Tíminn Sunnudagsblað - 25.04.1965, Blaðsíða 6

var, blönduðKst nú sundurleitustu
tilfinningar og mynduðu allar sam-
an hið furðulegasta tilfinningavið-
horf. Ég var innan um alian óhug-
inn þakkiátur draugnum fyi’ir vægi-
legt gervi og hlæjandi í huganum af
glettninni, sem það bar vott um.
Draugurinn hafði tekið á sig gervi
ungrar stúlku þar á bænum. Auð-
vitað rankaði ekki að mér, að það
væri stúlkan, ég hefði ekki fyrirfram,
mér sjálfum algerlega á óvart, orð-
ið bæði magnstola og mállaus, hefði
hér ekki verið um raunverulegan
draug að ræða. Þegar draugsi er með
þessari óskaplegu líðandi hægð kom-
inn svo sem alin inn á gólfið, fer
hann að líða aftur á bak, unz hurð-
in er fallin í stafi. í sömu svipan
féllu töfrarnir af mér. Og ég fer að
reyna að telja sjálfum mér trú um,
að ég hafi fengið martröð. í sömu
svifum hafi hundarnir komið við
hurðina og af því hafi sprottið þessi
„draumur.“ Er minnst varir, er hurð-
in þá farin að mjakast upp í annað
sinn, en nú var ég viðbúinn og
grenjaði umsvifalaust: „Komdu!“ en
meinti: „Farðu!" Auk þess var ég
að vona, að til mín heyrðist inn
í baðstofu og einhver kæmi mér til
bjargar. Því var nú samt ekki að
heilsa, en hurðin var með dularfull-
um hætti þegar fast að stöfum. Enn
fer ég að þylja yfir mér endileysuna
um martröð og draum. Þá veit ég
ekki fyrr til en hvíslað er fast við
vinstra eyrað á mér í garalega
glettnisfullum karlmannsrómi: „Hvar
heldur þú, að ég sé nú?“ Ég
þóttist nú sjá fram á, að þörf
væri einhverra úrræða, ætti
ég að fá svefnfrið og
kveikti á olíulampanum og sofnaði
því næst tafarlaust, því að ég var
ekki smeykur við draug, sem virtist
gamansemin og góðlyndið uppmálað.
Það logaði á lampanum, er ég vakn-
aði um morguninn' og bar það því
vitni, að ekki hefði draugagangurinn
verið neinar draumfarir.
Ég hef einu sinni talað við dáinn
kunningja minn um hábjartan dag
á mótum Miklubrautar og Löngu-
hlíðar — líklega, þegar hann var ný-
skilinn við, ég vissi ekki til, að hann
lægi sjúkur og því síður, að hann
væri dáinn. Einn, sem ég hef jarð-
að, gekk sjálfur með í líkfylgdinni.
Og einu sinni sá ég í afgreiðslusal
pósthússins hérna mann, sem ég
vissi, að var dáinn. Ekkja hans var
þar stödd, en ekki virtist hinn fram-
liðni gefa henni neinn gaum. Ann-
ars er ég gersneyddur ófreskigáfum.
En einu sinni, er ég var að skrifa
húskveðju nóttina fyrir jarðarför í
stofu heimilis hins framliðna, sem
hafði verið mikils virt vinnukona
þriggja kynslóða sama heimilis, við-
hafði ég ummæli af tagi, sem ég
annars aldrei kom nálægt f útfarar-
ræðum mínum. Ég gat þess, að mér
kæmi það ekki á óvart, þó að þetta
áhugaríka dyggðahjú væri ekki enn
með öllu búið að yfirgefa heimilið.
Er ég hafði lokið setningunni, kvað
tafarlaust við bylmingshnefahögg í
borðið, sem ég var að skrifa við.
Ég tók það sem staðfestingu um-
mæla minna og hélt áfram hinn
ánægðasti.
— Þú minntist áðan á, að þú haf-
ir alltaf verið trúaður. Þú hefur ver-
ið ungur að aldri, þegar fór að bera
á þeirri tilhneigingu?
— Ég var snemma trúaður. Þegar
ég var átta ára að aldri, var ég
mesti áflogakragi og kom oft seinna
heim á kvöldin en móðir mín vildi
og þá ósjaldan með einhverjar
skemmdir fata. Var móðir mín orð-
in háifráðalaus með mig og tekin
að beita mig hörðu í hvert skipti,
er svo bar undir. Svo rak að því,
að ég kom enn seinna heim en
nokkru sinni fyrr, og auk þess voru
fataskemmdir með versta móti. Kveið
ég nú fyrir heimkomunni og tók
það til ráðs að biðja guð að láta
mömmu taka mér vel. Mamma átti
til ákaflega mikla og fagra ástúð.
Hennar fékk ég að njóta í ríkum
mæli í þetta sinn. Síðan hef ég öðru
hverju þreifað á álíka ótvíræðri bæn-
heyrslu og haft öruggar sagnir um
hið sama hjá öðrum, að ekki sé far-
ið út í bænir stærri í sniðum og
reynsluna af þeim. Mér hefur verið
gefið svo mikið um dagana, að ég
mætti telja mig mjög mikinn gæfu-
mann, ef ekki hallaði svo ískyggi-
lega á mig í viðskiptunum.
