Tíminn Sunnudagsblað - 12.12.1965, Qupperneq 9

Frásögn þessa hef ég eftir ágætum sagnamanni að vestan, en hon-
um sagði Páll Helgi, sjómaður í Hnífsdal, sonur Jóns bónda í Svína-
vallakoti í Unadal. Páll Helgi fæddist 1871 og starfaði við Ásgeirs
verzlun á ísafirði um og yfir tvítugt. Atburður þessi hefur því gerzt
nokkru eftir 1890. Ef til vill var Páll einn þeirra, sem tóku gröfina
með Eyjólfi. Þó er það ekki víst.
„Hver veit nema Eyjólfur hressist“ var máltæki í hvers manns
munni um Borgarfjörð syðra og gæti vel haf^i borizt þangað að vestan,
engu síður en vísur, sem voru ortar þar á sama tíma og voru orðnar
alkunnir húsgangar nokkrum árum seinna. En ekki minnist ég þess
að hafa heyrt neina skýringu á þessu orðtaki.
Nú væri fróðlegt að vita, hvort ekki kunna einhverjir aðra sögu um
þetta og hvort þessi fær staðist tímans vegna.
H.B.B.
Á seinni hluta 19. aldar, á makt-
ardögum Ásgeirsverzlunar á ísafirði
og Árna Jónssonar sölustjóra þar
átti heima, þar sem heitir að Græna-
garði, maður að nafni Ólafur. Ólafur
þessi, sem almennt gekk undir nafn-
inu Ólafur á Grænagarði, hafði þá
lengi verið kunnur þar vestra vegna
drykkjuhneigðar sinnar, enda jókst
sú árátta hans, á þeim árum en
minnkaði ekki.
Ólafur átti bátkænu, flatbytnu litla,
er hann notaði til aðdrátta. Átti
hann marga ferðina á flatbytnu sinni
hinni litlu yfir pollinn, einkum þegar
hásjávað var, alla leið upp að dyrum
Ásgeirsverzlunar. Væri lágt í sjó, átti
hann á hættu, að bytnan strandaði
á rifi þar fyrir framan. Hylltist hann
því til þess að nota flæðar á þessum
ferðum sínum, þegar ástæður leyfðu
honum. Ekki er þess getið, að Ólafur
hafi talið eða trúað, að hann yrði
fengsælli í ferðum þeim, sem farnar
voru um flæðar, frekar en um fjör-
ur eða útfall sjávar, enda þarf svo
ekki að vera.
Nú gerðist það á vertíð einni að
einn af „Árnapungunum" (en svo
voru þiljubátar Ásgeirsverzlunar
Befndir þá af almenningi) varð fyrir
slysi — missti út mann, sem ekki
tókst að ná, er pungurinn var á
útsiglingu af pollinum. Seinna á þess
ari sömu vertíð leggur Ólafur á
Grænagarði af stað að heiman ein-
hvern dag sem oft áður á flatbytnu
sinni með aðfalli sævar og hyggst
sem fyrr ná í áfangastað sinn með
flæðinni. En er hann er kominn um
það bil miðja vega, verður á vegi
hans lík, sem marar í hálfu kafi.
Ekki hikar Ólafur, sem margir
mundu þó gert hafa. Af sinni for-
sjálni hafði hann fest snærishönk í
röng á bytnu sinni í byrjun sjóferð-
ar, og virðist hönk sú að hafa kom-
ið hér að góðu haldi. Ólafur leggur
nú báti sínum að líkinu, leysir snær-
ið úr rönginni, bregður öðrum enda
þess um háls likinu, en hnýtir hin-
um um sömu röngina og áður. Síðan
færist Ólafur allur í aukana og rær
nú sem ákafast og linnir ekki fyrr
en hann er kominn heilu og höldnu
upp að Árnabúð. En þá voru komnar
flæðar sjávar og jafnframt liðið að
lokunartíma sölubúðarinnar. Skilur
nú Ólafur, að hér muni góð ráð dýr.
