Tíminn Sunnudagsblað - 25.04.1965, Blaðsíða 14

sem Biillner var, sáu þeir, að ekki
mátti minna vera en þeir birtu ævi-
sögu hans. Þar með fylgdi forkunn-
argóð mynd af kempunni, skrýddri
nokkrum heiðursmerkjum. Þetta var
ekki gert út í biáinn, því að ævisagan
var lærdómsrík. Hún sýndi íslend-
ingum. „hvernig einstakir menn
með framkvæmdasemi og hagsýni
geta komizt áfram, þótt með litlum
efnum sé í fyrstu.“ Auk þess spillti
það ekki, að „herra Mansfeld-
Búllner" var „maður allkunnugur á
Islandi af bitterefni því, brama-lífs-
elixír, sem hann síðustu árin hefur
selt þar.“ Glögg grein var gerð fyrir
nafni þessara kjörveiga: „Brama er
æðsti guð Inda, skapari heims
ins og lífgjafi, og nafnið þýðir þvi
lífgjafarans lífdrykkur." Svo harl
hafði Búllner lagt að sér, þegai hann
hóf bramasuðuna, að hann dró „jafn
vel við sjálfan sig til þess að geta
haft vöru sína góða.“ Og að sjálf
sögðu var þess getið, að bæjarfógeta
dóttirin, kona Finns Magnússonar,
,hefði verið frænka Búllners, og loks
var að því vikið, að hann væri skáld
og hefði enda gefið út ijóðabók.
Ekki ^auðnaðist Heimdalli þó að
styðja við bakið á BúIIner til lang-
frama. Útgáfa ritsins féll niður. En
til síðustu stundar var Heimdallur
bramanum trúr.
VI.
Allar voru auglýsingai þær, sem
Búllner birti í Heimdalli og blöðum
þeim, er gefin voru út á íslandi, voru
með föðurlegum heilræðablæ. En
Nissen, sem einfaldlega var nefndur
„kaupmaður nokkur í Kaupmanna-
höfn,“ fékk heldur siæma einkunn.
Honum var borið á brýn, að mark
mið hans væri ekki annað en leita
sér ávinnings og hefði hann í því'
skyni gripið til þess óþokkabragðs
að líkja eftir lífselixírnum Lýsti
BúIIner, sem kvaðst einn búa til
„inn ekta, verðlaunaða brama-lífs-
elixír,“ heiðurspeningana á flöskum
Nissens falspeninga, essensinn fals-
vökva og leiðarvísinn ,,að efni eftir
rit af okkar Ieiðarvísi.“
Það var ekki tiltökumál, þótt
Búllner notaði tækifærið til þess að
hrósa hinum margreynda elixír sín
um að makleikum, minna á heiðurs-
peningana; er hann hafði verið sæmd
ur, ófalsaða með öllu, og tefla fram
„vísindalegum ritlingum dr. med.
Alex Groyens,“ sem hann lofaði, að
framvegis skyldu fylgja hverju glasi
— ókeypis meira að segja. Og að
lokum kastaði hann út mörsiðrinu.
hinni ægilegustu storkun í garð Nis-
sens og bramans hans:
„Bragðið þessa eftirlíkingu, og þá
munu menn sjálfir þegar komast að
raun um, að 'hún er ekki bramabitt-
er og getur ekki haft þá ágætu eig
inleika, sem gert hafa vöru vora svo
fræga.“
C.A. Nissen lét þennan herra ekki
eiga inni hjá sér. Hann sigldi full-
um seglum yfir síður blaðanna í
kjölfar óvinar síns:
„Ég hef orðið þess vís, að Mans-
feld-Búllner og Lassen hafa sent ís-
lendingum aðvörun í fimmta tölu-
blaði myndablaðsins Heimdalls og
leyft sér að reyna að vekja van-
traust hjá þeim á hinum eina ekta
bramalífsessens, að líkindum í von
um, að ég mundi ei fá vitneskju um
það; . . .
Það er eins og herra Búllner sé
það áskapað að fara með missagnir.
Hvort hann vantar vit eða vilja til
þess að finna sannleikann, skal ég
láta ósagt. Þar sem hann minnist á
mig sem „kaupmann nokkurn í Kaup
mannahöfn,“ þá skal ég gefa hon-
um þá upplýsingu, að min borgara-
Iega staða er efnafræðilegur fabrik-
ant ...
Það er alkunnugt, að maðurinn
hefur fimin skilningarvit. En hversu
mörg þeir Mansfeld-Búllnei og Las-
sen kunna að luma á, veit ég ekki.
Manntetrin hljóta að hafa annað-
hvort fleiri eða færri en aðrir menn.
Að öðrum kosti fæ ég ekki skilið,
hvernig þeir hafa getað komizt að
þeirri niðurstöðu, að minn brama-
lífsessens sé eftirlíking bitters þeirra.
