Tíminn Sunnudagsblað - 11.10.1964, Page 5

féð verið bundið í upphafi, þótt ráð-
gert . æri að auka það gíðar.
Meðan þest i fór fraai var námu-
svæðið afmarkað og borað af kappi.
VIII.
Nú víkur sögunni vestur um haf.
íslendingar þeir, sem til vesturfarar
réðust á nítjándu öldinni, komust
flestir að raun um, að veraldargæð-
in, er þeir héldu, að biðu sín í hinni
nýju heímsálfu, urðu ekki höndluð
með auðveldum hætti. Þeirra beið
basl og strit og ósjaldan voru þeir
látnir kenna þess i orði og verki,
að heimamönnum þótti það ekki
mennilegur þjóðflokkur, sem frá ís-
landi kom. Það gat ekki hjá því far-
ið, að gullgrafarasögurnar orkuðu á
suma þeirra, er fyrir þessum
vonbrigðum urðu. Þar kunni
gróðinn að reynast skjótteknari, ef
heppnin var með.
Einn vesturfainn axlaði skinn sín
og hélt til Koldyke, hét Amór Árna- -
gon, snæfellskur maður, prestssonur
á Sveinsstöðum í Nesþingum. Þess
getur ekki, hve lengi Arnór var við
gullleit í Klondyke, en ekki mun
honum hafa fénazt til muna norður
þar. Aftur á móti var teningunum
kastað um ævistarf hans: Hann helg-
aði sig málmvínnslu.
Hugur Arnórs mun alloft hafa leit
að til íslands, og kann tvennt að
hafa valdið. Heimþráin varð mörgum
þung í skauti, og í öðru lagi má vera,
að hinar þrotlausu lýsingar vestur-
íslenzku blaðanna, sem mörg þágu
styi'k af stjórnarvöidum í Kanada
og reru öllum árum að vesturförum,
á eymdinni og úrræðaleysinu á fs-
landi hafi vakið hjá honum löngun
til þess að verða ættlandi sínu að
liði. Og þá var einsýnt, við hvað
hann var liðtækastur.
Árið 1900 réðst Arnór fyrst til ís-
landsferðar eftir tólf ára dvöl í Vest-
urheimi. Heimsótti hann þá vini sína
og vandamenn, svo sem lög gera ráð
fyrir, og dvaldist einkum undir Jökli.
Var nú ekki að sökum að spyrja,
að menn komu til hans með alls
konar steina, er þeir höfðu fundið á
víðavangi og leituðu eftir því við
hann, hvað í þeim myndi vera. Arnór
horfði æfðu auga gullleitarmannsins
á þessa steina, og þóttist þegar sjá,
að í sumum þeirra myndu fólgnir
málmar.
Ólíklegt er þó, að hann hafi getað
komið við neinni teljandí rannsókn,
en eigi síður þóttist hann verða þess
óskynja, að gull, silfur og kopar væri
í steinum, sem hann fékk úr Drápu-
hlíðarfjalli, og platína í sandi, er
honum barst vestan úr Barðastrand-
arsýslu.
Ekki staðnæmdist Arnór hér til
langframa, heldur sneri á ný vestur
um haf og settist að í Chicagó, þar
sem hann starfaði að málmhreinsun.
Mun hann hafa veríð búin að sinna
slíku starfi í þeirri borg í allmörg
ár, áður en hann réðst til íslands-
fararinnar.
En grjótið íslenzka var orðið hon-
um hugstætt. Sumarið 1905 sagði
hann upp starfi sínu í Chicagó og
hélt rakleitt til íslands með konu
sína og börn. Er ekki ósennilegt, að
þá hafi hann verið búinn að frétta,
hvað til tíðinda hafði borið í Reykja
vík. Hann átti hér margt náinna
skyldmenna, er vafalítið hafa skrif-
azt á við hann, og það hefur tæpast
verið þagað um gullfundinn við
Öskjuhlíð í bréfum til gullnemans frá
Klondyke.
Arnór náði hingað með fjölskyldu
sína í byrjun októbermánaðar. Mátti
gullfélagsmönnum þykja hann allgóð
BJÖRN KRISTJÁNSSON
— óþreytandi viS að leita máima og
rannsaka sýnlshorn.
ur gestur, því að sú saga fylgdi hon-
um, að hann hefði „átt við sýnishorn
úr flestum námum Vesturheims".
