Tíminn Sunnudagsblað - 16.05.1965, Blaðsíða 16

Munlr i þjóðminjasafni — Voltakross í svartrl silkisnúru og gigtarbelti úr kop-
arhlekkjum og viS þaS fest lítið, bláleitt glas með Ijósleitu dufti í.
Ljósmynd: Kári Jónasson.
reglustjórinn í Berlín hafi látiS gera
upptæka alla Voltakrossa og Volta
stjörnur þar í borg og kært þá fyrir
svik, er slíkt seldu. Og áður en árið
er úti, er jafnvel Lárus hómópati
Pálsson kominn i flokk þeirra, sem
fordæma bæði Voltakross og lífsvekj
ara. Saga hans er sú, að allir þeir,
sem þetta hafi reynt og hann hafi átt
tal við, segi einum rómi, að það sé
einskis verður hégómi, sem hvorki
hafi gert gott né illt. Vitnar hann
sérstaklega til konu á Vesturlandi,
sem tæmdi níu glös af lífsvekjara og
gekk árlangt með Voltakross milli
brjóstanna. „En árangurinn var sam-
ur: Sem sé alls enginh.“
Voltakrossar voru þó enn allvíða i
metum hafðir sumarið 1899, er al-
þingismenn tóku að ræða um toll á
kynjalyfin. Var það ráðagerð þeirra.
er það mál hófu, að Voltakrossarn
ir yrðu tollaðir eins og elixírarnir
Þessu var þó breytt í meðförunum,
og var aldrei reynt að bægja þeim
frá landinu með slíkum hætti. Eigi
að síður virðist saia þeirra hafa
tregðazt fljótlega, trúin á ágæti
þeirra hefur ekki orðið langæ.
Nokkrum sinnum hafa þó svipuð
heilsubótartæki skotið hér upp koll-
inum og átt gengi að fagna um stund.
Árið 1914 var tekið að selja hér raf-
magnslækningaáhald, sem nefnd
ist reformbeltið norska. En siglinga
tregða, sem heimsstyrjöldin hafði
för með sér, varð þrándur í götu
þess, þótt kaupendur hafi ef til vili
ekki brostið. Fyrir tveimur eða þrem
ur árum tókst enn áköf sala jap-
anskra segularmbanda, og nú fyrir fá
um vikum opinberaði íslenzkur mað-
ur þann sannleika í einu af dagblöð-
um höfuðstaðarins, að hann hefði
fundið upp keimlíkt lækningatæki
grundvallað á vísindum kjarnorku
aldar — eins konar spennubreyti
handa mannslíkamanum, þegar vel-
líðanin fer niður fyrir strikið.
XXIII
Hér verður látið staðar numið og
saga kynjalyfjanna á íslandi ekki
rakin frekar. Þetta er éinungis frem-
ur lauslegt yfirlit, og mætti vafalaust
tína til margt fleira, ef grannt vseri
að hugað. Úr gömlum verzlunarbók-
um mætti grafa upp vitneskju um
það, hve mikil kynjalyfjakaup manna
voru, og í kunningjabréfum ýmsum
er vafalaust folgin margvísleg vitn-
eskja um trú manna á þau og þær
efasemdir, sem á bryddi öðrum
þræði. Slíkar heimildir verða kann-
aðar, þegar saga kynjalyfjanna verð-
ur skráð til fullrar hlítar. Og það
verður einhvern tíma gert, því að
hún er merk og kann að varpa ljósi
á fleiri eigindir í fari þjóðarinnar
og sitthvað, er í loftinu lá, ef svo
má segja, á þeim tíma, er hún gerð-
ist.
Ef til vill erum við ekki enn svo
mjög vaxin frá þeim hugsunarhætti,
sem greiddi götu kynjalyfjanna um
landið þvert og endilangt um marga
áratugi, og kann hans að gæta á
ýmsum sviðum. Að minnsta kosti
heilla skjótfengin höpp og léttkeypt-
ur ávinningur huga margra.
Vart þarf að velta vöngum yfir
því, að þeir menn, sem bjuggu kynja-
lyfin til og seldu þau, voru svikarar
af ráðnum huga. Það eitt hefur skipt
þá máli, hversu mikið fé þeir gátu
dregið saman. Þeir studdust ■ við
gervidoktora og falsprófessora, skört-
uðu með nöfnum manna, sem aldrei
höfðu verið til, keyptu við fé með-
mæli ófyrirlátssamra náunga, er ef
til vill höfðu einhverjum lærdóms-
stigum náð, stálu nöfnum lifandi og
dauðra manna í fjarlægum löndum.
Óvissa er um uppruna heilsu-
bótavottorða útlends fólks, er hér
voru notuð í auglýsingar, og er þar
allt til, að þau hafi verið keypt, föls-
uð eða fengin með ögn skárra móti
hjá hrekklausu fólki, sem skrumið
hafði blindað.
Aftur á móti mun það sannast
sagna um langflest íslenzku vottorð-
in, að þau hafa verið nokkurn veg-
inn ófölsuð, þótt vafalaust hafi þeir,
sem eftir þeim sóttust, oft og iðulega
ráðið orðalaginu. Þau hafa verið lát-
in í té í hrekkleysi og einlægni af
fólki, sem sjálft hélt, að kynjalyfin
hefðu bætt heilsu þess, án þess að
nokkur hugnun hafi komið þar fyrir,
enda hefur íslenzku alþýðufólki ver-
ið ólagið til þessa dags að selja smá-
munina, þegar útlendingar vildu hafa
af því not. Ekki er þó ólíklegt, að
sum vottorð karlmannanna séu látin
í té í kaupstaðarferðum, er menn
voru iðulega lítt gáðir á þeim árum.
En í heild eru þessi íslenzku vottorð
áreiðanlega nokkurn veginn trú speg-
ilmynd þess, sem þetta fólk ætlaði
satt vera. Og ekki skulum við kasta
þungum steini á það fyrir auðtryggn-
ina, svo undarlegra ráða leiðast sjúk-
ir og sorgmæddir menn enn til að
leita á stundum.
Framhald á 430. s|3u.
424
itlHINN - SUNNUDAGSBLAÐ