Tíminn Sunnudagsblað - 16.05.1965, Qupperneq 15

holinu: Bláa hliðin snúi að iíkaman-
um. Það á að bera hann stöðugt.
dag og nótt.“ Liggja átti hann fimm
mínútur í volgu ediki, áður en farið
var að nota hamr, nema smábörn
ættu í hlut. Þá varð hann of kröft-
ugur í edikinu, og skyldi í þess stað
nota volgt vatn. Svipuðu máli gegndi.
„þegar manni er batnað og kross
inn aðeins brúkaður sem verndarmeð
al.“ — Þá mátti eínungis væta hann
í volgu vatni og ekki oftar en einu
sinni í mánuði. Fleira bar að varast:
„Það má ekki lána krossinn öðrum.“
Loks voru menn hvattir til þess aö
æðrast ekki, þótt nokkur bið yrði á
heilsubótinni: „Mega menn ekki
hætta að brúka hann samt. Sjúkdóm-
urinn getur verið þannig lagaður, að
það líði margar vikur eða jafnvel
mánuðir, áður en maður finnur bat-
ann.“
Það var sárast, að Jakob Gunn-
laugsson hafði ekki tök á að koma
krossinum á alla verzlunarstaði í
fyrstu lotu. Þetta árið komst hann
ekki nema í þrettán verzlanir og
fékkst hvergi á vegum Jakobs á öllu
svæðinu frá Reykjavík til Reyðar-
fjarðar og ekki annars staðar á Vest-
urlandi en á ísafirði.
XXI
Nú er að því að víkja, hvernig
landsmenn brugðust við, er gerð
hafði verið slík gangskör að því að
krossa þá til góðrar heilsu. Það s<»nn-
ast sagna, að þar skipti mjög í tvö
horn.
Þegar í ársbyrjun 1897, alllöngu
áður en Jakob Gunnlaugsson gerði
áreiðina, hafði birzt í Bjarka á Seyð-
isfirði fyrirspurn um það, hvort ekki
myndi ráðlegt að nota Voltakross
gegn hrossasótt. Það var ekki ólík-
legt, en þá vaktist líka upp sú spurn-
ing, hvar ætti að hengja hann á hið
sjúka hross. Ritstjórinn, Þorsteinn
Erlingsson, varð fyrir svörum. Kvaðst
hann hafa heyrt þess dæmi, að danne
brogsmaður hefði hengt kross sinn
á hest, svo að tök áttu að vera á því
að koma slíkum grip þar fyrir. Aftur
á móti hafði hann daufa trú á því,
að Voltakross gagnaðist við „hrossa-
sótt í hestum."
Þannig þaut í þeim skjá.
Síðar á árinu tók Jón Ólafsson
til máls í Nýju öldinni. Sagði hann,
að Voltakrossinn væri ekki annað en
tvær málmþynnur, önnur úr kopar.
en hin úr sinki, og vot rýja á milli.
Þótti honum með ólíkindum, ef mik
ill læknisdómur væri fólginn í þess-
um þynnum tveim. Gizkaði hann á,
að hver kross kostaði fimm aura, ef
mikið væri búið til af þeim í einu,
en eigi að síður væru þeir seldir á
eina krónu erlendis, en hálfa aðra
krónu hér. Það fannst honum allmik-
il álagning.
Um svipað leyti kom Jónas land-
læknir Jónassen til skjalanna og
birti viðvörun í ísafold og fleiri blöð-
um. Las hann þar lífselixírnum pist-
ilinn og vék síðan máli sínu að
Jakobi Gunnlaugssyni og ámælti hon-
um þunglega. Fór hann hörðum orð-
um um Voltakross og lífsvekjara:
„Hvort tveggja er af öllum, sem vit
hafa á, viðurkennt húmbúkk, sem út-
lendir prangarar hafa á boðstólum.
Skyldi enginn festa minnsta trúnað
á vottorð þau, sem skruminu fylgja.“
Duldist ekki, að landlækninum þótti
það lúalega gert af Jakobi að leit-
ast við að pretta landa sína með
slíku fánýti.
Nokkrum dögum síðar kvaddi
Tryggvi Gunnarsson sér hljóðs, tók
undir orð landlæknis og bætti því
við, að forráðamenn blaðanna væru
samsekir Jakobi Gunnlaugssyni og
þó jafnvel enn vítaverðari. Þeir birtu
vitandi vits auglýsingar, sem miðuðu
að því að svíkja fé og heilsu af kaup-
endum blaða þeirra" af fégræðgi
einni saman, og brygðust þannig
trúnaði við þá, sem þeir þættust
vilja fræða. Fyrir þetta veitti ísafold
Tryggva þungar ákúrur.
Einn var sá ritstjóri í Reykjavík,
sem ekki birti grein landlæknis án
þess að hnýta aftan í hana skens-
yrðum til læknastéttarinnar. Það var
Einar Benediktsson, sem þá stýrði
Dagskrá. Kvað hann læknana yfir-
leitt álíka húmbúkk og kynjalyfin.