Full sönnun þess, að því er eigi svo
varið, er það, að flöskur þær, sem ég
brúka, bera nafn mitt upphleyptu
letri á hliðinni, til þess að þeim
verði eigi ruglað saman við vöru
þeirra félags. Auk þess eru þeir svo
djarfir að segja í draumórum sínum,
að ég stæli miða þeirra. Eins og
fólk geti eigi séð muninn á mínum
miða með tveimur goðamyndum, sem
eiga að tákna heilsufar og hraust-
leika, og bláu Ijónunum og gullnu
hönunum hans Búllners. Það þarf
þó meira en meðalillgirni til að láta
sér sýnast Herkúles líkjast haria eða
heilbrigðisgyðjan bláu ljóni.“
Loks bar Nissen það á fjendur
sína, að þeir okruðu á íslendingum
— seldu þeim elixírinn fimmtán aur
um dýrara hvert glas en Dönum.
Það þótti honum Ijót fjárplógsstarf-
semi: „Hvaða ástæða er til þess, að
íslendingar borgi meira en aðrir?“
Þannig héldu blöðin áfram aö berg
mála sannleiksraust hinna efnafræði-
legu fabrikanta í Kaupmannahöfn
Seint á engjaslætti 1884 fluttu land
póstarnir bændum og búaliði nýja
ádrepu, er stefnt var gegn Nissen.
Var þar allmjög um það dylgjað, að
hann þætti ekki slíkur garpur við
Eyrarsund sem hann lézt vera úti
á Islandi:
„Skyldu ekki einhverjir menn, 'er
viðskipti eiga við menn í Kaupmanna
höfn, spyrja sig fyrir um bitterbúð-
ina hans Nissens? Oss þætti gaman
að því, ef þeir kynnu að geta spurt
hana uppi. Fyrir oss og öllum mönn-
um hér hefur honum tekizt að halda
huliðshjálmi yfir henni og efnafræði-
legu fabrikkunni sinni hingað til.
Þar þykir oss herra Nissen hafa
orðið mislagðar hendur og tekizt
slysalega til, er hann hefur klínt á
þennan nýja tilbúning sinn læknis-
vottorði frá einhverjum hómópata
Jensen, sem 8. maí 1876 er gefið um
Parísarbitterinn hans, sem hann þá
bjó til í Randers, úr því að hann
nú, 1884, stendur fast á því,
að brama-lífs-essens sinn með þessu
Parísarvottorði ekki sé Parísarbitt-
er. Oss finnst þetta benda á, að herra
Nissen sé ekki svo sýtinn, þótt smá-
vegis sé ekki sem nákvæmast, ef
lipurt er sagt frá.
Það væri annars ekki ófróðlegt að
vita, hvaða gaman herra Nissen hef-
ur af því að vera að krota þessa
fjóra óekta heiðurspeninga á miðana
sína. En það fer oss fjarri að vilja
vera eltast eður eyða orðum við
mann, sem oft þarf að bregða sér
bæjarleið frá braut sannleikans. "
Við vitum óglöggt, hvaða ba-jar-
leiðir C.A. Nissen kann að hafa
þurft að bregða sér um þessar mund-
ir. Efnafræðilegur fabrikant í Kaup-
mannahöfn hefur án efa haft í mörg
horn að Iíta. En einhvern veginn
atvikaðist það svo, að hann slíðraði
sverð sitt, þessi óskmögur sjálfs Her-
kúlesar, og Búllner hrósaði sigri með
hana sinn og ljón. Og sú sveit lét
kné fylgja kviði. Mánuð eftir mán-
uð birtust auglýsingarnar, Nissen og
essensinum hans til niðrunar. Eink-
um var þar mjög beitt vottorði
læknisins Melchiors, sem bar sig svo
mannalega, að íslendingar gátu tæp
lega fengið sig til þess að skipa hon-
um á bekk með hómópatanum Jen-
sen. Melchior þessi sagði það hisp-
urslaust, að hann hefði rannsakað
bramalífsessensinn og fundið hann
léttvægan, „óekta“ og ólíkan elixír.
„Þar eð ég um mörg ár hef haft
tækifæri til að sjá áhrif ýmissa bitt-
era, en jafnan komizt að raun um,
að brama-lífs-elixír frá Mansfeld-
Búllner & Lessen er kostabeztur,"
sagði Melchior, „get ég eigi nógsam-
lega mælt fram með honum einum.“
Þetta voru mikilvæg orð af munni
annars eins manns. En ekki hrundu
þó múrarnir um Teríkó eftirlíking-
anna til grunna á einum degi fyrir
lúðrum Melchiors og gali gullna han-
ans. Það er jafnvel ástæða til þess
að ætla, að eitthvað af íslendingum
hafi í Iaumi haldið áfram að leita
halds og trausts hjá Herkúlesi eða
öðrum falsguðum, því að veturinn
1885 sá Búllner enn ástæðu til þess
að birta í íslenzku blöðunum yfir-
lýsingu, undirritaða af fjölda manna
í einhverju dönsku þorpi, þar sem
mælt var með elixírnum „sem sann-
arlega heilsusamlegum bitter,“ en
varað jafn sterklega við öðrum lífs-
vekjurum:
„Við undirskrifaðir álítum það
35r
1ÍMINN- SUNNUDAGSBLAÐ,