Tíminn Sunnudagsblað - 11.10.1964, Síða 7

armanns. Og er hann hér með úr
sogunni.
En íslendingar voru ekki jafnaf-
huga námunum og Arnór hélt. Þeir
tóku til, þar sem frá var hrofið, þeg-
ar stórviðri kosningasennunnar voru
gengin niður og uppkastínu hnekkt.
Og nú var það Mosfellssveitargullið,
sem freistaði manna, því líklegt var
talið, að þar væri betri aðstaða.
Hannes S. Hansson kaupmaður og
Finnur Ólafsson, umboðsmaður í
Leith, urðu fljótastir að átta sig. Þeir
festu kaup á Miðdal á þrjátíu og
sex þúsund krónur með því fororði,
að námagröftur þar yrði talinn svara
kostnaði, en að öðrum kosti skyldi
þau ganga til baka. Hefur Finnur
sennilega ætlað að ná samningum við
enska iðjuhölda um gullvinnslu í
Miðdal.
Ekki hafði öllum guillöndum verið
ráðstafað, þó að þessi kvöð væri lögð
á Miðdal: „Það er ætlun manna, að
gulluppgripin séu engin minní í
Þormóðsdalslandareign en liðdals
megin.“ Sigurður Jósúa Björnsson
hafði reynzt þolinmóðari en Arnór
Árnason og beðið af sér kosninga-
hriðina. Nú gekkst hann fyrir stofn-
un fjölmenns félags, sem átti „að
rannsaka rækilega þessa Þormóðsdals
námu.“ Það nefndist Námafélag ís-
lands, og í það gengu hinir gömlu
forkólfar Málms — Sturlungar,
Björn Kristjánsson, Tryggvi Gunnars
son, Sighvatur bankastjóri Bjarnason
og margir fleiri: Þar voru og kaup-
endur Miðdals og sjálfur Einar Guð-
mundsson í Miðdal.
Námafélag íslands var þó ekki svo
CHR. B. EYJÓL'FSSON
— ferðaSlst um landið tll þess að kaupa
námaréttlndi og festa jarðeignir, þar
sem hann bjóst við, að málmar eða
önnur verðmæti leyndust.
rembilátt, að það liti einungis við
gulli. Það var ekki frábitið því að
sinna kolum, enda hafði Sigurður
Jósúa einkum hug á þeim. í ársbyrj-
un 1909 var byrjað kolanám vestur
í Dufansdal við Arnarfjörð, þar sem
aðstaða var hæg til útskipunar og
vagnar gátu runnið á streng niður
í lendingu. Hafði þá þegar verið
grafið þar nokkuð í allmyndarlegt
surtarbrandslag og talsvert selt af
þessu eldsneyti, sem hlaut fremur
góða dóma. Námafélag íslands fór
ekki óefnilega af stað.
X.
Hlutabréfið Málmur veslaðist upp.
Það varð gjaldþrota árið 1910. Ein-
ungis fjórðungur þess hlutafjár, sem
það átti að hafa til umráða, hafði
innheimzt, og mun þó mörgum hafa
þótt nóg um tap sitt. Tuttugu og
fimm þúsund krónur voru ekki lítið
fé, þegar fimmtíu aurar voru greidd-
ir fyrir að kverka og salta síld í
tunnu og pundið af grænni olíu-
sápu númer eitt kostaði fjórtán
aura. En þessi tuttugu og fimm þús-
und hrukku ekki einu sinni til —
félagið gat ekki borgað bæjarsjóði
fjögur hundruð króna skuld, og ís-
landsbanki hafði lánað tuttugu og
sex þúsund krónur út á verðlitlar
eignir þess. Og þar sem ekkert gull
var í vændum, varð ólánið ekki um-
flúið.
Námafélag íslands hjarði aftur á
móti. Það hafði keypt námaréttinn
í Miðdal á átján þúsund krónur, en
skorti fé til viðhlítandi rannsókna.
Var lengi leitað hófanna erlendis
rneðal peningamanna, að þeir legðu
það fram, er til þurfti, svo að geng-
ið yrði úr skugga um það, hvort
vinnsla borgaði sig. í ársbyrjun 1911
tókust loks þeir samningar við náma-
félag í Lundúnum, að það skyldi fá
réttindin fyrir hundrað og fimmtíu
þúsund krónur, gegn því að það
borgaði sjö hundruð sterlingspund
það ár og verði tuttugu þúsund pund-
um til rannsókna. Þetta námafélag
sendi hingað námfræðing, Nichols að
nafni, er dvaldist í Miðdal í tvær
vikur við áttunda mann. Það virtist
vera að komast skriður á málið.
En nú höfðu líka fleiri brugðið
blundi. íslendingur einn, sem allengi
hafði dvalizt erlendis og nefndi sig
Chr. B. Eyjólfsson, ljósmyndari að
iðn, hafði komið til landsins sumar-
ið 1910 á vegum enskra iðjuhölda og
haft með sér tvo enska sérfræðinga.
Erindið var að sjálfsögðu að leita
að nýjum námum, og höfðu þeir fé-
lagar með sér utan ýmis sýníshorn,
er rannsökuð voru í Englandi. Vet-
urinn 1911 kom Chr. B. Eyjólfsson
á ný og átti erindi upp að Drag-
eyri í Skorradal. Hann hafði feng-
ið þaðan sýnishorn úr hinni gömlu
kolanámu Þórðar á Leirá, og kvað
nú komið upp úr kafinu, að í bik-
ARNÓR ÁRNASON
— kom tvisvar vestan um haf til þess
að forvitnast um Öskjuhiiðargullið og
trúði því enda, að gullbreiða væri und-
ir höfuðstað landsins.
steininum væri kopar að þrjálíu tíl
fjörutíu hundraðshlutum og auk þess
nokkuð af silfri. Brá Chr. B. Eyjólfs-
son sér upp í Skorradal og festi kaup
á Merkigili og nokkurri landspildu
þar í grennd. Og brátt spurðist það
í höfuðstaðnum, að hér var ekki um
neina smámuni að ræða: Æöin var
að minnsta kosti fjörutíu feta þykk
og sums staðar nálega fimmtíu fet
og náði frá Skorradalsvathí í gegn-
um Skarðsheiði þvera. Þetta var álit-
legt, þegar þess var líka gætt, að oft
var kopar vinnandi, þótt ekki væru
nema 2-3% af honum í berginu.
Og nú varð ekki hlé á stórtíðind-
um: Útlendingar höfðu fest kaup á
námaréttíndum í Rauðukömbum.
Námuréttindi í landi Elliðavatns voru
seld á sextíu þúsund krónur, Grafar
í Mosfellssveit á fimmtíu þúsund,
Reykja á hundrað og fimmtíu þús-
und. Fleii'i svipaðir samningar munu
hafa verið gerðir. Þessi kaup fóru
þó fram með þeim hætti, að engin
greiðsla var innt af höndum í bráð,
og skyldu samningarnir falla sjálf-
krafa úr gildi eftir tvö ár, ef kaup-
verðið var ekki greitt innan þess
tíma, Með þessu voru útlendir menn
að tryggja sér námaréttihdi hér, ef
svo skyldi fara, að auðugar námur
fyndust á hinum næstu misserum, en
bjuggu þó svo um hnútana, að litlu
var til kostað og unnt að hætta við
kaupin, en námavonirnar brygðust.
Nokkuð virðast jarðir þær, sem eft-
ir var sótzt, hafa verið valdar af
handahófi, enda kann að vera, að
sumum umboðsmannanna hafi verið
Framhald á bls. 957.
T f M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÖ
943