Tíminn Sunnudagsblað - 12.12.1965, Blaðsíða 15

ur húktu hver í sínu skoti, sugu á
sér fingurna eða gripu urn höfuð sér
og rugguðu sér í örvæntingu Þegar
þessir apar voru orðnir kynþroska,
voru þeir óhæfir til þess að halda
við kyni sínu Þeir voru fráhverfir
öðrum öpum, og þó að sum kven-
dýrin yrðu þunguð, eftir að hafa ver-
ið lengi með gömlum og aðgangs-
frekum karlöpum, skeyttu þau ekk-
ert um afkvæmi sín. Þeim hefði ver-
ið bani búinn, ef þeim hefði ekki
verið bjargað frá þeim. Þessir apar
voru samfélagi sínu til vandræða,
líkt og fólk getur af einhverjum und-
arlegum orsökum stundum verið sjálf
um sér og öðrum hin mesta plága.
Þessum tilraunum var haldið áfram
með þeim hætti, að tveir apar voru
látnir alast upp án þess að sjá nókk-
urn mann eða nokkurt dýr. Þeir sáu
heldur aldrei hvor annan. Að tveim-
ur árum liðnum. voru þeir færðir
saman. En þá lét hvor um sig eins
og hann vissi ekki um návist hins.
Þeir báru ekki við að leika sér sam-
an og færðu sig eins langt hvor frá
öðrum og þeir gátu. Væru þeir látnir
til apa, sem vaxið höfðu upp við
eðlileg skilyrði, bældu þeir niður og
reyndu aldrei að bera af sér högg,
þó að á þá væri ráðizt.
Þessir apar voru síðan saman í
búri í tvö ár. En þeir breyttu ekki
hegðun sinni. Þeir höfðust ekki að
og voru sífellt hræddir, og hvorugur
þeirra reyndi að gera hosur sínar
grænar við hinn. Þegar litlir apar
voru látnir til þeirra, létu þeir þá
berja sig og hrekkja, þó að þeir væru
orðnir fjögurra ára gamlir. Svipað
fór öpum, sem haldið var í einangrun
á bernskuskeiði í hálft ár, en apar,
sem ekki voru nema þrjá mánuði í
slíku fóstri og sáu auk þess menn,
náðu sér nokkurn veginn, þótt tæp-
ast yrðu þeir eins harðir af sér í
sambúð við aðra og eðlilegt gat kall-
azt.
Þetta ætti að nægja til þess að
sannfæra menn um, að meðal fugla
og margra spendýra rótfestist hæfi-
leikinn til samskipta við aðra á hin-
um fyrstu ævidögum. Og næst spyrj-
um við: Hvað er hér að verki á
þessu aldursskeiði? Ungarnir hlutu
enga umbun, þó að þeir eltu fóður-
fötuna í hendi Konráðs Lórenz.
Hvaða þörf var þá fullnægt?
Það er nærtækt svar að segja, að
barn leiti til móður til þess að full-
nægja næringarþörf sinni. Andarung
arnir gátu hafa sannfærzt um, að
maturinn kom úr fötu Lórenz. Þess
sjást víða merki í þessum heimi, að
margan fýsir að fylgja þeim fast eft-
ir, er hefur matarfötuna í höndun-
um. En svona einfalt er þetta dæmi
okkar samt varla.
Fatan dró ungana að sér, hvort
sem þeir voru svangir eða ekki, og
ungar taka líka upp á því að elta
hiuti, sem ekki eru i neinum tengsl-
um við matgjöf. Hvolpar hænast að
sönnu fljótar að þeim, sem gefa þeim
mat, en matgjafir eru samt ekki nauð
synlegar tii þess, að þeir taki tryggð
við einhvern. Harlow hefur einnig
sannað, að svipað gildir um apa.
Hann lét svo apa aiast upp með gervi
mæðrum. Báðar voru þær búnar til
úr hænsnaneti og viðlíka stórar og
venjulegur api. Önnur var svo úr
garði gerð, að ekkert var haft utan
um netið, en tútta var þar, þar sem
brjóst er á öpum. Þar gat unginn
sogið, þegar hann vildi. Á hinni gervi
móðurinni voru ekki nein brjóst, en
aftur á móti var hlýr og mjúkur
dúkur saumaður utan um vírnetið.
Þess varð fljótt vart, að unginn tók
þá gervimóðurina, sem hlýlegar var
búin, fram yfir þá, sem hann fékk
mjólkina úr. Hann saug hana að vísu
annað veifið, en jafnskjótt og hann
hafði fengið nægju sína af mjólk,
fór hann til hinnar gervimóðurinnar
og hjúfraði sig upp að
henni. Yrði hann hræddur hljóp
hann ævinlega tii hennar. Þegar
þessi gervimóðir var tekin frá
honum, var hann í öngum sínum yf-
ir missinum, og hann flýtti sér til
hennar, er hún var látin inn í búrið
á ný. Ungi, sem ekki hafði að neinu
öðru að hverfa en gervimóður úr
hænsnaneti einu, varð aldrei jafn
hændur að henni.
Harlow taldi, að snei-tingin við
loðinn feld móðurinnar væri mikil-
væg fyrir ungann og þá þróun alla
sem samband móður og barns hefur
í för með sér, einkum sökum þess ör-
yggis, sem það veitir barninu. að
finna móðurina nálæga sér.
En þó að návist móður, sem gott
er að hjúfra sig upp að, sé ung
viðinu mikilvæg, getur það þó ekki
verið eini gerandir.n sem stiórnar
því, hvaða tengsli myndast á hinu
viðkvæma aldursskeiði. Það er önn-
ur skýring, sem margt virðist styðja,
að unginn leiti athvarfs hjá þeim
hlutum, sem hann sér á frumdögum
ævi sinnar, sökum þess ^ð þessir h!ut
ar þýða öryggi í vitund hans. Ung-
inn sá þessa hluti á því skeiði er
hann kunni ekki að hræðast, og þeg-
ar hann fer að skynja hættur. vek-
ur það öryggiskennd ef þeir eru
enn nálægir. Allt nýtt og óþekki ger-
ir hann þá óttasleginn >g við höf-
um komizt að raun um að merki
urn ótta einkennii einmitt endaiok
þess tímabils, þegar rnótun sú, sem
hér hefur verið rætt um. getur átt sér
stað. Það, sem dýrið hefur vanizt á
meðan það var óttalaust, mun alltaf
vekja öryggiskennd.
Freud fullyrti, að samband móður
og barns réði úrslitum um hegðun
manns, þegar hann eltist. Geturn við
fullyrt, að þessu sé farið meðal
margra dýra, sem Freud hugði með
al manna? Harlow og margir, sem
eru svipaðrar skoðunar, hafna því,
að móðirin sé dýri svo mikilvæg,
sem Freud hugði. Alist ungar apa
upp saman, þróast þeir eðlilega eöa
því sem næst, þótt aldrei hafi þeir
getað leitað athvarfs hjá öðru en
gervimóður. Það hamlar þeim ef til
vill nokkuð, að gervimóðirin rekur
þá aldrei frá sér, verður aldrei þreytt
á þeim, stuggar aldrei við þeim. Það
gerir aftur á móti náttúrleg móðir,
og þess vegna verður apabarnið að
eyða einhverju af tíma sínum í leiki
við annað ungviði. Harlow álítur sem
sé, að leikir og samskipti við leik-
Alizt hundur og tófan upp saman, tekst með þeim góð vinátta. Engin illindi
eru með hundum og köttum, sem alast upp saman, og sá köttur, sem elst upp
meS rottuungum, verður tregur tll þess að veiða rottur.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
1143