Tíminn Sunnudagsblað - 16.05.1965, Blaðsíða 7

Þessl uppdráttur sýnir þá staði við Faxaflóa, þar sem taiið er og vitað, að korn-
rækt var stunduð fyrlr 1500. A: Greinanleg merkl akuryrkju. — 1—3: Bæir,
akurlönd og aðrir staðir, sem samtíðarheimildlr tengja akuryrkju. — 4—15: Bælr
og aðrir staðir, sem bera akuryrkjunöfn. Skyggðir fietir tákna land, sem er
meira en tvö hundruð metra yfir sjávarflöt. Uppdráttur: Sigurður Þórarinsson.
hingaS sunnan af Bretlandseyjum
eða frá írlandi. Menn, sem gist hafa
frland, hafa sagt mér, að þar megi
enn í dag sjá fólk ganga að korn-
yrkju í smágrjótgerðum og beita
sigð.
Bygg var aðalkorntegundin, en
Rúfeyjar á Breiðafirði og nokkur
önnur örnefni benda til þess, að eitt-
hvað hafi verið ræktað af rúgi.
Af örnefnum og rituðum heimild-
um má ráða, að kornyrkja hafi verið
reynd hvarvetna í byggðum hér á
landi, allt frá Vestmannaeyjum til
Hornstranda og Axarfjarðar og
jafnvel norður í Grímsey. Sagnir um
fyrstu landnemana greina frá því,
að þeir vildu sá korni, og eiga mörg
akuryrkjuörnefni í harðbýlum héruð-
um eflaust ekki við annað að styðj-
ast en ræktunartilraunir þeirra. í
undanförnum góðærum hefur korn
ekki náð þroska nema í beztu árum
á Vestfjörðum og víða norðan lands.
Frjógreining og fornminjar veita
vafalausari vitneskju um forna rækt-
un hér á landi en örnefnin, en slík-
ar rannsóknir eru skammt á veg
komnar, eins og sakir standa.
Uppskeran.
Skoðanir manna hafa verið all-
skiptar um það, hve arðvænleg k'orn-
yrkjan hafi verið hér að fornu. f
fornum sögum, einkum Njálu, sem
tíðræddast er allra íslendingasagna
um akuryrkju, er oft getið um inn-
íutning á mjöli, svo að af því má
ráða, að kornyrkjan hafi ekki full-
nægt þörfum þjóðarinnar. Þarfir eru
afstætt hugtak, og þess ber að gæta,
að margir fslendingar hafa lifað lang
an aldur án þess að bragða brauð.
Það er allöruggt, að akuryrkjan hef-
ur fullnægt þörfum fólks í helztu ak-
uryrkjuhéruðunum og rúmlega það,
Íiegar bezt gekk. í skjali, sem fs-
endingar rita kóngi 1319 segja þeir
meðal annars: „Skreið og mjöl vilj-
um vér eigi, að flytjist meir, meðan
hallæri er í landinu, en kaupmenn
þurfa til matar sér.“ Samkvæmt þess-
ari heimild hefur mjöl verið flutt
héðan til Noregs um þessar mundir,
og- ef til vill um langan aldur, en
sennilega hefur sá útflutningur verið
háður dýrtíð í Noregi — það er
kornskorti — og góðæri hér heima.
Skálholtsannáll getur um „óáran á
korni á íslandi" árið 1331. Korn-
yrkja hefur því verið allmikilvæg at-
vinnugrein, að minnsta kosti um Suð-
urland og við Faxaflóa, úr því að
þannig er að orði komizt. En um
þessar mundir tekur henni að hnigna,
þótt hún héldist enn um nær þriggja
alda skeið.
Björn M. Ólsen, fyrsti rektor Há-
skóla íslands, rannsakaði forna
kornyrkju hér á landi allra manna
rækilegast og birti um það efni rit-
gerð í Búnaðarritinu 1910. Þar segir
hann meðal annars í niðurlagi rit-
gerðarinnar:
„Jeg þikist hafa sínt og sannað, að
kornirkja feðra vorra var eigi að
eins til gamans, heldur og til mikils
gagns. Gott búsílag mundi það þikja
nú í Görðum á Álftanesi að fá af
jörðinni ifir sextíu tunnur af korni á
hverju ár. Og líklega hefur uppsker-
an ekki verið minni á Bessastöðum
épa. Útskálum, Akurgirðingarnar á
Útskálum sjást enn, og er hægðar-
leikur að mæla akurlandið og reikna
út, hve mikið það hefur gefið af sér.
Þó að kornirkjan væri aldrei neinn
aðalatvinnuvegur, þá gefur að skilja,
að hún hefur samt haft mjög mikla
þíðingu firir landsbúið. Firir hana
var landið miklu fremur sjálfbjarga,
og má geta nærri, hve mikið var í
það varið, þar sem aðflutningar all-
ir frá útlöndum voru qjjög erfiðir og
brugðust stundum með öllu, og út-
lend vara öll í háu verði.
Annað má læra á vitnisburðum
þeim um kornirkju, sem hjer eru til
tíndir. Forfeður vorir voru miklu
meiri jarðirkjumenn og dugnaðar-
menn í jarðabótum en flestir hafa
haldið. Að þessu leiti eigum vér að
feta í fótspor þeirra og helst komast
feti lengra en þeir.
Þó má enginn skilja orð mín svo
sem jeg vilji hvetja menn til að taka
upp aftur kornirkju feðra vorra. Nú
á dögum er alt öðru vísi ástatt. Að-
flutningar eru greiðir og korn til-
tölulega mjög ódírt. Þegar kornland
eins og Danmörk hefur sjeð sjer hag
við að takmarka hjá sjer kornirkj-
una og taka upp kvikfjárrækt í stað-
inn, þá má geta nærri, að það muni
vera misráðið hjá oss að taka upp
kornirkju í stað grasræktar og kvik-
fjárræktar."
★
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
415