Tíminn Sunnudagsblað - 23.07.1967, Blaðsíða 5

Índazt Kolskeggr inn auðugi er
J.nn var auðugastr maðr á íe-
landi. Én eftir hann tók fó aiít
Hallvelg Ormsdóttir. Þorvaldur
^ærði þat fyrlr Snorra at hann
vildi setja klaustr nökkurt, sagði
at Kolskeggr hefði heitit at leggja
|>ar fé til. Bað hann Snorra tfl at
Ólga hlut at með þeim. Er þat
hér skjótast af at segja at þeir
gnorri ok Þorvaldur bundu vin-
Attu sína með því móti, at Gizur,
eonr Þorvalds, skyldi fá Ingibjörgu
dóttur Snorra en Þorvaldur skyldi
eiga hlut at við Hallveigu Orms-
dóttur, at hon gerði félag við
Snorra ok fara til bús með hon-
um. En brúðlaup skyldi vera í
Reykholti um haustit þeirra Giz-
urar ok Ingibjargar. Eftir þetta
kaupir Þorvaldr Viðey ok var þar
efnat til klaustrs. En þat var sett
vetr síðar, var Þorvaldr vígðr til
kanoka“.
Af frásögn þessari sést, að Þor
valdur í Hruna leitar til Snorra
lögsögumanns Sturlusonar um að
fá fé Kolskeggs og með samningi
þeirra á milli nær hann fénu. Af
þessu leiðir svo tvenn hjónabönd,
Ingibjargar og Gizurar, Hallveigar
og Snorra. Þá er þess getið, að
lagður var ostatollur til klausturs-
ins milli Reykjaness og Botnsár
og bréf gert þess efnis af Magnúsi
Gizurarsyni Skálholtsbiskupi og
síðar Gizuri jarli ag Sigvarði Þétt-
marsyni, biskupi í Skálholti (d.
1268).
Talið er, að í fyrstu hafi Skál-
holtsbiskup verið ábóti klausturs-
ins og forráðamaður og skipað
þrLor. Þorvaldur í Hruaa var pri-
tff þar, en hann dó 1. september
1^85. Er þó ekkl óííklegt, að Legg-
ur prestur (d. 1238), nefndur prlor
í annálum, hafi verið príor i VÍS-
ey á árabilinu 1226-35, en síðara
árið verður þar príor Styrmir
hínn fróði Kársson, prestur og
logsögumaður, og er þar til dánar
dægurs 1245. Styrmir var mikfíl
fræðimaður og rithöfundur. Hafði
hann dvalið í Þingeyrarklaustri og
í Reykholti hjá Snorra Sturlusyni.
Ritaði hann Landnámubók, þá sem
kennd er við hann, og Ólafs sögu
helga, sem Snorri hefur stuðzt
við í sinni miklu sögu um Ólaf
konung. Sumir ætla og, að hann
hafi ritað Harðar sögu og Hólm-
verja. í henni stendur eftirfarandi:
„Segir ok svá Styrmir prestr inn
fróði, at honum þykir hann hafa
(Hörður) verit í meira lagi af
sekum mönnum, sakir vizku ok
vopnfimi ok allrar atgörrvi, hins
ok annars, at hann var svá mikils
virðir útlendis, at jarlinn í Gaut-
landi gipti honum dóttur sína:
þess ins þriðja at eptir engan ein
mann á íslandi hafa jafn margir
menn verit í hefnd drepnir, ok
urðu þeir allir ógildir“.
Þessi orð gætu bent til þess,
að Styrmir hafi ritað um Hörð
Hólmverjakappa og síðar aðrir á
eftir honum eða að Styrmir hafi
verið heimildarmaður að sögunui.
Mun Viðeyjarklaustur hafa orðið
bókmenntasetur þegar í byrjun og
Styrmir unnið þar að ritstörfum,
bæði Landnámubók sinni og Ólafs
sögu helga Haraldssonar.
ViSeyjarklaustur eignaðist í öndverðu land á Korpúlfsstöðum. Sennilega
hefur engan órað fyrir því í kaþólskum sið, hve stórfelldur búrekstur átti
eftir að hcfjast þar. Ljósm. Páll Jónsson
Eignir klausturains i byrjun og
á dÖgpm Styrmis sjást á eftlrfar-
andl máldaga, n®kkuð dregnusn
saman, ársettum i í*ornbréfasafni
1234:
„Maríukirkja og staður í Viðey
4 Viðey alla frjálsa og ítakalausa.
fíún á og land á Korpúlfsstöðum
annað á Bleikastöðum (Blika-
stöðum) inn efra og alla fjárbeit
'bæði vetur og sumar. Staður á
geldfjár afrétt í Skarðskinn. Hún
á og Elliðavatn hálft og allt land
■að Vatnsenda með þeim veiðum
og gæðum, er þeim fylgja að fornu.
Staður á og Kleppsland allt og
laxveiði í Elliðaá að helming við
■Laugnesinga. Hámundur gaf til
staðarins hólm þann er liggur í
Elliðaám niður frá Vatnsenda.
Magnús biskup gaf til staðarins
■hvalreka og viðarreka í Hvassa-
hraunslandi. Þorlákur Bergþórs-
son gaf staðnum hvalreka í Grinda-
vík milli Rangagjögurs og Vala-
gnúpa. Styrkár Sveinbjörnsson
■galt staðnum hvalreka milli
■Hraunstjarna og Kolbeinsskora.
Sá maður, er býr í KrísuVí'k, skal
■skyldur til að festa hvalinn svo að
eigi taki sjór út og gera orð til
Viðeyjar fyrir þriðju sól“.
Fyrsti ábóti í Viðey var Arnór
1247-49, sonur Digur-Helga staðar-
haldara í Kirkjubæ á Síðu, Þor-
steinssonar, bróðir Ögmundar stað-
arhaldara í Kirkjubæ og móður-
bróðir þeirra Odds og Þorvarðs
Þórarinssona, sem kunnir eru af
Sturlungu. Hefur þá forstöðumað-
ur klaustursins fengið fullt vald
yfir því og ábótatign.
Imustið 1252 hittust þeir : Viðey,
Gizur Þorvaldsson og Þorgils
skarði, og fór með þeim álitlega,
segir sagan. Voru þeir þá nýkomnir
frá Noregi og urðu næstu ár
valdamestir höfðingjar hérlendis.
Þá hafði forstöðu klaustursins
Runólfur Ólafsson, tók þar við um-
ráðum árið 1250 og varð ábóti í
klaustrinu . 1256-99 eða í 43
ár, og hefur enginn ver-
ið þar jafnlengi ábóti. Run-
ólfur var sarnmæðra Haf-
urbirni Styrkárssyni í Nesi, mikl-
um höfðingja og auðugum. Faðir
hans er talinn Ólafur Jónsson á
Hofi á Kjalarnesi. Runólfur særð-
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
629