Tíminn Sunnudagsblað - 16.05.1965, Blaðsíða 20

Halldór Stefánsson:
Magnús Fellaskáld
Magnús Sigurðsson, sem kallaður
var skáldi og af sumum Fellaskáld
var óskilgetinn sonur Sigurðar beyk-
is á Eskifirði, Ólafssonar, Móðir
Magnúsar var Þorbjörg, dóttir Jóns
bónda i Kolsstaðagarði, Oddssonar
Vídaiíns — dóttursonar Þórðar Vída
líns, bróður Jóns biskups Vídalíns.
Þorbjörg var heimasæta foreldra-
ranni, þegar viðskipti þeirra Sigurð-
ar beykis gerðust.
Magnús fæddist í Xolsstaðagerði
21. október 1834 og mun hafa alizt
upp á vegum móður sinnar. Hann
~var fermdur að Vallanesi vorið 1849
og er talinn léttadrengur þar næstu
tvö árin. Við ferminguna fær hann
þann vitnisburð að vera í betra lagi
gáfaður og skilningsgóður, en laus-
geðja. Koma þessi einkenni fram í
fari hans og æviferli.
Frá Vallanesí fer Magnús vistferl-
um úr einni vistinni í aðra. Ferill
hans liggur um allar sveitir Fljóts-
dalshéraðs nema Skriðdal. Og eitt ár
fer hann í vist suður til Hornafjarð-
ar, en kemur aftur að árinu liðnu.
Aðeins eitt eða fá ár er hann í
hverri vist. Einstök ár eftir að hann
kvæntist, náði bann húsmennsku-
ábúð, en hún var jafnhaldlaus sem
vistráðningarnar. Og konan dó eft-
ir nokkurra ára sambúð. Hviklæti
Magnúsar í vistum stafaði þó ekki
af því, að hann væri illa liðinn. Að
vísu þótti hann fremui verkasmár,
en hann var lundhýr, glaðvær og
skemmtilegur og lét tíðum fjúka í
kviðlingum til gamans. Málreifur var
hann, orðhvatur og orðfimur, en
smámæltur og stamaði lítils háttar.
Um greind hans og orðfimi má það
vera til marks, að þau ár, sem hann
var vinnumaður á Jökuldai um 1860,
kusu bændur sveitarinnar hann til
þess að semja um 'dðskiptakjör sín
við verzlanir á Vopnáfirði. — Það
hafði verið venja bænda um Fljóts-
dalshéraði síðan á þinghöfðafundi
1853 að semja þannig við verzlanii
um hin hagstæðustu nðskiptakjör
sem fáanleg voru.
Árið 1868 var MagnUs vinnumað
ur á Kirkjubæ og kvæntist það ár
ekkju, sem Guðbjörg hét Þórarins
dóttir, Kristjánssonar, sem kallaður
var Skessubani. Hann var þá nærri
hálffertugur, en hún sex árum eldri
Sambúð þeirra varð stutt sem fyrr
segir og jafnreikull var ferillinn.
Hjónabandið var barnlaust.
Átið 1896 eignaðist Magmús barn
með stúlku, sem Sesselja hét, Ste-
fánsdóttir. Það var meybarn og hlaut
nafnið Stefanía. Hún fluttist til
Skagafjarðar og giftist þar.
Eftir að fjör og vinnuþrek Magnús-
ar var tekið mjög að dofna, hafðist
hann að mestu við á Völlum, fram-
færslusveit sinni. í stað léttlyndis og
glaðværðar settist að honum dapur-
lyndi og lífsleiði. Hann fannst
drukknaður í lækjarpolli 31. marz
1905, og var þá heimilisfastur í
Mjóanesi.