„lítt menntaða skottus'krögga með
læknisnafnbót“ og „treggáfaöa, van-
kunnandi plástrapjakka," sem láti
vitandi vits af hendi gagnslaus lyf.
„En þegar um tvenns konar húmbúkk
er að ræða, þá álítum vér, að það
eigi fremur að kjósa, sem er óskað-
legt, en hitt, sem getur verið til tjóns.
Og Voltakrossinn gerir mönnum ekki
mein.“
Jakob Gunnlaugsson þóttist ekki
geta legið þegjandi undir því ámæli,
er hann hafði hlotið. Svaraði hann
landlækni í ísafold og Dagskrá og
vítti hann fyrir að rengja vottorð
frá heiðvirðum mönnum — „prest-
um, læknum og doktorum.“ Lézt
hann sjálfur hvorki eiga skilið lof
né last fyrir Voltakrossinn og lífs-
vekjarann, þvi að hann hefði hvor-
ugt fundið upp. En á hinu stóð hann
sem fastast, að þetta hlytu að vera
heilsugjafar, því að fimm hundruð
Voltakrossar seldust dag hvern í
Berlín og mörg hunduð þúsund ár-
lega í Þýzkalandi öllu: Slíkt gæti
ekki gerzt nema margir fengju bót
meina sinna með þessum hætti. Bar
hann og landlækninum á brýn, að
hann hefði sagt alþýðu manna á
landi hér fáfróða, en þótt svo kynni
að vera, ,,þá eru menn ekki svo fá-
fróðir, að þeir ekki finni það, þegar
þeir losast við einhvern kvilla." Þar
á ofan var það ekki alþýðan ein, sem
sóttist eftir krossunum: „Margt hefð-
arfólk kaupir líka Voltakross profess-
ors Heskiers.“
Landlæknir svaraði óðar fyrir slg
og kallaði danskt tímarit um iyfja-
fræði og efnafræði til vitnis „um það,
í hvaða metum Voltakrossinn er í
Berlín hjá þeim mönnum, sem vit
hafa á.“ Þar hafði sem sé nýlega
birzt svolátandi fregn:
„Lögreglustjórinn i Berlín nefur
25. ágúst þessa árs sent öllum lyf-
sölum Berlínarborgar umburðarpréf,
þar sem hann bannar að selja Volta-
kross prófessors Heskiers, sem sé bú-
inn til, til þess að svíkja menn.“
XXII
Um þessar mundir gaf Þorsteinn
Gíslason út blað, sem hann kallaði
ísland. Það skarst einnig í leikinn og
birti grein, sem sögð var eftir merk-
an Reykvíking. Þar eru tvö merkis-
blöð í höfuðstaðnum sökuð um það
að vegsama eitt hið argasta svikræði,
sem upp hafi verið fundið á jarðríki:
„Bæði blöðin sýna þá mikil-
mennsku sem annars mundi kölluð
ósvífni) að fyrirlíta dr. Jónasset
og skipta verkunum með sér þannig,
að ritstjóri ísafoldar úthúðar fryggva
og ritstjóri Dagskrár öllum læknum
landsins í einnig bendu, því að eitt-
hvað verður að gera fyrir krónurnar
sem þeir hafa fengið til að troða
þessu inn í alþýðuna."
En þetta hnekkti ekki gengi Volta-
krossins til neinna muna. Ekki leið á
löngu áður en birtast tóku vottorð frá
íslenzku fólki, sem læknazt hafði,
þegar bláa hliðin á Voltakrossiium
hvíldi við bringuna á því Til meiri
tíðinda verður þó að telja, að um
miðbik sumars árið 1898 birti Hún-'
vetningur einn, Friðrik Eggertsson,
yfirlýsingu í íslandi, þar sem hann
nefndi Voltakrossinn svikatól, sem
enginn læknismáttur fylgdi og væri
til þess eins gerður að hafa fé út úr
fólki:
„Þetta veit ég af reynslunni, því
án þess ég hefði nokkurt sérstakt
traust á Voltakrossinum, prófaði ég
að kaupa einn þeirra næstliðið haust,
þar ég var þjáður af nokkrum þeim
kvillum. er nefndur kross átti að
lækna samkvæmt forskriftinni, er
honum fylgir, sem ég nákvæmlega
fór eftir, og bar ég þennan fjanda
á brjósti mér í þrjá mánuði, án þess
að finna minnstu læknandi áhrif af
honum, heldur þvert á móti smá-
versnaði mér.“
Þótti honum illt að hafa látið ginn-
ast af lognum vottorðum og keypt
fjanda þann margföldu verði, „því
það mundi hægt að búa hann til fyr-
ir tíu aura.“
Við þetta virðist Þorsteinn Gísla-
son hafa færzt í aukana, enda hefur
yfirlýsing Friðriks Eggertssonar
vafalaust vakið athygli. Litlu síðar
er frá því skýrt í íslandi, að lög-
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
423