Nú stóð svo á, að sýnishorn úr bor-
holunni við Öskjuhlíð höfðu að sönnu
verið rannsökuð efnafræðilega
meðal annars af þeim Birni Kristj-
ánssyni og Erlendi gullsmið Magnús-
syni, og höfðu oftast fundizt í þeim
málmar. En sá kvittur hafði samt
komið upp, að eitthvað kynni að vera
bogið við þessar rannsóknir, og bar
nokkuð á því, að bæjarbúar efuðust
um, að það væri í raun og veru gull,
er fundizt hafði. Fylgdi þessu tor-
tryggni í garð gullfélagsstjórnarinn-
ar, sem var jafnvel kærð fyrir bæjar-
stjórninni og sökuð um að ætla bæj-
arbúum að skjóta saman hundrað
þúsund krónum til þess að kosta
frumrannsóknina, en halda opinni
leið fyrir sjálfa sig til þess að kaupa
viðbótarhluti, er námu hærri fjárhæð,
ef gróðavænlega þætti horfa að lok-
inni rannsókn.
Það var ekki annað ráð líklegra
til þess að eyða efasemdum manna
um gullið en láta Arnór Árnason
' kveða upp sinn úrskurð. Var honum
því fengið í hendur lítið sýnishorn
af sandi úr borholunni. Beindist
rannsókn hans að því að leita gulls
í sýnishorninu, og kvað hann upp úr
með, að 144 króna virði myndi vera
í hverri lest af sandi sem þeim, er
hann fékk handa á milli. En auk þess
taldi hann, að þarna væri eir, sink,
járn og silfur. Öskjuhlíðarnáman var
því blendingsnáma, og fylgdi þvi sá
ókostur, að þær var oft örðugt að
vinna. En aftur á móti gat hitt verið
í vonum, að á miklu meira dýpi, þús
und til tólf hundruð fetum, lægi ná-
lega hreint gpll í molum, því að slíks
voru mörg dæmi erlendis. Björn
Kristjánsson gerði þó við þetta þá
athugasemd, að óvíst væri, hvort
þarna dyldist sink og eir, þótt þeir
Arnór hefði báðir fundið þá málma
í sýnishornunum. Það hafði verið
sprengt hvað eftir annað með dýna-
mítiniðri í borholunni, og í hylkjun-
um utan um dýnamítið var bæði sink
og eir.
Arnór Árnason lét þó ekkí sitja
við efnafræðilegar rannsóknir einar.
Til þess að taka af öll tvímæli, brá
hann á ráð, sem þótt hefði óbrigðult
meðal gullnema í Klondyku: Hann
tók kornið, sem hann hafði fengið
úr sandinum við rannsókn sína, og
sló það út í örþunna himnu, er hann
lagði á hvassa skegghnífsegg. Legðist
þynna niður méð egginni báðum meg
in, án þess að brotna, þurftí enginn
að efast um, að þetta var gull. Og
hér þurfti ekki frekar-vitnanna við
Þynnan, sem Arnór hafði handa á
milli, stóðst prófið. Sigrihrósandi gat
hann sýnt, hvernig hún lá heil á
hnífsegginni. Það er ekki ósennilegt,
að þessi tilraun hafi verið betur fall-
in til þess að styrkja trú almennings
á Öskjuhlíðargullið heidur en allar
efnarannsóknir. í þess konar rann-
sóknum botnaði fólk lítið, en þetta
gat það sjálft séð.
Arnór mun hafa komið til íslands
að þessu sinni með þeim ásetningi
að setjast hér að. Og vetursetu hafði
hann hér. En hann var ekki alls kost
ar ánægður með gullfélagið og at-
hafnir þess. Grunaði hann, að óþægi-
legur dráttur kynni að verða á því,
að hann gæti helgað sig gullnámi í
Reykjavík, og þegar honum bárust
bréf og boð um vinnu hjá fyrirtæki
því í Chicagó, er hann hafði áður
starfað hjá, afréð hann að hverfa
þangað að sinni. Þó hafði hann við
orð að koma aftur, ef vel horfði með
Öskjuhlíðarnámuna. Hann lét í haf
maímánuði 1906. En tómhentur fói
hann ekki. Hann hafði í fari sínu
nokkuð af málmgrýti, er honum
hafði áskotnazt, og var þar á meðal
steinn, sem tekinn hafði verið af
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
941