— Nú hefur þú fengizt við athug-
anir á uppruna íslendinga. Að hvaða
niðurstöðu hefur þú komizt um það
efni? •
— Þegar ég vorið 1960 hafði les-
ið bók Barða Guðmundssonar, Upp-
runa íslendinga, var kviknaður í mér
óslökkvandi þorsti að fá að vita
meira um það efni. Barði hafði með
rannsóknum íslenzkra heimilda leitt
það í ljós, að landnámsmenn höfðu
í Noregi haft menningarlega og þjóð-
ernislega sérstöðu, og varla verður
annað sagt, en að Sigurður Nordal
gefi óbeint þeirri skoðun byr í segl-
in með framsetningu sinni í fslenzkri
menningu. Síðan hef ég varið svo að
segja öllum frístundum mínum —
en þær hafa verið margar — til að
lesa bækur og ritgerðir um norræna
og samgermanska fornfræði í þeirri
von að hafa sína ögnina úr hverri til
samsetningar kerfis, er sýndi feril
forfeðra landnámsmanna.
Að sjálfsögðu byrjaði ég á því að
reyna að kynna mér, hvort Norð-
menn sjálfir segðu eitthvað um, að
á suður- og vesturströndum Noregs
hefði verið fjölmenni með menning-
arlega og þjóðemislega sérstöðu,
seinna innflutt til Noregs en ánn-
að fólk þar. Og auðvitað bj'rjaði ég
á Shetelig, sérfræðingnum í forn-
leifafræði þessara svæða Noregs, fræg
asta fornleifafræðingi Norðmanna.
Það kom í ljós, að allsherjarniður-
staða hans af rannsóknum sínum var
sú, að frá því á ofanverðri fjórðu
öld fram á sjöttu öld hefði orðið
mikill fólksflutningur úr suðlægara
og menningarmeira landi til þessara
svæða Noregs, og hefði það fólk ráð-
ið þar ríkjum allt fram á daga
Haralds hárfagra, en beðið endan-
legan ósigur fyrir honum í Ilafurs-
fjarðarorrustu. Sýnilegt þótti
mér, að Shetelig héldi fólk
þetta komið úr Danmörku
og vera af þjóðerni Engla,
en hvergi segir hann þetta berum
orðum.
Ýmsir af mikilvirtustu fornleifa-
fræðingum og sagnfræðingum Norð-
manna hafa tekið meira og minna
undir þetta með Shetelig og stutt
það sjálfstæðum rannsóknum, og
einnig hafa kenningar þessar hlotið
beinan og óbeinan stuðning fræði-
manna í hinum Norðurlöndunum, og
hefur rúnafræðingurinn frægi, von
Friesen, lagt þar einna mest bein-
línis til málanna, en kunnasti forn-
leifafræðingur Dana, núlifandi, Jó-
hannes Bröndsted, hefur raunar með
óbeinum hætti stutt þessa kenningu
ekki síður.
Andmæli hefur þessi kenning ekki
hlotið með neinum rökum, er ég geti
séð, að séu þungvæg. Og hef ég ekki
getað varizt því að finnast það skína
í gegn, að þau andmæli séu einkum
af þjóðernismetnaðarrótum runnin.
En sem kunnugt er, gætir mjög slíkra
hvata í ritum sagnfræðinga og ann-
arra fræðimanna.
Það eru margir tugir — ef til
vill yfir hundrað — bækur og rit-
gerðir, sem ég hef kynnt mér á þess-
um vegum. Og ég hef komizt að
niðurstöðu: Þetta innflutta fólk, sem
norsku fornfræðingarnir tala um,
hefur sama sem allt komið úr Dan-
mörku — um sömu mundir (og litlu
seinna) og margir fluttu úr Dan-
mörku til Englands — Englarnir.
Flest þessara innflytjenda til Noregs
voru Englar úr Danmörku. Hins veg-
ar var forystulið þess af öðru þjóð-
erni.
Það er nokkurn veginn samróma
álit fornfræðinga, að á fyrstu öldun-
um eftir Krists burð hafi fólk af
þjóð þeirri, sem Erúlar eða Herúlar
voru nefndir í grískum og Iatnesk-
um ritum þeirra tíma, átt heimaiand
í Danmörku og ráðið það ríkjum. Er-
úlar (Herúlar) hinna klassísku (og
haTfklassísku) rita voru ein af þjóð-
flutningaþjóðunum, sú þeirra, er iang
bezt hélt við germanskri hefð og
allramest orð gat sér fyrir her-
mennsku. Þeir birtast fyrst á himnj
sögunnar líkt og halastjarna árið 267
og eru þá orðnir svo öflugt víkinga-
veldi á Svartahafi, Grikklandshafi og
norðausturhluta Miðjarðarhafs, að

TÍtMNN - STWMinr»/\GSBLAÐ