
úr en áður, meðan harin stund'áði
Framhald á 910. síSu.
8SÓ
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