Magnús var smár maður vexti og
kvikur í fasi. Eðliseinkenna hans er
áður getið. Hann var ljóðhagur sem
auknefni hans votta, orti bæði ljóð
og lausavísur, en meirihluti þess mun
nú grafið og gleymt. í Ijóðasyrpu
Sigmundar Longs í Landsbókasafn-
inu eru þrjú kvæði, sem snerta Fella-
menn: Brúðkaupskvæði til Þórðar
Þórðarssonar á Krossi, samkvæmis-
eða saknaðarljóð við burtför séra
Magnúsar Jónssonar frá Ási að
Grenjaðarstað og Fulltrúabragur út
af kosningu Sigurðar Sigurðssonar,
bónda á Setbergi, árið 1862 til þess
að semja fyrir hönd hreppsbænda
um verðlag við kaupmenn á Seyðis-
firði — sams konar erindrekstur og
Magnús hafði haft fyrir bændur á
Jökuldal sem fyrr er getið. — Sig-
mundur kallar Magnús Fellaskáld,
líklega vegna þessara Ijóða, því að
sízt var vist Magnúsar lengri eða
staðfastari í Fellum en í öðrum
sveitum. Auk þess gerði Magnús
sveitabrag um bæði bændur og hús-
freyjur í Fellum.
Fulltrúabragur er fjörutíu erindi
og hefst þannig:
Ýrrisir stíga í völdin á vorin,
var hann Siggi rétt til þess borinn
Það er sagt hann sé núna krýndur
og sómasamlega nafnbótum klínd-
ur.
Um heimanbúnaðiijn segir:
Frá Setbergi fákipum renndi
fulltrúinn me“ skjölin í hendi
pípuhatt á kolli sér keyrði
og kragalín að hálsinum reyrði.
Upp á Dal hann ætlar að reisa,
af oss reyna böndin að leysa.
Ýtar segja hann eigi þar nafna.
enginn bó að telji þá jafna.
Þessi nafni, sem Magnús kallar
svo, var fulltrúi Örums og Wulfs-
verzlana, Húsavíkur-Jokssen, sem Sig
urður vissi staddan þá á Jökuldal.
Nestislaus lagði Sigurður ekki til
atlögu við þenna nafna sinn, sem
hér segir:
Fjandans mikið fulltrúalegur
flösku upp úr vasanum dregur .
Blíða kyssti Bakkusar frúna
og batna þótti hagur sinn núna.
Heldur fast hann 'minntist við
meyna.
— Má ei slíkum ósköpum leyna.
Vínið rauk í hausinn á halnum
svo hreint hann missti sjónir á
Dalnum.
Er ei slíkt að orðlengja bræður
—allt hann missti vitið á glæður.
Illa leikinn brennivínsbrúsi
beitar — fyrir lagðist í húsi.
Þegar Sigurður vaknar af vím-
unni, nær hann til bæja, hittir Johin-
sen og nær samkomulagi við hann
um tólgarverðið. Ríður svo til Seyðis-
fjarðar og tilkynnir verzlunum þar
samkomulagið.
Allur er bragurinn í léttum tón.
Sem sýnishorn úr bændabrag
Magnúsar er þessi vísa um Bjarna
Jónsson á Staffelli:
Stafs — á Felli strá að velli fellir.
Bjarni heitir seggur sá.
Segjast fjáður karlinn má.
Eitt sinn var Magnús á ferð í Fell-
um og ætlaði að Egilsseli. Þoka var
og honum gekk illa að finna bæinn.
Heim þangað kominn ávarpar hann
húsfreyju:
Þokan gráa sérhvert sinn
sorgar — vekur — amann.
Að finna bæinn þenna þinn,
það var ekki gaman.
Sem fyrr getur var Magnús heim-
ilisfastur á Jökuldal einhver ár. Sam-
anburð á Fellum og Jökuldal gerði
hann á þessa leið:
Fjandans hraun og forarblá
Fella — byrgir salinn.
Öðru vísi er að sjá
upp á Jökuldalinn.
Eignuð er Magnúsi þessi vísa:
Sullaði á spjöldum sónarhjal
söng í höldum glöðum,
er hleyptu öldum hófaval
heim að Skjöldólfsstöðum.
Halldór Jónsson hét maður, lærð-
ur smiður og fór um sveitir til
smíða. Hann var lesinn og fróður
um margt og hélt á lofti fróðleik
428
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