Verður honum það fyrir, að hann
veður inn í Árnabúð, og er sagt,
að þá hafi hann verið fasmikill. Jafn-
skjótt og hann er kominn inn úr
búðardyrunum sér hann, hvar Árni
Jónsson stendur sjálfur innan við
búðarborðið, og kallar þá hárri
raustu:
„Árni, ég fannjík.“
Ekki bærði Árni hið minnsta á
sér við kall Ólafs. Svo fór og í annað
sinn. En í það skipti leit hann þó
lítið eitt út undan gleraugunum.
í þriðja sinn kallaði Ólafur:
„Árni, hvað fæ ég fyrir það?“
Þá hélt einhver sig hafa heyrt Árna
muldra:
„Ætli það sé ekki rétt, að þú eigir
átuna, Ólafur."
En vel má það samt hafa verið
misheyrn.
Nú með því að allframorðið var,
lét Árni Jónsson loka búðinni. Var
það rétt í því, að Ólafur bar fram
erindi sitt og launakröfu við svo
ógreiðar undirtektir. Þó að tvennum
sögum fari af því, hver endalok hati
þar á orðið, þá má telja það nokkurn
veginn fullvíst, að Ólafur á Græna-
garði hafi að lokum hlotið einhverja
þóknun eða að minnsta kosti brjóst-
birtu, sem honum mátti nægja til
bráðabirgða. Og er Ólafur á Græna-
garði þar með úr sögunni, enda hans
hlutverki lokið hér. En ef til vill
væri samt réttara að láta honum
fylgja sem skilnaðarorð orðtækið
gamla: „Einn kemur þá annar fer,“
eða eins vel: „Fleiri eru góðir en
einn.“
Nú hefur Árni Jónsson farið að
hugsa til hreyfings og athafna. Gerði
hann ráðstöfun um töku grafar' að
líki því, er Ólafur á Grænagarði fann.
Minnugur þess orðtækis síns, að „oft-
ast er eitthvað í þá spunnið, ef þeir
drekka,“ réð hann fljótlega þrjá af
þeim, er hann mun hafa nefnt „sína
vinnumenn" til þess að taka gröfina.
Einn þessara grafara hét Eyjólfur
og var Hafliðason. breiðfirzkur að
ætt. Gn nöfn hinna tveggja hirðum
við ekki um að nefna hér.
Eyjólfur þessi haff/i þá hlotið all-
mikla reynslu sem sjómaður bæði
hér á landi og víðar. Einnig vat
hann kunnur að því að hafa oft fall
ið ógildur fyrir Bakkusi.
Hann kunni þá sögu að segja ai
sjálfum sér, að hann hefði verið 1
siglingu til Spánar jag Portúgal En
þegar þeir fóru frá Óportó í Portúgal,
fannst Eyjólfur ekki, er skipið Iét
úr höfn. Þarna sagðist hann svo hafa
dvalizt í þrjár vikur. en þá komst
hann með öðru skipi til Norðurlanda.
Lét hann allvel af dvöl sinni í Óportó
og kvað sig að mestu hafa nærzt á
portvíni. en til þess að eignast sem
svaraði innihaldi einnar flösku af
þeim guðadrykk, hefði hann orðið
að skila tveimur tómum flöskum, og
var þá rennt á þriðju flöskuna handa
honum.
Nú var þessi ævintýramaður kom-
inn vestur til ísafjarðar og féll í
hans hlut að taka þessa gröf, ásamt
öðrum. Hefst nú verk þetta, og geng-
ur það allvel um stund. Þó fer svo
að lokum, að á verkamenn þessa fer
að sækja allmikill þorsti. Góðkunn-
ingi þeirra einn á nú leið þarna hjá,
og skora þeir fast á hann að duga
sér og skiljast ei fyrr við malið en
sölustjórinn hafi sent gagngert til
þeirra með eitthvað, sem dugi /ið
þorstanum. Þetta fór sem óskað var
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
1137